خط قرمز ایران روشن است

مراد عنادى
اصطلاح خط قرمز، امروز به واژه اى متداول در روابط بین الملل بدل شده است به طورى که بسیارى از کشورها در معرض بخش هاى حساس مربوط به منافع ملى خود به این واژه استناد مى کنند و بدین ترتیب میزان حساسیت خود را نسبت به آن به طرف یا طرف هاى مقابل گوشزد مى کنند. در بحث هسته‌اى ایران نیز مسئولان کشور به کرات اعلام کرده اند غنى سازى اورانیوم به عنوان دستاورد دستیابى ایران به چرخه کامل سوخت هسته اى از حقوق مسلم ایران بوده بنابراین هرگونه بحث از تعلیق غنى سازى اورانیوم و در نتیجه محروم ساختن کشور از این مهم خط قرمز ایران تلقى مى شود که قابل مذاکره نیست. حتى در مقطعى در تیر ماه ۸۵ آقاى لاریجانى دبیر وقت شوراى عالى امنیت ملى به صراحت اعلام کرد واژه تعلیق از ادبیات هسته اى ایران حذف شده است. با وجود چنین تأکید ى هسته مرکزى ۱+۵ یعنى امریکا و تروئیکاى اروپا هم در مذاکرات با طرف هاى ایرانى و هم در قالب بسته هاى پیشنهادى با انگشت گذاشتن بر این بحث خواستار تعلیق فعالیت هاى غنى سازى اورانیوم در ایران هستند. با توجه به زوایاى نگاه ایران و هسته مرکزى ۱+۵ به مقوله تعلیق و تبدیل شدن آن به خط قرمز دو طرف توجه به نکات ذیل داراى اهمیت است:
۱- قرائت ایران از خط قرمز بودن تعلیق با قرائت هسته مرکزى ۱+۵ داراى تفاوت بنیادین است چون برداشت ایران از خط قرمز برداشتى واقعى و مبتنى بر حقوق ملى و بین المللى است بویژه این که دستیابى به دانش و فناورى هاى پیشرفته براساس مفاد قطعنامه حق توسعه مجمع عمومى سازمان ملل متحد حقى غیرقابل انکار است اما برداشت ۱+۵ از خط قرمز برداشتى ساختگى و تبعیض آمیز است.
۲- تأکید ۱+۵ در بسته پیشنهادى تازه مبنى بر تعلیق غنى سازى اورانیوم تکرار شاه بیت بسته پیشنهادى این گروه در خرداد ۱۳۸۵ است که طى آن نیز همین خواسته زیاده طلبان را تکرار کرده بودند و بدین ترتیب معلوم مى شود ۱+۵ بویژه هسته مرکزى آن نه تنها در مواضع خود نسبت به فعالیت هسته اى ایران تغییر اساسى صورت نداده است که همچنان در حال در جا زدن است.
۳- تنها حسن سفر سولانا مسئول سیاست خارجى اتحادیه اروپایى و نماینده ۱+۵ به تهران به همراه مدیران کل وزارتخانه هاى امور خارجه فرانسه، روسیه، چین، انگلستان و آلمان به ایران توجه دادن به این موضوع است که نبض مذاکره در حال زدن است و متوقف نشده است و این یعنى مذاکره و تعامل تنها راه برون رفت از اتمسفر حاکم بر فضاى پرونده هسته اى ایران است.
۴- خط قرمز ایران بر سر غنى سازى اورانیوم نه تنها واقعى است که در پى نصب و راه اندازى زنجیره هاى سانتریفیوژ ى جدید و تلاش براى افزایش آنها به ۶۰۰۰ دستگاه پهن تر نیز شده است بنابراین ۱+۵ نمى تواند با ارائه بسته اى داراى بندهاى تکرارى همان خواسته هاى قبلى خود را از ایران مطرح سازد چرا که جایگاه هسته اى ایران در مقطع کنونى نسبت به مقاطع گذشته متفاوت بوده به عبارتى از فصل تعلیق عبور کرده است.
۵- ایران براى کمک به ۱+۵ در برون رفت از وضع موجود در حرکتى ابتکارى بسته اى پیشنهادى را آماده و مدت ها قبل از ارائه بسته پیشنهادى ۱+۵ در اختیار بازیگران دخیل یا اثرگذار در بحث هسته اى ایران قرار داده است. به نظر مى رسد این حرکت مى تواند موجبات تولد بسته اى جدید از ترکیب نقاط اشتراک بسته پیشنهادى ایران با ۱+۵ را فراهم سازد مشروط بر این که هسته مرکزى ۱+۵ از پافشارى بر بحث تعلیق که خط قرمز ایران محسوب مى شود دست کشیده انعطاف نشان دهد.
۶- ایران در مقطعى در چارچوب بیانیه سعدآباد در مهرماه ،۸۲ توافقنامه بروکسل و توافقنامه پاریس فعالیت هسته اى خود را به حالت تعلیق درآورد که در آن مرحله نیز بنا بود مدت تعلیق محدود باشد اما باتوجه به بازى هاى تروئیکاى اروپا و امریکا تعلیق بیش از دو سال طول کشید. بنابراین باتوجه به چنین تجربه و حس بى اعتمادى نزد ایران روى آوردن مجدد ۱+۵ به تاکتیک جدید یعنى تعلیق در حین مذاکرات موضوع جدیدى نیست و بدون شک اصرار بر این مسئله فقط موجب پیچیدگى بیشتر قضیه مى شود اما به نظر مى رسد ۱+۵ چون داراى خط قرمز ساختگى بوده و قبلاً نیز خلف وعده کرده است این بار مى تواند با نرمش بیشتر و صرفنظر از این موضوع و احترام به دیدگاه ها و خواسته هاى ایران از فرسایشى شدن بیشتر بحث هسته اى جلوگیرى کرده مدیریت موفقى را در قبال بحث هسته اى ایران به نمایش بگذارد.
و نکته آخر این که مفاد بسته پیشنهادى باتوجه به طرح مسائل پیش پا افتاده اى همچون تأکید دوباره بر حق ایران نسبت به انرژى هسته اى براى مقاصد صلح آمیز، بهبود روابط ۱+۵ و اتحادیه اروپا با ایران ، حمایت از توسعه کشاورزى در ایران و قادر سازى ایران به نوسازى ناوگان هوایى غیرنظامى و ... همگى از حقوق مسلم اعضاى جامعه بین المللى است که دستیابى به آنها نیاز به صدور مجوز ندارد. پس بدین ترتیب اگر محور کلیدى و البته تکرارى بسته پیشنهادى را درخواست تعلیق غنى سازى اورانیوم بدانیم در آن صورت رویکرد فعلى ۱+۵ همان بازى با حاصل جمع صفر است که نتیجه آن پیشاپیش معلوم است ، مگر این که با عوض شدن قاعده بازى و غالب شدن رویکرد برد ـ برد بتوان به فرجام نبرد بسته ها خوشبین بود.