پیام نخستین حضور رسمی در بریکس؛ وحدت در مقابل یکجانبه‌گرایی

شاید پس از کلید واژه «وفاقِ ملی» که به شعار محوری دولتِ چهاردهم نیز بدل شده است، بتوان مهمترین و پرتکرارترین کلید واژه مسعود پزشکیان را «وحدت و انسجام» دانست که حتی پیش از برگزاری چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز بر آن تاکید داشت. کلید واژه‌ای که «وفاقِ ملی» نیز در ذیل آن تعریف می‌شود؛ به عبارت دیگر وحدت و انسجام در بعد داخلی در نهایت به «وفاق ملی» می‌انجامد.

اما پزشکیان همانطور که در بعد داخلی، وحدت و انسجام را نه یک انتخاب بلکه نیاز مبرم حال و آینده کشور می‌داند در بعد بین‌المللی نیز بر آن تاکید دارد و شامگاه گذشته در هنگام ترک کازان، مهمترین دستاورد شانزدهمین اجلاس سران بریکس را «وحدت کشورهای عضو در مقابل یکجانبه‌گرایی» خواند و تصریح کرد: گفتگوها با هدف ایجاد وحدت و انسجام میان کشورها در مقابل تمامیت‌خواهی و یکجانبه‌گرایی آمریکا و کشورهای همراهش صورت گرفت و تلاش‌های هیأت ایرانی نیز در راستای برون رفت از یکجانبه‌گرایی در جهان بود.

شانزدهمین اجلاس سران بریکس در تاریخ یکم تا سوم آبانماه سال جاری در کازان روسیه برگزار شد و در پنجمین سفر خارجی «مسعود پزشکیان» به عنوان رئیس‌ جمهوری اسلامی ایران، نخستین حضور رسمی ایران به عنوان عضو اصلی را رقم زد.

دوم شهریورماه سال گذشته بود که «سیریل رامافوسا» رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی در آغاز نشست «بریکس پلاس» موافقت ۵ عضو اصلی این گروه با عضویت اصلی جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و آرژانتین را اعلام کرد و در ادامه رئیس جمهور برزیل، نخست وزیر هند، رئیس جمهور چین و رئیس جمهور روسیه که به شکل ویدئوکنفرانس در این نشست حضور داشت نیز در سخنانی با تاکید بر این موضوع، ورود اعضای جدید به بریکس را باعث رونق بیشتر این گروه و توان اثرگذاری بیشتر آن در نظم جهانی دانستند.

اجلاس امسال سران بریکس نیز با موضوع «تقویت چندجانبه گرایی» با حضور اعضا و اجلاس بریکس-پلاس با حضور اعضا و حدود ۳۰ کشور و همچنین ۶ سازمان بین‌المللی با عنوان «بریکس و جنوب جهان؛ ساخت دنیایی بهتر» برگزار شد؛ پزشکیان در سه نشست اصلی بریکس به ایراد سخنرانی پرداخت و همچنین با سران و روسای ۱۰ کشور از جمله روسای جمهور کشورهای روسیه، چین، مصر، آفریقای جنوبی، بلاروس، ونزوئلا و بولیوی، رئیس دولت امارات و نخست وزیران هند و اتیوپی دیدار و گفت‌وگو کرد.

پنج پیشنهاد در اولین حضور رسمی

رئیس‌جمهور در نخستین حضور رسمی ایران به عنوان عضو اصلی، پنج پیشنهاد مهم در راستای تحقق اهداف تشکیل این نهاد بین‌المللی ارائه کرد:

اول- اولویت‌دادن به برنامه‌های اقتصادی-مالی در عین عدم غفلت از دو رکن سیاسی-امنیتی و فرهنگی-مردمی.

دوم- مقابله با تحریم‌های غیرقانونی که نیازمند اقدام گروهی و اجرای سازوکارهای مشترک است؛ و برداشتن گام‌های عملی و حساب‌شده برای اینکه در آینده هیچ کشوری جرأت و توان تحریم دیگران را نداشته باشد.

سوم- مقابله با انحصارگرایی دلار و راه‌اندازی و استفاده از ارزهای دیجیتال و بسترسازی برای استفاده از سازوکارها و فناوری‌های جدید مالی نظیر پیام رسان‌ها، در راستای اهداف اصلی بریکس.

چهارم- تشریک مساعی، مبادله اطلاعات و سرمایه‌گذاری مشترک برای تجهیز کشورهای عضو بریکس به فناوری‌های نوین.

پنجم- تقویت بانک توسعه نوین(NDB) که یکی از نهادهای برآمده از بریکس به شمار می‌رود، پذیرش اعضای جدید و افزایش سرمایه در جهت توسعه زیرساخت‌های کشورهای عضو.

گامی نو برای برپایی مناسباتِ عادلانه؛ بیا دنیا بسازیم نه با دنیا بسازیم

رئیس‌جمهور در سخنرانی خود در بریکس پلاس انتخابِ عنوان با مسما برای این اجلاس مبتنی بر «ایده ساخت دنیایی بهتر» را شایسته تقدیر خواند و تاکید کرد: امیدوارم گامی نو در جهت برپایی نظامی بهتر و مناسباتی عادلانه‌تر بر مبنای رضایت جمعی برداریم.

پزشکیان ساختارها و سازوکارهای بین‌المللی نظیر شورای امنیت سازمان ملل متحد، صندوق بین‌المللی پول، نهادهای حقوق بشری و سایر مصادیق را فاقد کارایی موثر و سازنده دانست و با اشاره به جنایات روزافزون صهیونیست‌ها در غزه و لبنان، تاکید کرد: باید دنیایی بسازیم که در آن نشانی از تحریم، تحمیل اراده، تجاوز، جنگ، کشورگشایی و نسل‌کشی نباشد و چند جانبه‌گرایی به جای یک‌جانبه‌گرایی، اکثریت به جای اقلیت، برابری به جای تبعیض، شفافیت به جای فریب، دمکراسی به جای اقتدارگرایی و گفت‌وگو به جای جنگ، حکم فرما شود.

وی افزود: این اجلاس تجلی‌بخش این واقعیت است که ساخت دنیایی بهتر به تنهایی امکان پذیر نیست و در دنیای به هم تنیده کنونی، اراده و اقدام مشترک لازم است؛ تغییری بنیادین که مستلزم اصلاح نظام کنونی و ایجاد سامانی نو از توازن قدرت بر مبنای عدالت و رضایت است.

رئیس‌جمهور تاکید کرد: استفاده از پول‌های ملی برای مبادلات تجاری، پلتفرم‌های جدید بانکی، ارزهای دیجیتال، تقویت بانک توسعه جدید (NDB) و ترتیبات ذخیره احتیاطی (CRA) و اینگونه اقدامات، خواهد توانست جهانی بهتر و با فرصت‌های برابر برای همه بسازد.

گفت‌وگو کافی نیست؛ تاکید پزشکیان بر لزوم ضمانت اجرایی برای تصمیمات

پزشکیان که پیش از این نیز بارها بر لزوم شنیده شدن صدای بی‌صدایان تاکید کرده بود، در اولین نشست سران «بریکس با ترکیب گسترده» نیز با بیان اینکه بریکس باید به آرمان خود برای انعکاس صداهای شنیده‌نشده در جامعه جهانی با جدیت بیشتری عمل کند، گفت: ما به آرمان‌های بریکس برای اصلاح حکمرانی جهانی، چندجانبه‌گرایی و رشد اقتصادی فراگیر باور داریم و به سهم خود مصرانه تلاش می‌کنیم تا بریکس به دور از سیاست‌زدگی و منازعات ژئوپولیتیک آنها را با موفقیت به پیش ببرد.

رئیس‌جمهور شکل‌گیری، تداوم و گسترش بریکس در ۱۵ سال گذشته را فرصتی مغتنم بر شمرد و تاکید کرد: نباید سرنوشت خود را صرفاً به خواسته‌ها و تمایلات قدرت‌های غربی گره بزنیم و باید راه‌هایی برای مشارکت گسترده‌تر تمامی قدرت‌های در حال ظهور در حکمرانی اقتصاد جهانی فراهم کنیم.

پزشکیان با تاکید بر اینکه بریکس نباید فقط یک باشگاه گفتگو باشد بلکه باید تصمیم‌های بریکس ضمانت اجرایی داشته باشند، از تمام اعضای بریکس تقاضا کرد از همه ظرفیت‌های جمعی و فردی خود برای توقف جنگ در غزه و لبنان، رسیدگی به آوارگان و کاهش تنش در منطقه بهره ببرند.

طرح موضع قاطعانه درباره پاره تن ایران

رئیس‌جمهور همچنین روز چهارشنبه و در حاشیه نشست سران بریکس دیدار کوتاهی با «محمد بن زاید بن سلطان آل نهیان» رئیس دولت امارات متحده عربی داشت.

به گفته وزیر امور خارجه کشورمان، اگرچه این یک ملاقات رسمی و به شکل معمول نبوده اما ایران علاوه بر بحث درباره فلسطین و لزوم توقف جنایات رژیم صهیونیستی در منطقه، از این فرصت برای طرح مواضع قاطع خود درباره جزایر سه گانه ایرانی نیز استفاده کرده است.

بیانیه پایانی؛ بریکس یکصدا علیه جنایات رژیم صهیونیستی

در نهایت رهبران کشورهای بریکس که برای شانزدهمین نشست سران این گروه در کازان روسیه گرد هم آمده‌اند، با صدور بیانیه‌ای «حمله اسرائیل به اماکن دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در دمشق پایتخت سوریه» در تاریخ ۱ آوریل ۲۰۲۴ برابر ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ را محکوم کردند.

در این بیانیه تاکید شده است که این اقدام رژیم اشغالگر «ناقص اصل اساسی مصونیت اماکن دیپلماتیک و کنسولی بر اساس کنوانسیون ۱۹۶۱ وین درباره روابط دیپلماتیک و کنوانسیون ۱۹۶۳ وین در مورد روابط کنسولی است».

رهبران بریکس با ابراز «نگرانی شدید خود نسبت به وخامت اوضاع و بحران انسانی در سرزمین‌های فلسطینی اشغالی، به ویژه تشدید بی‌سابقه خشونت در نوار غزه و کرانه باختری» در پی جنایات رژیم صهیونیستی، خواستار برقراری «یک آتش‌بس فوری، جامع و دائمی در نوار غزه، آزادی فوری و بدون قید و شرط همه گروگان‌ها [اسرا] و بازداشت‌شدگان از هر دو طرف» شدند.

کشورهای عضو بریکس همچنین «حمایت خود از عضویت کامل دولت فلسطین در سازمان ملل متحد در چارچوب تعهد تزلزل‌ناپذیر به راه حل دو دولتی بر اساس قوانین بین‌المللی» را اعلام کردند.

اعضای بریکس همچنین خوستار احیای «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) درباره برنامه هسته‌ای ایران شدند که آمریکا به طور یکجانبه از آن خارج شد.

در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: ما عمیقا نگران تاثیر مخرب اقدامات زورگویانه، یکجانبه و نامشروع از جمله تحریم‌های غیرقانونی، بر اقتصاد جهانی، تجارت بین‌المللی و دستیابی به اهداف توسعه پایدار هستیم. چنین اقداماتی، منشور ملل متحد، نظام تجاری چندجانبه، توسعه پایدار و توافق‌های زیست محیطی را تضعیف می‌کند.

رهبران بریکس همچنین «بر لزوم اصلاح ساختار مالی بین‌المللی کنونی برای رویارویی با چالش‌های مالی جهانی از جمله حکمرانی اقتصادی جهانی به منظور جامع‌تر و عادلانه‌ترکردن ساختار مالی بین‌المللی» تاکید کردند.