دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم؛ فرصت های جهان غیر غربی برای ایران

نمایشگاه توانمندی های صادراتی جمهوری اسلامی ایران (اکسپو ۲۰۲۴) روز شنبه ۸ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ با حضور «آیت الله سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران افتتاح شد.

وی در مراسم افتتاحیه نمایشگاه توانمندی های صادراتی جمهوری اسلامی ایران (اکسپو ۲۰۲۴) با بیان اینکه این نمایشگاه معرفی توانمندی های صادراتی ایران است و فضای رقابتی ایجاد می‌کند، تصریح کرد: نمایشگاه توانمندی های صادراتی ایران یک کنش جمعی برای رفاه اجتماعی و جهانی از مسیر توسعه تجارت، صادرات و گسترش تعاملات اقتصادی محسوب می‌شود، امیدواریم این نمایشگاه موجب همگرایی، هماهنگی و مشارکت فعالان اقتصادی، تولیدکنندگان، صادرکنندگان و بازرگانان و موجب رشد اقتصادی کشور و منطقه و جهان شود.

بی تدبیری و فرصت هایی که در دهه ۹۰ هدر رفت

یکی از وجوه مهم تمایز دولت سیزدهم با دوره قبل از خود، فعال شدن دیپلماسی اقتصادی و تجاری این دولت در مقایسه با دهه ۹۰ است.

دولت رئیسی در شرایطی کار خود را آغاز کرد که به واسطه دیدگاه غلط دولت سابق به روابط بین الملل و همچنین اقتصاد بین الملل، فرصت های طلایی تجارت ایران در دهه ۹۰ با نگاه صرف به غرب و بالاخص اروپای غربی هدر رفته و کشور به واسطه بدعهدی طرفین غربی در برجام، مسئله همه گیری ویروس کویید ۱۹ و همچنین وضعیت بازار جهانی سوخت های فسیلی در سال ۱۴۰۰ از لحاظ اقتصادی در شرایطی خوبی قرار نداشت.

دید محصور به غرب و خوش بینی مفرط به کشورهای غربی و سازوکارهای آنان از ابتدای دولت سابق مورد نقد بسیاری از صاحب نظران روابط بین الملل و اقتصاد بین الملل قرار گرفت زیرا اساسا توان بازارهای غرب برای صادرات، واردات و تجارت ایران بسیار کم و حتی در بهترین شرایط سیاسی و بین المللی با این دست کشورها، بازار آنان ظرفیت زیادی برای تجارت ایران نداشته و ندارد.

این واقعیت را پیش از همه کشوری همچون چین که جز بزرگترین صادرکنندگان کالا و خدمات به شمار می آید، دریافته و بازار هدف خود را در قاره آفریقا، آمریکای جنوبی، بازارهای آسیای مرکزی و اروپای شرقی و دیگر نقاط جهان تعیین کرده و تجارت چندین میلیارد دلاری با این مناطق را هدف گذاری کرد.

ولی به واسطه تسلط دید غرب گرا در سیاست خارجی و سیاستگذاری اقتصادی دولت پیشین با منوط کردن همه فرصت های سیاست خارجی و اقتصادی کشور به برجام و سازوکارهای مضحک و ناکارآمد همچون اینستکس، کشورمان با پایین ترین نرخ صادرات غیر نفتی و همچنین کمترین میزان و نرخ سرمایه گذاری خارجی در دوران پس از انقلاب اسلامی روبرو گشت. این غفلت و بی تدبیری حتی راه تجارت ایران با بازارهای جهانی همچون آمریکای جنوبی که در دولت های هشتم، نهم و دهم پایه ریزی شده بود را نیز از دست داد.

در کنار این موضوع گرچه با تغییراتی در ساختار وزارت امور خارجه بخش دیپلماسی اقتصادی و معاونت اقتصادی این مجموعه گسترده تر شد ولی در عمل این بخش و مقامات ذی ربط آن در سفارتخانه‌ها و نمایندگی های ایران، عملکرد به سزایی را در دوران دولت سابق نداشته و دستاورد خاصی را به دست نیاوردند.

جهان غیر غربی در اولویت قرار می گیرد

در چنین شرایطی دولت سیزدهم از روز آغاز به کار خود با فعال کردن و تعیین کارویژه و اولویت برای معاون اقتصادی وزارت امور خارجه و سایر نهادهای ذی ربط دولت در حوزه تجارت بین المللی، فرصت های مختلف اقتصادی، بازرگانی و تجاری برای کشورمان در دیگر نقاط جهان را شناسایی کرده و سرمایه گذاری و طرح ریزی برای دست یافتن به این بازارها را در دستور کار خود قرار داد.

شاید بتوان عنوان داشت که کارویژه دولت سیزدهم برای وزارت امورخارجه برخلاف سایر دولت های قبل کارویژه‌ای اقتصادی و با هدف تسهیل گری در امر تجارت ایران تعیین شده است. در دولت سیزدهم مهم ترین معاونت این وزارت‌خانه در سیاست های کلی دولت، معاونت دیپلماسی اقتصادی است.

دولت سیزدهم همچنین توجه ویژه ای به مناطق غیر غربی در سرتاسر جهان داشت.

مناطقی که در دید نظریه پردازان و سیاستگذاران اقتصادی دولت سابق هیچ ارزشی نداشته و مسخره می‌شدند، در دوره جدید چندین برابر کل تجارت ایران در دوران پس از انعقاد برجام تا خروج آمریکا، عایدی برای کشورمان داشت.

در دولت جدید همچنین مجددا مسیر تجارت با کشورهایی همچون ونزوئلا که در دوره قبل با غفلت از دست رفته بود، مجددا احیا شده و حمل و نقل دریایی ایران با این کشورها برقرار گشت.

خنثی شدن تحریم و اجماع سازی برعلیه کشورمان

تقویت روابط سیاسی و اقتصادی با سایر کشورها در دوره دولت فعلی، علاوه بر عایدی های درخشان مالی، اقتصادی و تجاری برای کشورمان، از سوی دیگر منجر به حمایت های سیاسی از کشورمان در موضوعات مختلف شد.

این روابط موجب خنثی شدن مسیر تحریم و همچنین ایجاد روابط راهبردی تجاری با کشورمان در بین سایر کشورهای جهان و بازارهای جهانی شد.

از سویی دیگر حضور و دیپلماسی فعالانه سیاسی و اقتصادی کشورمان منجر به شکست خوردن سیاست اجماع سازی غرب برعلیه ایران در موضوعات مختلف شد. نمود این گزاره را میتوان در عدم صدور قطعنامه و بیانیه شورای امنیت برعلیه کشورمان پس از عملیات وعده صادق و پاسخ ایران به جنایت ۱۳ فروردین اسرائیل دید. این نهاد بین المللی به واسطه پشتیبانی تعداد زیادی از اعضای دائم و غیر دائم از کشورمان، علی رغم فشارهای شدید طرفین غربی و نماینده رژیم صهیونیستی هیچ قطع نامه و بیانیه‌ای را بر علیه کشورمان صادر نکرد.

اتحاد های اقتصادی و دستاوردهای غیر مستقیم سیاسی

یکی از مهم ترین اضلاع دیپلماسی اقتصادی و همچنین سیاسی کشورمان در دولت سیزدهم، پیوستن ایران به نهادها و اتحادهای مهم اقتصادی و سیاسی جهان همچون سازمان همکاری‌های شانگهای و همچنین اتحاد بریکس بود.

هموار شدن مسیر عضویت دائم ایران در این سازمان ها و استفاده از ظرفیت های همکاری و معافیت های تجاری بین اعضای آن، به نوبه خود علاوه بر تسهیل جریان صادرات از کشورمان به سایر اعضا و همچنین واردات از آنان، مسیرهای تجاری بین کشورهای عضو این دو سازمان را از فشارهای غرب و بالاخص ایالات متحده آمریکا مصون داشته است.

عضویت در این اتحادهای اقتصادی و سیاسی، باعث شکل گیری و یا تقویت مسیرهای تجاری جهانی بین اعضای آن همچون مسیر راه ابریشم جدید و کریدور شمال به جنوب و نفع توامان همه اعضای آن شده و خواهد شد.

اتحادهای همچون شانگهای و بریکس همچنین در سطح سیاسی نیز باعث کاهش قدرت و نفوذ غرب و آمریکا در نهادهای بین المللی و توقف خواسته های نامعقول و ناجوانمردانه آنان شده است.

این موضوع به نوبه خود نوید جهانی تازه را می دهد که در آن دیگر سخنان غرب وحی منزل نیست.

نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۴ تهران فرصتی برای نمایش صنعت و علم ایران

نمایشگاه توانمندی های صادراتی جمهوری اسلامی ایران (اکسپو ۲۰۲۴)، فرصت و ظرفیتی طلایی برای نمایش و عرضه توانایی های صنعتی و علمی ایران به مشتریان بین المللی به شمار می‌آید.

در همین زمینه، مهدی ضیغمی رئیس سازمان توسعه تجارت پیش تر،  عنوان داشت: از ۱۰۳ کشور بیش از ۳۵۰۰ نفر ثبت نام کردند؛ اما با توجه به ظرفیتی که داریم حدود ۲۰۰۰ نفر تاجر از ۸۵ کشور در این نمایشگاه حضور دارند.

وی با بیان اینکه محدودیت اصلی ما صرفاً محدودیت زیرساخت‌های شهری است تصریح کرد: آن‌قدر تقاضا برای حضور در نمایشگاه بود که به برخی از درخواست کنندگان پاسخ منفی دادیم.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: در پهنه نمایشگاه ۵۰ هزار متر مربع تکمیل شده است و بیش از ۴۰۰ شرکت حضور دارند.

به گفته وی، برنامه‌ریزی ما افزایش صادرات ۲ میلیارد یورویی در بازه زمانی مشخص پس از نمایشگاه است.

افزایش تجارت و بهبود اقتصاد؛ بدون برجام، اف ای تی اف و اینستکس

دولت سیزدهم با عملکرد قابل تقدیر خود در حوزه تجارت بین المللی و دیپلماسی اقتصادی نشان داد که بدون خواست کدخدای غربی ها یعنی آمریکا و بدون سازوکارها و رژیم های بین المللی تحت نفوذ غرب نیز میتوان با جهان ارتباط و تجارت داشت.

دولت سید ابراهیم رئیسی نشان داد بدون برجام و سازوکار گروه ویژه اقدام مالی(FATF) و بدون اینستکس و دیگر سازوکارهای ناکارآمد غربی نیز میتوان با دنیا ارتباط داشت و از فرصت تجارت بین الملل استفاده کرد.

گرچه فرصت تجارت با آفریقا، آمریکای جنوبی، آسیای مرکزی، آسیای جنوبی و جنوب شرقی و دیگر نقاط جهان در دهه ۹۰ شمسی از دست رفت ولی دولت فعلی با توانی مضاعف و در کوتاه ترین زمان این عقب گرد در مسیر اقتصاد و سیاست خارجی کشورمان را جبران خواهد کرد.