افزایش آسیب‎پذیری آمریکا از شوک‎های نفتی

مرکز پژوهش‎های مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: میزان آسیب‎پذیری آمریکا و غرب از شوک‎های نفتی نسبت به دهه‎های گذشته افزایش یافته است.
به گزارش دفتر اطلاع‎رسانی مرکز پژوهشها، دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز با بررسی معیارهای وابستگی کشورهای صنعتی و در حال صنعتی شدن موسوم به OECD به نفت خام تصریح کرد که طبق مطالعات انجام شده در حال حاضر کشورهای عضو OECD و به ویژه ایالات متحده آمریکا در مقایسه با دهه‎های گذشته وابستگی بیشتری به نفت خام دارند و میزان آسیب‎پذیری آنان از شوکهای نفتی بیشتر شده است.
طبق این بررسی از اواسط دهه 1980 سیاست‎های مختلفی در رابطه با کاهش آسیب‎پذیری ناشی از وابستگی به نفت خام در کشورهای ـ OECD که 60 درصد نفت خام مصرفی آن‌ها از طریق واردات تامین می‌شود ـ اتخاذ شده و با این وصف نتایج حاکی از آن است که میزان ذخایر استراتژیک اعضای OECD به تدریج کاهش یافته و از سال 1983 شاخص تامین واردات نفت از محل ذخایر استراتژیک روندی نزولی داشته و از 192 روز در سال 1983 به 135 روز در سال 2004 کاهش یافته و این وضعیت کشورهای مزبور را در شرایط بسیار بدتر و نگران‎کننده‎تری نسبت به زمان شوک‎های نفتی 1973 و 1979 قرار داده است. در همین حال شاخص تامین مصرف نفت خام از طریق ذخایر استراتژیک در کشورهای OECD نیز به 75 روز در سال 2004 کاهش یافته است.
از سوی دیگر بررسی معیارهای آسیب‎پذیری کشورهای OECD در مقابل توقف عرضه نفت خام نیز از وضعیت نامطلوب این کشورها حکایت دارد به گونه‌ای که سهم واردات نفت خام OECD از 5 کشور عمده صادرکننده نفت از 7/44 درصد در سال 2000 به 5/48 درصد در سال 2003 افزایش یافته است. وضعیت ایالات متحده، طبق این شاخص بسیار نگران‌کننده‌تر و بحرانی‌تر است به طوری که سهم واردات نفت خام OECD از 5 کشور عمده صادرکننده نفت از 62 درصد در سال 2001 به 76 درصد در سال 2003 افزایش یافته است.
نکته قابل توجه این است که آزادسازی ذخایر استراتژیک ـ سوخت‌ ـ نیز همواره با موفقیت همراه نخواهد بود و تنها در صورت بروز شرایط خاص به ثمر می‎نشیند، به همین دلیل آزادسازی نابهنگام و نابجای ذخایر استراتژیک می‎تواند به تشدید بحران انرژی و عدم امکان رویارویی و جلوگیری از وقوع بحران‎های بعدی بیانجامد.
همچنین براساس پیش‎بینی‎های انجام شده توسط آژانس بین‎المللی انرژی تا سال 2025 نفت خام همچنان نقش اصلی را در تامین انرژی مورد نیاز جهان ایفا نموده و 39 درصد انرژی جهان را در سال 2025 تامین خواهد کرد که بخش عمده آن متعلق به کشورهای OECD خواهد بود.
نکته قابل توجه این است که طبق پیش‎بینی‎های به عمل آمده در سناریوهای مختلف، سهم منطقه خلیج‎ فارس از کل تولید نفت خام جهان در سال 2025، به 55 درصد در سناریوی حداکثر افزایش قیمت نفت خام و 75 درصد در سناریوی حداقل افزایش قیمت نفت خام خواهد رسید.
از سوی دیگر پیش‎بینی انجام گرفته در مورد آینده تقاضای انرژی تا سال 2025 نشان می‌دهد که کل تقاضای انرژی از 9008 میلیون تن معادل نفت در سال 2000 به 14890 میلیون تن معادل نفت در سال 2025 خواهد رسید که متوسط نرخ رشد 2 درصدی را برای این دوره به همراه خواهد داشت. اگرچه روند حاضر نشانگر افزایش اهمیت گاز طبیعی و کاهش اندک سهم نفت می‎باشد، اما نفت همچنان به عنوان مهمترین منبع تامین انرژی مطرح می‎باشد به خصوص این که کاربرد آن در برخی بخش‎ها الزامی بوده و جایگزین مناسبی برای آن وجود ندارد.
در بخش دیگری از بررسی مرکز پژوهشهای مجلس آمده است: طی چند سال اخیر عمده واردات کشورهای صنعتی از پنج کشور عربستان سعودی، روسیه، نروژ، ونزوئلا و مکزیک بوده است که از این میان نروژ و مکزیک عضو OECD و عربستان سعودی و ونزوئلا از اعضای اوپک می‎باشند.
بدین سال میزان آسیب‎پذیری کشورهای OECD بر مبنای شاخص درصد واردات از 5 کشور عمده صادرکننده از 7/44 درصد در سال 2000 به 5/48 درصد در آغاز سال 2003 افزایش یافته است که علت این امر بروز اعتصابات متعدد در صنعت نفت ونزوئلا، حمله به عراق و ناآرامی‎ها و نزاع‎های داخلی در نیجریه می‎باشد. نکته قابل توجه دیگر این است که در میان کشورهای OECD میزان آسیب‎پذیری به دلیل تنوع منابع واردات نفت خام متفاوت می‎باشد اما در این میان ایالات متحده از شرایط خاصی برخوردار است چرا که نفت خام وارداتی این کشور از کشورهای مختلفی تامین می‎گردد. با این وجود ایالات متحده همواره از ناحیه عرضه نفت خام ونزوئلا آسیب‎پذیر است که به عنوان اصلی‎ترین صادرکننده نفت به این کشور، 5/15 درصد از بازار نفت خام آمریکا را در اختیار دارد.
نتایج بررسیها همچنین حکایت از آن دارد که شاخص آسیب‎پذیری واردات نفت خام آمریکا از 5 کشور عمده صادرکننده نفت خام از 62 درصد در سال 2001 به 76 درصد در آغاز سال 2003 رسیده است که این میزان از وابستگی اقتصاد آمریکا در تاریخ این کشور بی‎سابقه بوده و از دوره شوک نفتی جنگ خلیج فارس در 1991 نیز بیشتر شده است.