گروه سیاسی، آزاده افتخاری: انگلیس، فرانسه و آلمان کمتر از ۲۴ ساعت پس از بینتیجه ماندن ضیافت شام نیویورک، اعلام کردند پیشنهاد جدیدی برای حل مناقشه هستهای ایران ارائه میکنند. در حالی که پنج عضو دائم شورای امنیت و آلمان همچنان از ایجاد یک استراتژی مشترک در قبال فعالیتهای هستهای ایران عاجز ماندهاند، سه قدرت اروپایی میگویند در حال تهیه بسته جدیدی از مشوقها ـ شامل روابط گسترده در زمینه تجارت و انرژی ـ هستند که در صورت دست کشیدن تهران از فعالیتهای غنیسازی اورانیوم و بازگشت به پای میز مذاکره هستهای، به ایران ارائه میشود.
این ابتکار عمل که برای اولین بار روز سهشنبه مطرح شده است مورد حمایت ایالات متحده قرار گرفت و از این واقعیت سرچشمه میگیرد که تلاشهای دولت بوش با هدف ترغیب روسیه و چین ـ دو عضو کلیدی شورای امنیت ـ به حمایت از قطعنامهای که راه تحریم علیه ایران را هموار میکند، با شکست مواجه شده است. روزنامه فایننشال تایمز در این زمینه مینویسد: در صورتی که ایران راه همکاری با درخواستهای بینالمللی به منظور توقف تولید سوخت هستهای را انتخاب کند، اروپائیان مجموعهای از مشوقها را در اختیار تهران قرار میدهند.
این روزنامه انگلیسی میافزاید: طرح جدید کشورهای اروپایی در حالی ارائه میشود که نامه محمود احمدینژاد به بوش اختلافنظر میان قدرتهای بزرگ در خصوص نحوه برخورد با فعالیتهای هستهای ایران را افزایش داده و اکنون شماری از کشورها بر این باورند که ایران بیش از آمریکا به مذاکره تمایل نشان میدهد. دیپلماتها میگویند: شگرد دیپلماتیک اخیر برای مدت حداقل دو هفته تلاش آمریکا برای تصویب قطعنامه در شورای امنیت را به تاخیر میاندازد. این مجموعه جدید از سیاستهای تشویقی و تنبیهی دیپلماتیک در نشست دوشنبه هفته آینده وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل، بررسی میشود و به گفته یک دیپلمات غربی بحث اجرای بند هفت منشور سازمان ملل تا نتیجه رایزنیها به تعویق میافتد.
فایننشال تایمز مینویسد: این تصمیم زمانی اتخاذ شد که سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در جریان ملاقات با همتایان خود از کشورهای انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و آمریکا بر این نکته تاکید کرد که باید برای ترغیب ایران به همکاری مشوقهایی شفاف به این کشور ارائه شود. یک دیپلمات غربی میگوید: مسکو در ضیافت شام نیویورک به میزبانی کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا، به شدت با طرح مطلوب آمریکا مبنی بر اجرای بند هفت منشور سازمان ملل مخالفت کرد و اظهار داشت این روند به حمله نظامی علیه ایران میانجامد. تحلیلگران میگویند مجموعه جدید پیشنهادی اروپا که هم اکنون در دست تدوین است امکان انتخاب برای ایران فراهم شده و چشمانداز ارائه مشوقها یا اعمال تحریمها ترسیم شده است.
این در حالی است که ایران مجموعه مشابهی که اروپائیان در آگوست سال گذشته ارائه کرده بودند را نپذیرفت اما به نظر میرسد که در مجموعه جدید امکان همکاری گستردهتر در زمینه هستهای و حتی کمک به ساخت رآکتورهای هستهای در نظر گرفته شده باشد. با این حال روزنامه نیویورک تایمز به نقل از یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا مینویسد در مجموعه جدید همانند مجموعه قبل به ارائه تضمینهای امنیتی اشاره نشده است و این در حالی است که بسیاری از تحلیلگران دلیل مخالفت تهران با مجموعه ماه آگوست را بیتوجهی به نگرانیهای امنیتی ایران توصیف کرده بودند. دیپلماتها میگویند: واشینگتن طی ماههای اخیر همواره برای اجماع بر سر رویکردی تند علیه ایران تلاش کرده است اما با توجه به تکرار الگوی مخالفت روسیه با چنین رویکردی، آمریکا هیچ گونه مخالفتی با ایده ارائه طرح جدید نشان نداده است.
رایس روز سهشنبه ضمن حمایت از طرح جدید گفت: «از ایران میخواهیم به پای میز مذاکره بازگردد.» وی افزود: «میخواهم به مردم ایران بگویم اگر راهی برای پذیرفته شدن ایران در جامعه جهانی وجود داشته باشد آن راه پذیرش پیشنهادها برای بهرهبرداری از تکنولوژی صلحآمیز هستهای است و اکنون زمان استفاده از این فرصت است زیرا هیچ کس نمیخواهد مردم ایران را در انزوا قرار دهد.» روزنامه واشینگتن پست ضمن انعکاس این دیدگاه گزارش میدهد مقامات ایرانی نسبت به طرح جدید واکنش نشان نداده و از هیات ایرانی در سازمان ملل خواستهاند که به کشور باز نگردد.
به عقیده برخی تحلیلگران، مجموعه جدید موفقیت کوچکی برای تلاشهای اروپائیان به منظور قرارگیری در موضع تعاملی است که تهدید تحریم ـ که روسیه با آن مخالف است ـ و ارائه مشوقها ـ که آمریکا آن را نمیپذیرد ـ را در کنار یکدیگر مطرح میکند. روزنامه فایننشال تایمز به نقل از دیپلماتهای اروپایی ادعا میکند: اروپا امیدوار است پیشنهاد جدید گشاینده راهی برای حمایت روسیه از تصویب قطعنامهای مطابق با فصل هفت منشور سازمان ملل باشد. مسکو پیشنهاد کرده است بندهایی از فصل هفت که راه تحریم یا حمله نظامی را هموار میکند کنار گذاشته شود. اما یک دیپلمات غربی میگوید اکنون هر دو بند مطرح است و این امکان وجود دارد که در مورد بند مربوط به حمله نظامی بحث شود.
واشینگتن پست مینویسد: دیپلماتهای اروپایی امیدوارند با ارائه مشوق به ایران، روسیه و چین را مجاب کنند در صورت مخالفت تهران از گزینه اعمال فشار علیه ایران حمایت کنند. این در حالی است که بسیاری دیپلماتهای انگلیسی و اروپایی بر این باورند که برای خروج از بنبست شورای امنیت باید مذاکرات جدیدی را با ایران پایه ریزی کرد. اما از سوی دیگر آنها با مخالفت آمریکا برای مذاکره با تهران مواجه هستند. جان بولتون نماینده آمریکا در سازمان ملل روز دوشنبه ادعا کرد تلاشهای دیپلماتیک اروپائیان و روسیه طی سه سال گذشته در توقف فعالیتهای هستهای ایران موثر نبوده است. اما وی روز سه شنبه اعلام کرد تلاشهای جدید برای دستیابی به رویکرد مشترک در شورای امنیت در قبال ایران ارزشمند است. دیپلماتها میگویند مجموعه جدید پس از تصویب در نشست بروکسل در اختیار ایالات متحده، چین و روسیه قرار میگیرد.
فیلیپ دوست بلازی وزیر امور خارجه فرانسه در جمع خبرنگاران گفت: مجموعه جدیدی از مشوقها بر حجم روابط تجاری با ایران میافزاید و ضمن برآورده ساختن نیازهای ایران در زمینه انرژی از حق ایران برای توسعه انرژی هستهای حمایت میکند و در مقابل تهران باید تضمین دهد با پوشش برنامه هستهای برای تولید سلاح تلاش نمیکند. وی میافزاید: به عقیده من ایران باید در مقابل یک انتخاب قرار گیرد. روزنامه واشینگتن پست به نقل از گانتو پلاگر نماینده آلمان در سازمان ملل مینویسد: اتخاذ تصمیم ارائه مشوقهای جدید متاثر از درک آمریکا و اروپا در این زمینه است که باید گزینه شورای امنیت و میز مذاکره را همزمان دنبال کرد زیرا در صورتی که همه امور به دست شورای امنیت سپرده شود نتیجهای به دست نمیآید.
وال استریت ژورنال با اشاره به مانور دیپلماتیک جدید اتحادیه اروپا مینویسد: مقامات آمریکایی و اروپایی در محافل خصوصی به موثر واقع شدن فهرست جدید مشوقها در تغییر رفتار هستهای ایران ابراز تردید میکنند، اما بر این عقیده اند که این تنها راه برای مجاب کردن چین و روسیه به منظور حمایت از گزینه اعمال فشار به ایران است. این درحالی است که مراحل تدوین این طرح از چشم بخشهایی از دولت بوش که بدون چون و چرا خواستار تحریم ایران هستند، دور نگاه داشته شده است. تاکتیک جدید برای اولین بار در ماه مارس توسط مقامات انگلیسی مطرح شد و آنها از دولت بوش درخواست کردند برای ارائه مشوقها به ایران همکاری کند، اما تاکنون کاخ سفید با این درخواست مخالفت کرده است.
دیپلماتها میگویند تشویقهای موجود در طرح جدید شامل ارائه تضمین به تهران در زمینه دسترسی به تکنولوژی صلحآمیز هستهای است اما مجازاتها مجموعهای از ممنوعیتهای تجاری، صنعتی، مسافرتی و اقتصادی را برای ایران در نظر میگیرد. یک دیپلمات اروپایی با مقایسه پیشنهاد جدید و طرح تابستان گذشته اروپائیان میگوید: تفاوت آشکار این طرح حمایت آمریکا، روسیه و چین و در نظر گرفتن مجازات در صورت مخالفت ایران است و این روند لزوم انتخاب جدی ایران میان پیوستن به جامعه جهانی و منزوی شدن را خاطرنشان میسازد.
وال استریت ژورنال مینویسد رایس و مشاورانش که تا شش هفته قبل با پیشنهاد انگلیس مخالفت میکردند اکنون با توجه به پافشاری روسیه و چین بر مواضع خود به این نتیجه رسیدهاند که گزینهای جز تغییر جهت سیاستهای خود پیش رو ندارند. برخی مقامات آمریکایی میگویند همزمان با مجموعه جدید بحث اجرای فصل هفت منشور سازمان ملل را دنبال میکنند اما مقامات اروپایی میگویند ابتکار عمل آنها قبل از هرگونه رایگیری در شورای امنیت قرار دارد.
حسن روحانی نماینده مقام رهبری در شورای عالی امنیت ملی در تحلیلی از فعالیتهای هستهای ایران و واکنش غرب نسبت به این فعالیتها که در مجله «تایم» منتشر شده است مینویسد: آمریکا و اروپا از ایران میخواهند از حقوق قانونی خود بر طبق معاهده منع گسترش تسلیحات هستهای صرف نظر کند و در مقابل تعهد آنها در زمینه تامین سوخت هستهای را بپذیرد، اما این یک درخواست نامعقول و خودخواهانه است. به بیانی دیگر غرب به ایران میگوید به شما اعتماد نداریم اما شما باید به ما اعتماد کنید و با دست کشیدن از حقوق هستهای خود به تعهداتی که میدهیم اطمینان کنید. اما به جای این معامله ناجوانمردانه میتوان از راهکار مذاکره که همچنان در تقویت نظام ضدتسلیحاتی موثر است استفاده کرد. زیرا راهکار مصوب شورای امنیت نمیتواند به آمریکا تضمینهای لازم در خصوص فعالیتهای هستهای ایران را ارائه کند. در مورد ایران باید به تاریخ روابط ایران ـ آمریکا توجه کرد و مذاکره با حسن نیت بهترین راهحل خواهد بود.