همه ما امروزه عبارت «هوش مصنوعی» را شنیده‌ایم؛ اما شاید به دنبال شناخت آن نرفته باشیم. برای شروع شناخت بهتر، بیایید کمی با هوش مصنوعی آشنا شویم. هوش مصنوعی (AI) بخشی از علم کامپیوتر است که در آن ماشین‌ها، مانند کامپیوترها، طوری برنامه‌ریزی می‌شوند که کارهایی را انجام دهند که به طور معمول نیازمند بهره‌گیری از هوش انسان است، مانند یادگیری، تشخیص الگو، استدلال، درک زبان و حل مسئله. هوش مصنوعی به ماشین‌ها «هوش» می‌دهد تا مانند انسان فکر و عمل کنند. این هوش به آنها اجازه می‌دهد تا کارهایی، مانند تشخیص چهره، ترجمه زبان و رانندگی خودکار را انجام دهند.
به‌طور کلی، هدف از هوش مصنوعی خودکارسازی وظایف، بهبود کارایی و حل مسائل پیچیده است یا به تعبیری دیگر زندگی انسان‌ها را راحت‌تر و مؤثرتر کند. این کار را با اتوماتیک کردن وظایف پیچیده و زمان‌بر، بهبود دقت و کارایی فرآیندها و کمک به تصمیم‌گیری‌های بهتر و سریع‌تر انجام می‌دهد. به عبارت دیگر، هدف هوش مصنوعی ساختن سیستم‌هایی است که می‌توانند کارها را به صورت خودکار و با هوشی شبیه انسان انجام دهند. افزون بر کاربردهای عملی در صنایعی، مانند پزشکی، تجارت و تولید، هوش مصنوعی در زمینه سرگرمی نیز استفاده می‌شود تا تجربیات غنی و تعاملی را برای کاربران به ارمغان بیاورد. در مجموع، هدف هوش مصنوعی ایجاد سیستم‌هایی است که می‌توانند به طور خودکار و با هوشی شبیه انسان، وظایف گوناگونی را انجام دهند، زندگی را راحت‌تر کرده، به بهبود جوامع کمک کنند.
در علوم پزشکی، هوش مصنوعی می‌تواند به پزشکان کمک کند تا دقیق‌تر و سریع‌تر تشخیص بیماری بدهند. برای نمونه، سیستم‌های هوش مصنوعی در تصویربرداری پزشکی، مانند MRI یا CT Scan استفاده می‌شوند تا تصاویر را تجزیه و تحلیل کنند و ویژگی‌های خاصی را که ممکن است نشان‌دهنده وجود یک بیماری خاص باشند، شناسایی کنند. این فناوری به پزشکان اجازه می‌دهد تا تشخیص‌های دقیق‌تری داشته باشند و برنامه‌های درمانی مؤثرتری را توسعه دهند. در سیستم‌های پزشکی، هوش مصنوعی باید با نهایت دقت خود در کنار پزشک از اشکالات انسانی جلوگیری کند.
اما تفاوت هوش مصنوعی با برنامه‌نویسی چیست؟ به‌طور کلی هوش مصنوعی و برنامه‌نویسی در هدف و نحوه عملکرد تفاوت دارند. برنامه‌نویسی فرآیند نوشتن کدها و دستورالعمل‌هایی است که از طریق رایانه‌ها اجرا می‌شود تا کارهای متفاوتی را انجام دهند. بدین صورت که دستورالعمل‌ها و الگوریتم‌های دقیقی وجود دارند که به طور مشخص می‌گویند رایانه باید چه کاری انجام دهد و در نهایت برنامه‌های نوشته شده معمولاً برای حل مسائل مشخص یا انجام وظایف معین طراحی می‌شوند.
هوش مصنوعی شاخه‌ای از علم کامپیوتر است که مدل‌ها یا ماشین‌هایی می‌سازد که می‌توانند کارهایی را انجام دهند که به طور سنتی به هوش انسانی نیاز دارند، مانند تصمیم‌گیری، شناسایی الگو، یادگیری و درک زبان.
در هوش مصنوعی، ماشین‌ها از داده‌ها یاد می‌گیرند و می‌توانند خود را بر اساس اطلاعات جدید تطبیق دهند و بهبود بخشند، بدون اینکه به برنامه‌ریزی مستقیم نیاز داشته باشند. هوش مصنوعی اغلب در مواردی به کار می‌رود که به تحلیل و پردازش مقادیر زیادی از داده‌ها برای درک الگوها و انجام تصمیم‌گیری‌های پیچیده نیاز است.
اگر بخواهم به صورت ساده تفاوت برنامه‌نویسی و هوش مصنوعی را توضیح دهم، باید بگویم که برنامه‌نویسی مانند دستور پخت غذاست که مراحل مشخصی دارد و باید دقیقاً طبق آن عمل شود.
وقتی شما دستور پخت را دنبال می‌کنید، هر قدم را دقیقاً مطابق با دستورالعمل انجام می‌دهید تا به نتیجه مورد نظر برسید. در برنامه‌نویسی، شما به کامپیوتر دقیقاً می‌گویید چه کاری انجام دهد و کامپیوتر فقط همان دستورات را اجرا می‌کند. از طرف دیگر، هوش مصنوعی شبیه به یادگیری آشپزی است؛ جایی که شما نه تنها دستورالعمل‌ها را دنبال می‌کنید، بلکه از تجربه‌های پیشین یاد می‌گیرید، می‌توانید با مواد گوناگون آزمایش کنید و غذاهای جدید بپزید بدون نیاز به دنبال کردن دستور پخت دقیق. هوش مصنوعی به کامپیوترها این توانایی را می‌دهد که از داده‌ها یاد بگیرند، تطبیق دهند و در موقعیت‌های جدید تصمیم‌گیری کنند.
من سعی می‌کنم با یک مثال دیگر تفاوت این دو را کمی نزدیک‌تر به دنیای کامپیوتر بیان کنم.
سناریوی دیگری را در یک خانه هوشمند در نظر بگیرید؛ برای نمونه، در برنامه‌نویسی، برای کنترل چراغ‌های خانه هوشمند، کدی نوشته می‌شود که دستورات مشخصی، مانند «روشن کردن چراغ» یا «خاموش کردن چراغ» را اجرا می‌کند؛ کاربران با فشار دادن دکمه‌ای روی برنامه، چراغ‌ها را مستقیماً روشن یا خاموش می‌کنند.
در مقابل، سیستم هوش مصنوعی در خانه هوشمند، عادات روزانه شما را یاد می‌گیرد و چراغ‌ها را بر اساس آن به طور خودکار کنترل می‌کند؛ برای نمونه، اگر شما هر روز حدود ۷ شب به خانه برمی‌گردید، سیستم هوشمند چراغ‌ها را در همان زمان برای‌تان روشن می‌کند یا با تشخیص حضور شما در خانه، چراغ‌ها را روشن و هنگام خروج شما خاموش می‌کند.
با توجه به مثال بالا برنامه‌نویسی فرآیند خیلی مستقیم و دستوری است؛ اگر کاربر بگوید چراغ روشن شود، برنامه آن را روشن می‌کند. در هوش مصنوعی، سیستم یاد می‌گیرد و بر اساس الگوهای شناخته شده رفتار می‌کند، بدون اینکه نیاز باشد کاربر به طور مداوم دستورات مشخصی را صادر کند.
بنابراین، برنامه‌نویسی به نوشتن کد برای اجرای دستورالعمل‌های مشخص می‌پردازد، در حالی که هوش مصنوعی ساختارهایی دارد که می‌توانند یاد بگیرند و تصمیم‌گیری کنند، مشابه نحوه تفکر و عملکرد انسان.
