مقابله با نفوذ غرب در ارمنستان؛ ضرورتی راهبردی برای تهران

در پی تحولات ژئوپولیتیکی پس از جنگ دوم قره‌باغ و تلاش ارمنستان برای پیوستن به اتحادیه اروپا، جمهوری اسلامی ایران در برابر چالشی راهبردی قرار گرفته است؛ چالشی که نه‌تنها به تغییر توازن منطقه‌ای به نفع غرب منجر می‌شود، بلکه می‌تواند پیوندهای سنتی و امنیتی تهران-ایروان را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد.

پس از استقلال جمهوری ارمنستان در سال 1991 بحران‌های اقتصادی ناشی از فروپاشی شوروی با تبعات جنگ قره‌باغ درهم تنید؛ جنگی که با مسدود شدن مسیرهای ارتباطی ارمنستان با شرق و غرب، یعنی جمهوری آذربایجان و ترکیه، این کشور را در تنگنای ژئوپولیتیکی قرار داد.

در ادامه نیز جنگ داخلی گرجستان و حمله روسیه به این کشور در سال 2008 ارمنستان را بیش از پیش در انزوای جغرافیایی فرو برد. در چنین شرایطی، ایران به تنها مسیر امن و پایدار برای ارتباط ارمنستان با جهان بیرون تبدیل شد.

شرایط ژئوپلتیکی ایجاد شده و پیوند تاریخی ایران با ارمنستان موجب ایجاد روابط راهبردی در سطح سیاسی و امنیتی میان دو کشور شده است. با این حال از سال 2018 در پی انقلاب مخملی در ارمنستان، نیکول پاشینیان قدرت را در ارمنستان به دست گرفت و برخلاف دولت‌های پیشین این کشور تلاش کرد روابط گسترده‌ای با غرب به‌ویژه پس از مناقشه دوم قره‌باغ برقرار سازد.

از سوی دیگر پارلمان ارمنستان که «حزب پیمان مدنی» به رهبری نیکول پاشینیان (نخست وزیر ارمنستان) در آن اکثریت دارد، ششم فروردین سال 1404 لایحه پیوستن ارمنستان به اتحادیه اروپا را تصویب کرد.

مهم‌ترین دلیل ارمنستان برای گرایش به غرب، به‌ویژه تلاش برای پیوستن به اتحادیه اروپا، مقابله با نفوذ روسیه و نیز نارضایتی از عدم حمایت مسکو پس از مناقشه دوم قره‌باغ بوده است.

ارمنستان مدعی است که همگرایی با اروپا با هدف جلب حمایت در برابر تهدیدات نظامی-امنیتی موجود علیه آن در منطقه و نیز توسعه اقتصادی و متوازن سازی سیاست خارجی صورت می‌گیرد. در این مسیر این کشور با ادعای تلاش برای یافتن متحدی قدرتمند، ضمن توسعه روابط دیپلماتیک با غرب، قرارداد نظامی 250 میلیون دلاری با فرانسه امضا کرد.

این درحالی است که در صورت ایجاد پیوند‌های راهبردی میان ارمنستان و غرب به‌ویژه پیوستن به اتحادیه اروپا، موجب خواهد شد ارمنستان امتیازات راهبردی به آنان به‌ویژه در حوزه‌های نظامی-امنیتی اعطا کند.

بنابراین، اگرچه ارمنستان مدعی است که چنین تحولی تهدیدی علیه ایران ایجاد نمی‌کند و روابط راهبردی‌اش با غرب بی‌خطر است، اما روشن است که آزادی عمل فعلی خود در سیاست خارجی را از دست خواهد داد. همچنین این امر تهدید‌های راهبردی ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی علیه ایران به‌وجود خواهد آورد که بی‌تردید، بر روابط این کشور با ایران نیز تأثیرگذار خواهد بود.

لذا ضروری است ایران با هدف مقابله با این روند اقدامات زیر را انجام دهد:

1.لزوم ارتقای روابط ایران با ارمنستان به سطح راهبردی در همه ابعاد: برای رفع تهدید‌های ناشی از اقدامات ترکیه و جمهوری آذربایجان در منطقه علیه ایروان، ضروری است ایران سطح روابط خود با ارمنستان را در حوزه‌های نظامی، امنیتی و اقتصادی به‌ سطح راهبردی ارتقا دهد تا نیاز این کشور برای گرایش به غرب با هدف مهار تهدیدات، برطرف شود.

2.اخذ تضمین‌های کتبی لازم از ارمنستان برای اعطای امتیازات هم‌وزن غرب به ایران: در این زمینه ضرورت دارد برای مقابله با تهدید‌های نهفته در ایجاد در روابط راهبردی میان ارمنستان با آمریکا و اروپا به‌ویژه پیوستن ایروان به اتحادیه اروپا، تضمین‌های کتبی لازم از مقامات این کشور مبنی بر لزوم اعطای امتیازات و انعقاد قرارداد‌های هم‌وزن کتبی با آمریکا و اروپا اخذ شود.

اجرای اقدامات یادشده، ضمن افزایش وابستگی ایروان به تهران و تقویت نفوذ و نقش‌آفرینی ایران در قفقاز، هزینه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی پیوند راهبردی میان ارمنستان و غرب را افزایش خواهد داد؛ امری که می‌تواند به‌عنوان عاملی بازدارنده در برابر نفوذ فزاینده غرب در همسایه راهبردی ایران عمل کند.