سیاست‌خارجی ایران در سال ۱۴۰۳؛تداوم «مقاومت» و «صلابت» مقابل ابزار دوگانه «تهدید» و«تحریم»

سال ۱۴۰۳ برای ایرانی ها، سالی پر از فراز و نشیب بود که نیمه دوم آن با روی کار آمدن «دونالد ترامپ» در آمریکا همزمان شد.

ترامپ که در دور اول ریاست جمهوری خود از سیاست فشار حداکثری برای وادار کردن ایران به تسلیم بهره برده بود، ظاهرا از این سیاست عبرت نگرفته و می خواهد دوباره آزموده را آزمون کند.

رئیس جمهوری آمریکا که علاقه خاصی به مذاکره مستقیم با جمهوری اسلامی دارد حتی از نامه قبلی که نخست وزیر وقت ژاپن قرار بود تحویل رهبری ایران دهد اما هرگز تحویل گرفته نشد تا اینکه خوانده یا پاسخ داده شود هم عبرت نگرفت.

اکنون، ترامپ باز هم دست به قلم شده و نامه دیگری نوشته که این بار مقام اماراتی، آن را تحویل ایران داد.

اگرچه هنوز به طوری رسمی محتوای نامه افشا نشده اما رسانه های آمریکایی از جمله تارنمای آمریکایی آکسیوس، تهدید جمهوری اسلامی به تحریم بیشتر و اقدام نظامی را مهمترین عنصر این نامه معرفی کرده اند.

تهدید به اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته ای ایران، تعیین ضرب الاجل دوماهه برای توافق، صفر کردن درآمدهای نفتی ایران، همگی کلیدواژه هایی هستند که این روزها رسانه های غربی از سیاست خارجی آمریکای ترامپ در قبال تهران روایت می کنند.

البته، ترامپ در ماه های پایان ۱۴۰۳، فقط به نوشتن نامه اکتفا نکرد و ۴ فوریه ۲۰۲۵ برابر با ۱۶ بهمن ماه ۱۴۰۳، یادداشتی برای تداوم سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی ایران امضا کرد.

وزارت خزانه داری دولت ترامپ، ۶ فوریه ۲۰۲۵ برابر با ۱۸ بهمن ماه ۱۴۰۳ با اعمال نخستین دور تحریم ها ادعا کرد: شبکه نفتی را که صدها میلیون دلار برای ارتش ایران تولید می کند، هدف قرار می دهد.

وزارت خزانه داری آمریکا در بیانیه ای افزود: «امروز، دفتر کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری (OFAC) یک شبکه بین المللی را به دلیل تسهیل ارسال میلیون ها بشکه نفت خام ایران به ارزش صدها میلیون دلار به چین را تحریم می کند. این نفت به نمایندگی از ستاد کل نیروهای مسلح ایران و شرکت تحت تحریم آن که سپهر انرژی جهان نما پارس (سپهر انرژی) است، ارسال شده است. این تحریم ها شامل نهادها و افراد در حوزه های متعدد، از جمله چین، هند، و امارات و همچنین چندین کشتی می شود.»

وزارتخانه های خارجه و خزانه داری آمریکا، ۲۴ فوریه ۲۰۲۵ برابر با ۶ اسفند ماه ۱۴۰۳ نیز به صورت مشترک، ۲۲ نفر دیگر و ۱۳ کشتی حامل نفت ایران را تحریم کردند.

وزارت خزانه داری آمریکا، تنها یک روز پس از رسیدن نامه ترامپ به تهران و در تاریخ ۱۳ مارس برابر با ۲۳ اسفندماه ۱۴۰۳، «محسن پاک نژاد» وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران را نیز در فهرست تحریم های خود قرار داد.

تحریم ها فقط به ۱۴۰۳ محدود نشد و وزارت خزانه داری آمریکا در ۲۱ مارس، نخستین روز از سال ۱۴۰۴ تحریم های جدیدی را در ارتباط با ایران وضع کرد که چند نهاد، کشتی و فرد را هدف قرار می‌دهد.

بیانات رهبر انقلاب درباره مذاکره با دولت فعلی آمریکا؛ چراغ راه سیاست خارجی

رهبر معظم انقلاب اسلامی، ۱۲ مارس برابر با ۲۲ اسفندماه در دیدار هزاران نفر از دانشجویان سراسر کشور و فعالان تشکل‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و گروه‌های جهادی دانشجویی، مذاکره با دولت فعلی آمریکا را بی حاصل و باعث کور شدن بیشتر گره تحریم خواندند و با اشاره به تلاش دولت آمریکا برای فریب افکار عمومی جهان درباره مذاکره گفتند: دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم که اگر بودیم تا به حال تولید می‌کردیم. ضمن اینکه به هر ضربه احتمالی قاطعانه پاسخ خواهیم داد.

رهبر انقلاب فرمودند: این نامه هنوز دست من نرسیده اما آمریکا می‌خواهد این دروغ را القا کند که ایران برخلاف ما اهل مذاکره و توافق نیست؛ در حالیکه همین شخصی که این حرف‌ها را می‌زند، حاصل مذاکره ما با آمریکا را پاره کرد. حالا چطور می‌توان با او مذاکره کرد در حالیکه می‌دانیم به نتایج عمل نخواهد کرد؟

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به مطلبی در یک روزنامه مبنی بر اینکه «نبود اعتماد میان دو نفر که حالت جنگ دارند نباید مانع مذاکره شود»، گفتند: این مطلب غلط است؛ چرا که همین دو نفرِ مذاکره‌کننده هم اگر به وفا و تعهد طرف مقابل به حاصل گفتگوها اعتماد نداشته باشند، مذاکره نمی‌کنند؛ چرا که مذاکره در این حالت، مهمل و بیهوده است.

ایشان در نکته سوم گفتند: از همان اول هدف ما از مذاکره، رفع تحریم‌ها بود که خوشبختانه تحریم‌ها در روند طولانی شدن خود به تدریج کم‌اثر می‌شود.

رهبر انقلاب افزودند: برخی آمریکایی‌ها هم معتقدند طولانی شدن تحریم‌ها باعث کم‌اثر شدن آنها می‌شود؛ ضمن اینکه کشورِ تحریم‌شده راه دور زدن تحریم‌ها را پیدا می کند که ما نیز راه‌های مختلفی پیدا کردیم.

ایشان مشکلات موجود را عمدتاً ناشی از بی‌توجهی‌های داخلی دانستند و گفتند: اگر وضع اقتصاد بد است، منشاء آن صرفا تحریم نیست بلکه انجام ندادن برخی کارها در وضع فعلی مؤثر است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به حرف‌های آمریکایی‌ها که میگویند «نمیگذاریم ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد»، گفتند: اگر میخواستیم سلاح هسته‌ای تولید کنیم، ‌ آمریکا نمی‌توانست جلوی ما را بگیرد؛ علت اینکه سلاح هسته‌ای نداریم و دنبال آن هم نیستیم این است که خودمان به دلایلی که قبلاً گفته شده، این نوع سلاح را نمی‌خواهیم.

رهبر انقلاب در نکته‌ای دیگر، تهدید آمریکا به نظامی‌گری را غیرعاقلانه دانستند و تأکید کردند: تهدید به زدن ضربه و ایجاد جنگ یک مسئله یکطرفه نیست و ایران قادر است ضربه متقابل وارد کند و قطعاً این کار را خواهد کرد.

ایشان افزودند: اگر آمریکا و عواملش حرکت غلطی بکنند، خودشان بیشتر ضربه خواهند خورد. البته ما دنبال جنگ نیستیم، چرا که جنگ چیز خوبی نیست اما اگر کسی اقدامی کند قاطعانه جواب می‌دهیم.

رهبر انقلاب آمریکا را در مسیری رو به ضعف توصیف کردند و افزودند: از لحاظ اقتصادی، سیاست خارجی، سیاست داخلی، مسائل اجتماعی و عرصه‌های دیگر، آمریکا در حال ضعیف شدن است و دیگر نمی‌تواند آن قدرت ۲۰-۳۰ سال قبل را داشته باشد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به کسانیکه در داخل مدام می‌گویند «چرا پشت میز مذاکره نمی‌رویم؟»، گفتند: مذاکره با این دولت آمریکا، نه تنها تحریم را رفع نمی‌کند بلکه باعث کورشدن گره تحریم‌ها و افزایش فشارها می‌شود و به مطالبات و زیاده‌خواهی جدید امکان مطرح شدن می‌دهد.

مواضع رئیس جمهور و دستگاه دیپلماسی درباره مذاکره

«مسعود پزشکیان» رئیس جمهوری ایران نیز در همین تاریخ و در نشست اعضای مجمع کارآفرینان ایران، با اشاره به ادعای رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر لزوم مذاکره با ایران و اعلام برخی شروط برای این کار، تحقیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین توسط ترامپ را یادآوری و تصریح کرد: انسان از کاری که او با زلنسکی کرد، دچار شرم می‌شود. قابل قبول نیست که بگویند ما به شما می‌گوییم و دستور می‌دهیم و این کار را کنید و این کار را نکنید و در غیر این صورت، فلان واکنش را خواهیم داشت.

وی تصریح کرد: اصلاً من نمی‌آیم با تو مذاکره کنم و هر غلطی دلت می‌خواهد انجام بده.

«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه که برای نخستین بار در لحظه تحویل سال مهمان رسانه ملی شده بود، نیز گفت: قدرت دفاعی ایران درحال حاضر، در طول تاریخ معاصر خود بی‌سابقه و نتیجه هشت سال سختی‌های دوران جنگ است.

وزیر امور خارجه درباره نامه رئیس جمهور آمریکا به ایران هم توضیح داد: در سیاست خارجی خود همیشه معقول و منطقی حرکت کردیم و ملاک اصلی ما منافع مردم و کشور بوده است. در حال حاضر هم همین است و شرایطی که رئیس‌جمهور جدید آمریکا ایجاد کرده برای ما جدید نیست و در دوره قبل این فشار حداکثری را تجربه کردیم. سیاستی که برخی به طنز یا به جد آن را فشار حداکثری۲ تحلیل می‌کنند.

عراقچی با اشاره به اینکه سیاست فشار حداکثری این بار با دیپلماسی از طرف آمریکایی‌ها و با ارسال نامه همراه شده است، گفت: سیاست ایران روشن است و در شرایط فشار و تحریم قطعا مذاکره مستقیم نخواهیم کرد. مذاکره باید از موضع برابر و شرایط برابر باشد.

عراقچی با تاکید بر اینکه به نامه دونالد ترامپ پاسخ داده خواهد شد؛ گفت: نامه تحت بررسی است و عجله‌ای برای پاسخ به آن نیست و پاسخ از طرق مقتضی که طول هم نخواهد کشید، ارسال خواهد شد. نامه ترامپ بیشتر جنبه تهدید دارد اما ادعا هم می کند که فرصت هایی هم دارد و ما در حال ارزیابی زوایای آن هستیم و به همه نکات آن دقت شده و پاسخ آن با توجه به هر دو بعد تهدید و فرصت خواهد بود.

وی ادامه داد: به تعبیر شهید سلیمانی در دل هر تهدید فرصتی هم وجود دارد و انشالله فرصت‌های آن را هم مدنظر قرار خواهیم داد و مسیر درست را انتخاب خواهیم کرد.

وزیر امور خارجه با بیان اینکه سیاست، نه مذاکره و نه جنگ در دوره اول ترامپ مطرح شد، گفت: این سیاست در زمان خود، کار کرد و الان سیاست ما فعلا مذاکره مستقیم نیست. علت تاکید من بر عدم مذاکره مستقیم این است که مذاکره غیر مستقیم هم در دوره گذشته (سال آخر دولت روحانی) و هم در دوره شهید رئیسی و هم الان ادامه دارد و مذاکرات غیر مستقیم با سه کشور اروپایی در حال انجام است و سه چهار دور آن برگزار شده است. با چین و روسیه هم نشست سه جانبه در روزهای گذشته برگزار کردیم.

عراقچی تاکید کرد: تا زمانی که فشار حداکثری به این صورت ادامه یابد و تهدید وجود داشته باشد، سیاست ما عدم مذاکره مستقیم است. همزمان برای تهدیدها و جنگ آمادگی داریم اما این به معنای جنگ‌طلبی است. بهترین و موثرترین راه مقابله با جنگ آمادگی برای آن است. اگر آماده جنگ نباشیم تهدیدها حتما اثرگذار خواهد بود.

وی درباره گمانه‌زنی‌ها درباره فضای تیره و تار ترسیم شده در رسانه‌ها درباره سال آینده گفت: فارغ از فضاسازی های صورت گرفته، سال آینده سال سخت، مهم و پیچیده‌ای خواهد بود. با این همه من نگران نیستم و ما آمادگی لازم را داریم. به فضل خدا و برکت شب‌های قدر از پس پیچیدگی‌های سیاست‌های آمریکا برخواهیم آمد و منافع و امنیت ملی ایران را از دل این پیچیدگی‌ها تامین خواهیم کرد.