الهام؛ پرحاشیه‌ترین مقام چندشغله

نعمت احمدی

مساله دو شغله بودن در دولت نهم می‌رود به مناقشه‌یی بین دولت و مجلس تبدیل شود. نمایندگان طرحی را آن هم با قید دو فوریت در صحن علنی مطرح کردند که «حقوقدانی شورای نگهبان» شغل محسوب است. تا این طرح به سرانجام برسد حداقل انتخابات مجلس هشتم تمام می‌شود و ترکیب فعلی حقوقدانان شورای نگهبان به همین وضع باقی خواهد ماند. کدخدایی که با رای حداقلی از عضویت شورای نگهبان در مقابل 156 رای عزیزی بازماند باز هم به سخنگویی و عضویت در شورای عالی نظارت بر انتخابات شورای نگهبان باقی‌ماند.

امیری معاون رئیس قوه قضائیه و رئیس سازمان ثبت اسناد که به تازگی در این سمت توسط رئیس قوه قضائیه ابقا شد در واکنشی به طرح نمایندگان مبنی بر شغل بودن حقوقدانی شورای نگهبان دست به تفسیر قانون اساسی زد و گفت:‌ از نظر شورای نگهبان عضویت در این شورا شغل محسوب نمی‌شود و علت آن را هم تفسیری تازه و بدیع از معنای شغل دانست. در شورا تصمیمات به صورت جمعی گرفته می‌شود بنا بر تفسیر آنها حقوقدان بودن یک فرد شغل نیست (اعتماد شماره 1473) اما نگفت که نظریات شورا بستگی به نظر اعضا دارد و جمع آرا منتهی به نظریه شورای نگهبان می‌شود پس نظر حقوقدان هم در جمع نظریات دیگر اعضا موثر است. هر چند در دولت‌های قبلی بودند افرادی که در آن واحد چند پست را متصدی بودند اما این پست‌ها در واقع اداره میانی بخشی از قوای سه‌گانه بود. در دولت نهم گستره دو شغلی بودن دایره وسیعی به خود گرفت.

 مصطفی چمران رئیس شورای شهر به عنوان مشاور رئیس‌جمهور معرفی شد و مسعود زریبافان هم با حفظ عضویت در شورای شهر به سمت دبیری هیات دولت برگزیده شد و نسرین سلطان‌خواه دیگر عضو شورای دوم شهر تهران به سمت رئیس مرکز زنان و امور خانواده ریاست ‌جمهوری برگزیده شد. با شروع مناقشه، مصطفی چمران و نسرین سلطانخواه از سمت مشاور و ریاست امور زنان کناره‌گیری کردند و به فعالیت در شورای شهر بسنده کردند اما مسعود زریبافان کماکان دبیری هیات دولت را به همراه عضویت شورای شهر تا پایان دوره حفظ کرد. بحث‌انگیزترین چهره چندشغله دولت نهم غلامحسین الهام است.

او در کارنامه خود عضویت در هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران، سخنگویی دولت، وزارت دادگستری، ریاست ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و عضویت در چند هیات مدیره را ظاهراً در کارنامه مشاغل خود دارد. الهام اما تفسیری دیگری از عضویت در شورای نگهبان دارد. شورای نگهبان یک کار فنی و تخصصی انجام می‌دهد و یک سرمایه فکری است. وی در مورد کارهای اجرایی هم می‌گوید:‌کار اجرایی در دستگاه اجرایی متمرکز است و در آخر هم با کنایه می‌گوید:‌ کسی که بار دوشش ملس باشد بر آن مسئولیت می‌گذارند و در نهایت مسئولیت را متوجه کسانی می‌داند که مسئولیت‌های مختلف را از او می‌خواهند... چرا این مساله را از من سوال می‌کنید؟ من پاسخگوی این مسأله نیستم، من هم کار می‌کنم؟ اگر شمار راضی می‌شوید تمام مسئولیت را واگذار کنم ... اکنون باید حسینعلی امیری را هم به این جمع افزود. او که معاونت ریاست قوه قضائیه یعنی ریاست ثبت اسناد و املاک را برعهده دارد به عبضویت شورای نگهبان هم پذیرفته شد. درست مانند سلف خود رضا زواره‌یی که زمانی این دو پست را عهده‌دار بود. جای تعجب است همین مجلس به بعضی از مشاغل این افراد رای داده است، حقوقدانان شورای نگهبان از مجلس رای می‌گیرند، وزیر دادگستری هم از مجلس رای اعتماد گرفت حداقل در این دو مورد نمی‌دانم چرا مجلسیان یعنی حقوقدان شورای نگهبان و وزارت دادگستری حساسیت نشان ندادند.

اکبر اعلمی نماینده تبریز که پیگیر این قضیه است سرانجام توانست رای موافق 156 نماینده را برای ممنوعیت چندشغله بودن الهام اخذ کند. این طرح در نوع خود بی‌نظیر است و تعداد آرای 156 نماینده پیام خاصی دارد که بخش عمده نمایندگان اصولگرا هم از چند شغله بودن الهام ناراضی هستند. می‌ماند نیت نهایی رئیس‌جمهور که بار مسئولیت این چند شغل را به اصطلاح الهام ـ بر دوش ملس ـ او می‌گذارد. با دایره افراد مورد اعتماد رئیس‌جمهور آنقدر تنگ است که مجبور است از بین همین افراد مورد اعتماد خود برای مشاغل متعدد یک نفر را انتخاب کند یا قصد آن را دارد که ریاست این مشاغل برعهده فرد مورد نظر خود باشد تا او افراد خاصی را به به عنوان نماینده در آن سازمان تربیت کند اما پاسخگوی اصلی الهام باشد. مهم نیست چه تفسیری از شغل می‌شود. مهم نیست که عضو حقوقدان شورای نگهبان دارای رده شغلی 19 که هم ردیف معاون رئیس‌جمهور است، باشد. مهم این است که فرد بتواند وظایفی را که برابر قانون زیرمجموعه آن شغل تعریف می‌شود به خوبی انجام دهد.

سخنگوی دولت باید کار دیگری نداشته باشد و همه وقت او صرف کارهای دولت بشود تا بتواند در اسرع وقت در مقابل افکار عمومی اقدامات دولت را بیان کند. برای نمونه حادثه‌یی در 30 کیلومتری مرزهای ایران و پاکستان به وقوع پیوست و گروهی تروریست جمعی از شهروندان ایرانی را بعد از به آتش کشیدن وسایل نقلیه‌شان به آن سوی مرزها بردند اما دولت در اقدامی تحسین‌برانگیز در کمتر از 24 ساعت توانست با کمک دولت پاکستان گروگان‌ها را آزاد و تحویل بگیرد اما از سرنوشت گروگانگیران خبری نیست. باید دولت سخنگویی داشته باشد تا اقدامات دولت را که باعث وجد همه شد، بازگو کند تا امنیت روانی را حداقل در مرزهای شرقی بر همگان روشن سازد، اما اگر سخنگو مشاغل متعدد دیگری داشته باشد یا دولت سخنگویی نداشته باشد اقدامات دولت برای مردم روشن نمی‌شود. سازمان ثبت اسناد و املاک کشور متولی صدور شناسنامه برای یک میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار کیلومتر مربع خاک مقدس ایران است. ایران هنوز از طرح کاداستر که عمری بیش از صد سال در کشورهای اروپایی دارد و اختلافات ارضی را به حداقل رسانده است رنج می‌برد. آیا بهتر نیست رئیس سازمان ثبت همه هم و غم خود را صرف اصلاح ساختاری سازمان ثبت کند؟ هر آدم بی‌غرضی که یک روز به اداره‌های ثبت مراجعه کند از سیستم قدیم بایگانی ثبت که به دوره رضا شاه برمی‌گردد ناراحت می‌شود.

 پوشه و پرونده‌های غم گرفته و گرد‌آلود نشانه بی‌تحرکی در این اداره است. آیا بهتر نیست رئیس اداره ثبت تمام وقت در خدمت سازمان متبوع خود باشد؟ فروشگاه‌های کشور انباشتی از کالاهای قاچاق است که حیران می‌مانی چگونه این اجناس از مرزها به مرکز کشور رسیده است. آیا بهتر نیست رئیس قدرتمندی به این وضع پایان دهد و میلیاردها دلار عوارض گمرکی را از دستان آلوده قاچاقچیان حرفه‌یی بیرون آورد. شغل در عرف عادی جامعه تصدی پستی است که دارای زیرمجموعه‌یی است که باید اعمال و اقداماتی انجام دهد و اگر یک فرد دارای چنین پستی باشد زور هرکول، منطق افلاطون، درایت بزرگمهر حکیم و ذکاوت ابوعلی سینا را هم داشته باشد، با تقسیم انرژی خود قادر نخواهد بود از توان خدادادی خود به نحو کامل سود ببرد.