در ماههای اول انقلاب اسلامی، نهادهای نظامی و انتظامی با ازهمگسیختگی و ازهمپاشیدگی مواجه شده بودند و تشکیل یک تشکیلات نظامی و مردمی برای حفاظت از انقلاب اسلامی در برابر انواع تهدیدات داخلی و خارجی ضروری بود. امام خمینی (ره) این ضرورت را به موقع و به خوبی درک کرده و فرمان تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را صادر کردند.
از مهمترین نیازهای انقلاب اسلامی پس از پیروزی، پیشگیری از فعالیت ناجوانمردانه ضد انقلاب در داخل و خنثیسازی توطئههای خارجی بود. در آن زمان، دستگاه دفاعی و امنیتی بازمانده از دوره پهلوی، به پاکسازی و بازسازی نیاز داشت. بر اساس همین نیاز، کمیتههای انقلاب اسلامی با حضور و شرکت فعال مردم در مساجد به صورت خودجوش تشکیل شد.
دولت موقت ابتدا تلاش داشت این نیروها را زیر سلطه خویش درآورد، ولی این تلاش با مخالفت افراد متعهد این تشکیلات روبهرو شد. در نهایت، این نهاد تازه تأسیس، زیر نظر حضرت امام(ره) قرار گرفت. ایشان هم در دوم اردیبهشت سال 1358، به صورت رسمی، فرمان تشکیل این نیرو را زیر نظر شورای انقلاب صادر کرد. درباره انتخاب نامی که نشان دهنده روح حاکم بر این نهاد باشد، بحثهای فراوانی پدید آمد و در نهایت، این نهاد عنوان «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» به خود گرفت.
مأموریت سپاه
در اساسنامه سپاه پاسداران که به تصویب شورای انقلاب رسیده، مبارزه قانونی با عوامل و جریانهایی که درصدد خرابکاری و براندازی نظام جمهوری اسلامی هستند یا با توسل به زور میخواهند حاکمیت قوانین جمهوری اسلامی را از بین ببرند، از مأموریتهای این نهاد شمرده شده است. از دیگر وظایف این ارگان، میتوان به خلع سلاح کسانی که بدون مجوز قانونی اسلحه دارند و همکاری با نیروهای انتظامی در مواقع لزوم برای برقراری نظم و امنیت و حاکمیت قانون در کشور اشاره کرد.
مقابله با فتنه گروهکها
سپاه همزمان با توطئههای گروهکهای ضد انقلاب و اعلام جنگ مسلحانه بر ضد نظام مقدس جمهوری اسلامی، با این توطئهها مقابله کرد و با کشف و انهدام خانههای تیمی، توطئه شوم دشمن را نقش بر آب کرد. در آغاز پیروزی انقلاب، ابرقدرتها به دنبال از دست دادن منافع بی شماری که از چپاول ذخایر کشور ایران به دست میآوردند، به فکر شکست انقلاب از راه رویارویی نظامی افتادند. یکی از شگردهای آنان، استفاده از گروههای مزدور داخلی بود. آنان با حوادثی همچون ماجرای گنبد، غائله خوزستان و اغتشاش کردستان میخواستند نظام مقدس جمهوری اسلامی را از درون متلاشی کنند. سپاه پاسداران بر اساس رسالتی که بر دوش داشت، یکی از نخستین نهادهایی بود که گروههای وابسته سرکوب کرد.
افزایش توان سپاه
سپاه پاسداران هنگامی تولد یافت که انقلاب اسلامی با انواع توطئهها و شرارتهای داخلی گروهکها روبهرو بود. مقابله با این آفتها، برای نهادی که هنوز آمادگی دفاعی لازم را به دست نیاورده بود، بدون یاری الهی، حمایت و رهبری حضرت امام خمینی(ره)، روحیه انقلابی و شهادتطلبی پاسداران و برخورداری از حمایت ملت ممکن نبود.
با گذشت زمان، توان مقابله سپاه با حوادث افزایش یافت و در برخورد با ترورها، آشوبها و درگیریها فعالانه شرکت کرد. سپاه پاسداران با توجه به ضرورت، در عرصههای انتظامی و امنیتی نیز فعال شد و در کشف و انهدام خانههای تیمی منافقان، نقش مهمی ایفا کرد.
حضور سپاه در عرصه سازندگی
پس از دوران دفاع مقدس و فراغت از جنگ، قرارگاه سازندگی خاتمالانبیاء (ص) سپاه پاسداران، در راه مأموریت دفاع از دستاوردهای انقلاب اسلامی و توسعه همهجانبه کشور، وارد عرصه سازندگی شد. این مرکز با اجرای طرحهای بزرگ ملی و محلی در زمینههای گوناگون، مانند سدسازی، جادهسازی، زهکشی و احداث کانال، ساخت تصفیهخانه، احداث خطوط انتقال آب و گاز و نفت، ساخت سازههای شناور، بندر، اسکله و موجشکن، ساخت پالایشگاه، احداث تونل، سازههای زیرزمینی، مخازن نفت و آب، حملونقل، معدن، کشاورزی، خدمات مشاورهای و... ، کمک به دولت جمهوری اسلامی و خدمت به مردم را هدف خود قرار داد.
سپاه و رسالت فرهنگی
در دهه اخیر که دشمنان بیداری اسلامی، دایره تهدیدهای خود را در حوزه فرهنگ، متمرکز و سطح عملیات روانی خویش را گسترده کرده است، اندیشهای مقدس در سطح فرماندهان عالی سپاه شکل گرفت که به فعالیتهای فرهنگی معتقد است. این دیدگاه که از حساسیت اوضاع فرهنگ جهانی و تهدیدهای بر ضد جهان اسلام سرچشمه میگیرد، میکوشد فعالیتهای فرهنگی سپاه را به عنوان یکی از مأموریتهای اصلی این نهاد در کنار مأموریتهای دیگر ببیند.
افتخارآفرینیهای سپاه
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مدت زمانی کوتاه، شگفتی جهانیان را برانگیخت. نهادی که هیچ گونه پیشینه نظامیگری نداشت و از آموزشهای کلاسیک دانشکدههای نظامی بی بهره بود، چنان افتخارهایی آفرید که عظمت آنها را در ژرفای سخن معمار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) میتوان یافت، آنجا که اداره کشور وابسته به وجود سپاه شده بود: «پاسدارها اگر نباشند، ... کی می تواند این مملکت را اداره کند؟» و آنجا که پاسدار بودن آرزوی امام(ره) شد: «ای کاش من هم یک پاسدار بودم» و چه افتخاری بالاتر از این!
فعالیتهای سپاه در یک نگاه
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی افزون بر جنبه دفاع در برابر دشمن، ضریب امنیت اجتماعی کشور را با ایجاد روحیه امیدواری افزایش داد و معادلههای دشمنان را در ایجاد تهدید نظامی بر ضد نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بر هم زد.
بخشی از عملکرد این نهاد در راه حفظ دستاوردهای بلند انقلاب اسلامی عبارت است از حضور در دفع غائله گنبد و ترکمن صحرا، جلوگیری از سقوط شهرهای سنندج، پاوه و نقده به دست گروهکهای ضد انقلاب، برقراری امنیت در مرزهای شمال غرب کشور، مقابله با غائله سیستان و بلوچستان و جلوگیری از سقوط شهر زاهدان، خنثیسازی فتنه گروهک خلق مسلمان در تبریز، مقابله با توطئههای منافقان در خارج از کشور، ایجاد شبکه اطلاعاتی و امنیتی مناسب که مبنایی برای تشکیل وزارت اطلاعات شد، مشارکت در بازسازی کشور و... .
سپاه پاسداران در آینه کلام امام خمینی(ره)
امام خمینی(ره) در بخشی از سخنان خود در حمایت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فرمودند: «من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما برنمیگردد. اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می دارم. چشم من به شماست. شما هیچ سابقه ای جز سابقه اسلامی ندارید.»
سپاه پاسداران در سایهسار کلام رهبر معظم انقلاب
رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیتاللّهالعظمی خامنهای درباره جایگاه سپاه در نظام جمهوری اسلامی ایران می فرمایند: «سپاه در تاریخ شناخته شده خود ما، یک پدیده کم نظیر و شاید بی نظیر است؛ یعنی سپاه، موجودی است که ولادت و رشد و نمای آن در صحنه انقلاب، آن هم در عرصه دشوارترین آزمون های انقلاب بود.» ایشان در جای دیگر میفرمایند: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در سایه روحیه انقلابی و معنویتی که از سرچشمه جوشان دل منوّر و روح مصفای آن امام عارفان و قُدوه صالحان، پیوسته میجوشید و بیش از همه، جوانان رزمنده و خالص سپاه و بسیج را سیراب میکرد، توانست نقش تعیینکنندهای در دفع حمله ایادی استکبار به جمهوری اسلامی، ایفا... و حفظ و استمرار نظام را تضمین کند.»