تغییر جهت حرکت سرمایه‌ها

* - به نظر شما مهم‌ترین مسائل و مشکلاتی که این روزها در بازار سهام به چشم می‌خورند، کدام موارد هستند؟

** مشکل اصلی بازار سرمایه در شرایط فعلی عدم جذب نقدینگی جدید یا به عبارتی پول تازه (fresh money) است. اگر در خانواده و دوستان نزدیک خود نیز تامل و کنجکاوی کنیم، ملاحظه می‌شود که از بورس و سهام صحبتی نمی‌شود. فعالان فعلی بورس از گذشته در شرکت‌ها و نهاد‌های بورس حضور داشته‌اند و در حال حاضر نمی‌توانند با سرعت از آن خارج شوند. برای مثال، شرکت‌های تامین اجتماعی از این امکان برخوردار نیستند که بازار را به سرعت ترک کنند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری بورسی نیز کم‌ و بیش همین وضع را دارند اما حتی همین گروه هم بخشی از سرمایه‌ خود را که توانسته‌اند آزاد کنند، عمدتاً به بازار مستغلات و پس از آن به طرح‌های عمده نفت و گاز یا معدن منتقل کرده‌اند. در حقیقت به بازار اولیه رفته‌اند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری جدید هم کمتر شکل گرفته است که بتواند fresh money را به داخل بازار بیاورد. بنابراین بازار فعلی ترکیبی از شرکت‌های مورد اشاره در بالا به علاوه کسانی است که هم اکنون به معامله‌گران روزانه یا Day Trader معروف هستند. این سرمایه‌گذاران حقیقی همان گروه‌هایی هستند که شغل تمام وقت معامله‌گر بودن را برگزیده‌اند و به تالار‌ها و شعبات کارگزاری‌ها رفت‌و‌آمد می‌کنند. بنابراین جای عموم مردم برای سرمایه‌گذاری در این بخش خالی است.

* - یعنی پول جدیدی در کشور خلق نمی‌شود؟

** پول جدید هر روز خلق می‌شود و متاسفانه بیش از حد هم خلق می‌شود اما بازار سرمایه از این پول جدید طرفی نمی‌بندد و نقدینگی به سمت دارایی‌های مصرفی با طول عمر بلند از قبیل زمین و ساختمان می‌رود. قیمت فرش در طول یک سال گذشته 5/1 برابر شده است یعنی بخشی از نقدینگی به سمت این کالای مصرفی بادوام می‌رود. در حقیقت کالاهای مصرفی بادوام دوباره وسیله پس‌انداز شده‌اند. این وضعیت در سال‌های 80 تا 83، وضعیت حاکم نبود. در آن سال‌ها بخش قابل ملاحظه‌یی از نقدینگی به سمت بازار سرمایه حرکت می‌کرد. به علاوه هر روز شرکت جدیدی شکل می‌گرفت و حجم معاملات بورس افزایش می‌یافت. هر چند که آن دوره هم مشکلات خاص خود را داشت اما با این حال پول جدید به داخل بازار وارد می‌شد.

* - برای بهبود شرایط بازار چه کارهایی می‌توان انجام داد؟

** تا زمانی که بازار سرمایه نتواند پول جدید را دریافت کند، وضعیت بازار بهبود نمی‌یابد و شاخص توان افزایش قابل ملاحظه‌یی که از تورم پیشی‌ گیرد یا حداقل به تورم برسد را نخواهد داشت. مشاهده می‌کنیم که وقتی یک سهم جدید به بازار عرضه می‌شود، همه سهام دیگر منفی می‌شود تا نقدینگی لازم برای خرید سهم جدید فراهم شود، سهم جدید را می‌خرند تا چند درصد روی آن سود کنند و دوباره بفروشند و بدین‌ترتیب سرمایه‌گذاری که به طور بلندمدت روی سهمی سرمایه‌گذاری کند، غیر از آنها که مجبور هستند برای بلند مدت مالکیت خود را حفظ کنند، وجود ندارد.

* - با وجود چنین مسائلی چگونه می‌توان پول‌‌های تازه را وارد بازار سهام کرد؟

** علت اینکه این وضعیت پیش می‌آید این است که بازار سرمایه حجم ثابتی از نقدینگی را دارد و پول جدید به آن وارد نمی‌شود. از این رو پول ثابتی به طور دائم گردش می‌کند و از یک سهم به سهم دیگر می‌رود.

بازار سرمایه آن گاه وضعیت مناسبی خواهد داشت که پول جدید به آن وارد می‌شود، تلاش مقامات بورس برای طراحی و عرضه محصولات جدید نیز در همین راستا است. امید می‌رود اگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک تشکیل یا فراگیر شود، پول جدید به بازار وارد شود.

علت اصلی وضعیت ضعیف بازار در شرایط جاری و به رغم تلاش‌هایی که مدیران بازار برای ایجاد رونق در آن می‌کنند، آن است که در شرایط عمومی اقتصاد، موقعیت جهانی اقتصادی و سیاست‌های دولت به عوامل محدود‌کننده‌یی تبدیل شده‌اند که در نهایت سرمایه‌گذاری در دارایی‌های واقعی مصرفی را تشویق می‌کند.

* - اجرای صحیح واگذاری شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی از طریق بورس به چه مواردی بستگی دارد؟

** تا زمانی که این وضعیت ادامه داشته باشد و پول جدید وارد بازار نشود، برنامه‌های خصوصی‌سازی نمی‌تواند به درستی اجرا شود. پول جدیدی وجود ندارد که این دارایی‌ها را جذب کند. سرمایه‌گذاری بین‌المللی نیز به لحاظ چالش‌های سیاست‌های خارجی و نیز اقدامات تهدید‌کننده آمریکا و به علاوه عدم آمادگی شرایط داخلی برای جذب سرمایه مانع از آن شده است که سرمایه‌گذاران خارجی منابع خود را به دارایی‌های موضوع خصوصی‌سازی تخصیص دهند.