«گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از یک سال و اندی به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران و اولین نشست بین‌المللی انرژی اتمی در اردیبهشت‌ماه امسال به ایران سفر خواهد کرد. این سفر که به دعوت رئیس سازمان اتمی ایران و در راستای شرکت در سالگرد تأسیس سازمان انرژی اتمی است، آیا می‌تواند[...]
«گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از یک سال و اندی به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران و اولین نشست بین‌المللی انرژی اتمی در اردیبهشت‌ماه امسال به ایران سفر خواهد کرد. این سفر که به دعوت رئیس سازمان اتمی ایران و در راستای شرکت در سالگرد تأسیس سازمان انرژی اتمی است، آیا می‌تواند زمینه‌ای در جهت تعامل واقعبینانه و منصفانه آژانس و با ایران در رفع ابهامات و توسعه همکاری‌ها باشد؟ از دو منظر می‌توان به این پرسش نگریست.
منظر اول: روند مواضع گروسی و رویکردهایی که وی پس از بازگشت از سفرهایش داشته است، بر این واقعیت دلالت دارد که نباید انتظاری متفاوت از رویه‌های گذشته گروسی در قبال برنامه هسته‌ای ایران داشت. گروسی تاکنون چهار سفر در دوره دولت رئیسی داشته است؛ سفر چهارم او در 12 اسفند 1401 بود. مواضع وی پس از این سفر پر بود از سخنان دو پهلو و خلاف‌گویی، مانند نداشتن هیچ گونه اطلاعاتی درباره ساخت سلاح هسته‌ای از سوی ایران، طرح ادعاهای بی‌اساس درباره لغو مجوز بازرسان آژانس انرژی اتمی در ایران و همچنین اتهام‌زنی به ایران درباره همکاری نکردن با این سازمان یا طرح این ادعا که هیچ پیشرفتی در حل و فصل مسائل پادمان باقی مانده صورت نگرفته و ابراز نگرانی و شک و تردید درباره انباشت اورانیوم غنی‌شده و کاهش فاصله دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای. در کنار این مواضع، گزارش‌های فصلی مدیرکل آژانس نیز سبب شده است در شهریور 1402 با امضای 62 عضو صادر شود. در نشست آذر ماه شورای حکام نیز تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای مشترک با توسل به گزارش آژانس مدعی می‌شوند ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را با نقض بیشتر تعهدات برجامی پیش برده است. اظهارات غیرمسئولانه مدکل آژانس به قدری افراطی بود که «کمالوند» سخنگوی آژانس اعلام کرد: «وظیفه آقای گروسی محدود به چارچوب اقدامات فنی است و باید گزارشات واقعی و به دور از احساسات ارائه کند.» مواضع گروسی پس از سفر سوم وی به ایران نیز بهتر از این وضعیت نبود. با وجود توافقات وی با سازمان انرژی اتمی ایران در ۱3 اسفند ۱۴۰۰، شاهد گزارش‌هایی پس از آن از سوی مدیرکل آژانس بودیم که به صدور قطعنامه‌ای از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران منجر شد. گروسی در دوره دولت روحانی نیز همین رویه را داشت؛ برای نمونه همگان به یاد دارند که وی اواخر سال 1398 (2020) و در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، همراه تروئیکای اروپایی به اصلی‌ترین بانیان صدور قطعنامه‌ای ضدایرانی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تبدیل شده بود.
منظر دوم: با توجه به شرایط منطقه‌ای و مقاومت ایران در برابر زیاده‌خواهی‌های غربی‌ها و مدیر کل آژانس، در کنار تثبیت توانایی‌های هسته‌ای ایران و بازگشت‌ناپذیر آن انتظار می‌رود گروسی از فرصت به وجود آمده در این سفر برای زمینه‌سازی به منظور دستیابی به یک مدالیته جدید برای حل مسائل و احیای برجام استفاده کند. حمایت آمریکایی‌ها از سفر گروسی به تهران موید این موضوع است. مواضع مدیرکل آژانس از نیمه دوم اسفند سال گذشته تاکنون نیز اگرچه دو پهلو بوده، ولی می‌توان نتیجه گرفت که او از ابراز این نوع مواضع به دنبال فرصتی برای سفر به ایران و چارچویی در این زمینه است. برای نمونه، وی در ۱ اسفند ۱۴۰۲ گفت: «در حالی که سرعت غنی‌سازی اورانیوم به مقدار کمی از پایان سال گذشته کاهش یافته، ایران همچنان به میزان ۷ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد به صورت ماهانه غنی‌سازی می‌کند.» در ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ گفت: «ما نشانه‌ای از اینکه ایران سلاح هسته‌ای تولید می‌کند نداریم [...] در عین حال ایران تنها کشوری است که تسلیحات هسته‌ای ندارد، اما اورانیوم ۶۰ درصدی غنی می‌کند.» ۲۸ فروردین ۱۴۰۳ گروسی گفت: «ایران از ذخایر اورانیوم غنی شده در سطح بسیار بالایی برخوردار است. این به خودی‌خود بدین معنا نیست که ایران دارای سلاح اتمی است. ما به طرف ایرانی گفته‌ایم که این سطح از ذخایر مواد اتمی که به لحاظ فنی نزدیک به ساخت سلاح هسته‌ای است، در سطح جهانی پرسش‌برانگیز است.» در تاریخ 4 اردیبهشت 1403 هم در گفت‌وگویی با خبرگزاری «دویچه وله» مدعی شد: «ایران «چند هفته، نه چند ماه» با در اختیار داشتن اورانیوم غنی‌شده کافی برای ساختن یک بمب اتمی فاصله دارد.» این مواضع اگرچه هراس‌افکنی نسبت به برنامه هسته‌ای است، اما همین امر به معنای ایجاد حساسیت و تهییج دولت‌های غربی با هدف اقدامات اساسی‌تر در عرصه دیپلماسی برای چاره‌جویی است.
در هر صورت، به نظر می‌رسد اگر گروسی نسبت به رویه پنج سال اخیر خود پس از خروج یک طرفه آمریکا از برجام و بی‌تعهدی(عامدانه) اروپایی‌ها به تعهدات برجامی خود، بازنگری کند و نگاه واقعبینانه به موضوع هسته‌ای ایران و مسائل مربوط به توافقنامه برجام داشته باشد و با درک درست، حقوق مصرحه ایران در برجام و NPT و پادمان‌ها را بپذیرد، می‌توان انتظار مثبتی از سفر گروسی به تهران داشت؛ وگرنه تغییر خاصی در آینده متصور نیست. ضمن اینکه نتایج وضعیت منطقه را نیز نمی‌توان بر شدت و ضعف تعامل آژانس و ایران نادیده گرفت.
