بحران غزه و ضرورت همگرایی فتح و حماس

حسن هانی‌زاده - کارشناس مسایل جهان عرب

خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس، آمادگی این جنبش را برای از سرگیری مذاکره با جنبش فتح با نظارت مصر اعلام کرد.

آمادگی حماس برای مذاکره با فتح در پاسخ به پیشنهاد حسنی مبارک، رئیس‌جمهور مصر برای میانجیگری بین این دو جنبش صورت گرفت.

اختلافات حماس و فتح هر چند معلول حوادث اخیر  غزه نیست، اما شرایط حساس این منطقه ایجاب می‌کند که دو جنبش اختلاف خود را کنار بگذارند و با کمک همه نیروهای اسلامی و ملی، راه تفاهم و همگرایی را هموار سازند.

اختلاف دو جنبش فتح و حماس اساساً از سال 1993همزمان با امضای موافقت‌نامه اسلو آغاز شد.

در آن زمان، جنبش فتح بدون کسب موافقت نیروهای اسلامی مانند جهاد اسلامی و حماس، قرارداد اسلو را با رژیم اسرائیل منعقد ساخت که در آن زمان، حماس به شدت نسبت به پیامدهای امضای چنین موافقت‌نامه‌ای هشدار داد.

تلقی حماس، دقیق و هوشمندانه بود، زیرا در عمل ثابت شد، رژیم صهیونیستی تحت هیچ شرایطی با تشکیل دولت مستقل فلسطینی به پایتختی بیت‌المقدس و حق بازگشت 5 میلیون آواره فلسطینی و عقب‌نشینی بدون قید و شرط از اراضی اشغالی 1967 موافقت نخواهد کرد.

از موارد مشکوک در موضوع امضای موافقت‌نامه اسلو این بود که زمانی که رهبران جنبش فتح در سال 1992 با نمایندگان رژیم صهیونیستی در اسلو و مادرید گفتگو می‌کردند، رژیم اسرائیل 400 تن از رهبران تأثیرگذار جنبشهای اسلامی فلسطین را به منطقه مرج‌الزهور در جنوب لبنان تبعید کرد.

تبعید این مجموعه که در مناطق مرز مشترک لبنان و فلسطین اشغالی صورت گرفت، با آگاهی قبلی جنبش فتح بود، زیرا رهبران حماس و جهاد اسلامی تحرکات پنهانی رهبران فتح برای تهیه مقدمات موافقت‌نامه اسلو را رصد کرده بودند.

پس از تشکیل حکومت خودگردان در سال 1994، جنش فتح تلاش کرد تا قدرت را در انحصار خود بگیرد و سایر جنبشهای مبارز و اسلامی فلسطینی را از مشارکت در حکومت منع کند.

حماس پس از سالها دوری از مشارکت در تصمیمات حکومت خودگردان، تنها به عنوان یک سازمان مبارز اسلامی فعالیت خود را ادامه داد، اما برخی کشورهای غربی و عربی، رهبران حماس را به شرکت در فعالیتهای انتخاباتی و سیاسی تشویق کردند.

حماس در دی ماه 1382 در انتخابات پارلمانی شرکت کرد و 75 کرسی از مجموع 120 کرسی پارلمانی فلسطین را به دست آورد و در نهایت، دولت خود را تشکیل داد. تشکیل دولت حماس که از راه انتخابات دموکراتیک و با حضور ناظران بین‌المللی صورت گرفت، با کارشکنیهای جنبش فتح و رژیم صهیونیستی همراه بود.

محاصره غزه از اوائل سال جاری از سوی رژیم صهیونیستی آغاز شد و جنبش فتح همسو با اسرائیل، تلاش کرد تا دولت منتخب حماس را سرنگون کند.

مذاکرات رهبران حماس در مصر و عربستان در یک سال گذشته، سرانجام به امضای موافقت‌نامه مکه منجر شد و دو جنبش فتح و حماس موافقت کردند که یک دولت وحدت با مشارکت دو جنبش تشکیل شود، اما اقدام یکجانبه فتح برای تشکیل دولتی به ریاست سلام فیاض، دامنه اختلافات را میان دو گروه تشدید کرد.

رژیم صهیونیستی با استفاده از فضای غبارآلود میان دو جنبش، تعدادی از رهبران جنبش حماس را ترور کرد تا از این رهگذر، حماس را از صحنه سیاسی حذف کند.

تشکیلات اجلاس آناپولیس و سفر اخیر جرج بوش، رئیس‌جمهوری آمریکا به فلسطین اشغالی، دست رژیم صهیونیستی را برای قتل عام ساکنان نوار غزه باز گذاشت، در حالی که حکومت خودگردان همچنان به مذاکرات بی‌نتیجه خود با رژیم اسرائیل ادامه می‌داد. اکنون که جنبش فتح پس از سالها آزمون و خطا دریافته که بدون تکیه بر همکاری با سایر جنبشهای اسلامی و بدون برخورداری از پشتوانه مردمی، نمی‌توان از حقوق واقعی ملت فلسطین دفاع کند، باید در صدد جبران خطاهای گذشته خود بر بیاید.

جنبش فتح که همواره تلاش کرده تا اختلافات داخلی را مهار کند، از پیشنهاد مصر برای میانجیگری میان فتح و حماس استقبال کرد.

این مذاکرات، آخرین فرصتی است که دو جنبش می‌توانند اختلافات خود را حل و فصل کنند و راه را برای تشکیل یک دولت وحدت ملی هموار سازند. در غیر این صورت، شرایط در آینده نیز برای هر دو جنبش دشوار خواهد شد.