آرش مومنیان
نیروهای درگیر در دارفور
1ـ شبهنظامیهای جانجاوید و دولت چاد
چاد دولت سودان را متهم میکند که با حمایت از شبهنظامیهای قبیله عربی جانجاوید نه تنها به کمپهای پناهندگان سودانی که از دارفور به چاد گریختهاند، بلکه به روستاهای این کشور حمله میکند.
2ـ شورشیهای دارفور
سودان در مقابل دولت چاد را به حمایت از شورشیهای جبهه اصلاح ملی دارفور متهم میکند و مدعی است این شورشیها که علیه دولت خارطوم فعالیت میکنند از خاک چاد برای عملیات وارد سودان میشوند و بعدا مجدداً به چاد میگریزند. چاد موافق استقرار نیروهای سازمان ملل در مرز با سودان است اما سودان با این پیشنهاد مخالفت میکند.
3ـ شورشیهای جمهوری آفریقای مرکزی
جمهوری آفریقای مرکزی سودان را متهم میکند که از اتحاد نیروهای دموکراتیک برای همبستگی حمایت میکند.
این اتحاد نیروی شورشی مسلحی است که شهرهایی از جمهوری آفریقای مرکزی را به اشغال خود در آورده است. جمهوری آفریقای مرکزی معتقد است که این شورشیها با حمایت خارطوم و از پایگاههای نظامی خود در دارفور عملیاتشان را علیه این جمهوری طرح و اجرا میکنند. فرانسه هم اکنون نیروهایی را برای حمایت از دولت آفریقای مرکزی به این ناحیه فرستاده است.
4ـ ارتش چاد
ارتش چاد اعلام کرده است نیروهایی برای کمک به دولت آفریقای مرکزی ارسال میکند. این نیروها قرار است با شورشیهایی که از سوی سودان پشتیبانی میشوند، مقابله کنند. چاد سودان را متهم میکند که قصد دارد با بیثابت کردن چاد و آفریقای مرکزی از اتحاد این دو کشور که به عقیده چاد به ضرر دولت سودان است، جلوگیری کند. در هفتههای اخیر بیش از 50 هزار پناهنده از وحشت تشدید درگیریها از آفریقای مرکزی به چاد گریختهاند.
نیکلا سارکوزی، رئیسجمهور فرانسه، بعدازظهر دوشنبه در کنفرانسی که به منظور رسیدگی به فجایع انسانی دارفور، در پاریس برگزار شد، از جامعه جهانی خواست تا در اعزام نیروهای حافظ صلح به این منطقه تعجیل کنند. سارکوزی با اشاره به وضعیت کنونی این ناحیه در غرب کشور آفریقایی سودان و همچنین وظیفه جامعه جهانی در قبال آن گفت: «سکوت [در این شرایط] مرگ میآفریند.» او گفت: «فقدان تصمیمگیری و فقدان عمل درست دیگر قابل قبول نیست.»
در این اجلاس که به دعوت و کوشش دولت جدید فرانسه برگزار شده، نمایندگان و سران 14 کشور جهان از جمله ایالات متحده، فرانسه، چین، و مصر گردهم آمدهاند تا برای معضل دارفور تدبیری بیندیشند. در این کنفرانس علاوه بر نمایندگان هشت کشور صنعتی جهان، چین، متحد سرسخت دولت سودان نیز حضور دارد و این حاضران علاوه بر راهحل سیاسی مساله امنیت منطقه، کمکهای بشردوستانه و مسائلی از این دست را نیز بررسی میکنند. این در حالی است که نه دولت سودان و نه شورشیهای ناحیه دارفور به این کنفرانس دعوت نشدهاند. شبکه بیبیسی گزارش کرد دولت خارطوم نیز در واکنش به اینکه برای شرکت در این کنفرانس دعوت نشده، چنین گردهمایی را بیهوده خوانده و اعلام کرده حتی اگر به این اجلاس دعوت میشد نیز در آن شرکت نمیکرد. اما آسوشیتدپرس به نقل از برخی مقامات سودانی عکسالعمل شدیدتری را منعکس کرد و نوشت به عقیده دولت خارطوم این کنفرانس ممکن است نتیجه عکس داشته باشد و موجب فجایع بیشتری در ناحیه دارفور شود.
اما در همین حال رئیس گروه اضطراری دارفور، سازمانی متشکل از گروههای فرانسوی فعال در زمینه رسیدگی به شرایط دارفور، ادعای دولت سودان را درباره نتیجه کنفرانس نامحتمل ارزیابی کرد و گفت: «شاید لازم است مسائلی در این کنفرانس مطرح شود که با حضور نمایندگان دولت سودان امکان طرح آنها وجود نداشته باشد.» سارکوزی در این کنفرانس اعلام کرد کشور متبوعش آماده است تا برای کمک به وضعیت بحرانزده دارفور مبلغ 4/13 میلیون دلار کمک نقدی به مبلغی که قبلاً برای این کار در نظر گرفته شده، اضافه کند. این مبالغ قرار است در اختیار نیروهای اتحادیه آفریقا قرار بگیرد که به عنوان نیروهای حافظ صلح به دارفور اعزام میشوند. دولت سودان پیشتر با اعزام 20 هزار نیروی حافظ صلح از اتحادیه آفریقا موافقت کرده بود؛ هر چند که هنوز بسیاری از تحلیلگران و دیپلماتهای مقیم در منطقه درباره پایبندی دولت خارطوم به این توافق تردید دارند. رایس نیز در اینباره به دولت خارطوم هشدار داده است. هدف از اعزام این نیروها به دارفور جلوگیری از کشتار و خشونتهایی است که از آغاز این درگیریها در سال 2003 تاکنون موجب کشته شدن بیش از 200 هزار نفر از ساکنان این ناحیه و آوارگی 4/2 میلیون نفر شده است. این در حالی که آمار رسمی دولت سودان تنها کشته شدن 9 هزار نفر را تایید میکند. فجایع دارفور اوایل سال 2003 از زمانی آغاز شد که یک گروه یاغی متشکل از قبایل غیرعرب ساکن در دارفور علیه دولت مرکزی خارطوم اسلحه به دست گرفتند و عدم رسیدگی و توجه دولت به این ناحیه را بهانه خود قرار دادند. در مقابل دولت خارطوم نیز شبهنظامیان قبایل عرب صحرانشین در این ناحیه را با نام «جانجاوید»ها مسلح کرد تا شورشها را بدون دخالت دولت در خونریزیها، سرکوب کنند. دولت سودان این اتهام را تکذیب میکند. از آن زمان تاکنون جامعه جهانی بارها خواسته است تا با اهرم تحریم و تدبیرهایی نظیر آن جلو خونریزیها را بگیرد اما حمایت چین از دولت مرکزی سودان هر بار از فشارها کاسته و موجب شده دولت خارطوم در برابر فشارها تا جای ممکن ایستادگی کند. همچنین در این سالها علاوه بر شبهنظامیان جانجاوید و نیروهای شورشی بومی، شورشهای دیگری نیز از سایر کشورهای آفریقایی به این ناحیه وارد شده و معضلات دارفور را پیچیدهتر کردهاند.
جامعه جهانی از مدتها پیش در تلاش است تا نیرویی متشکل از افراد اتحادیه آفریقا و نیروهای سازمان ملل متحد را جایگزین 7 هزار نیروی آفریقایی کند که در حال حاضر در منطقه دارفور مستقر هستند. به اعتقاد سازمان ملل و به استناد آمارهایی که هنوز نشان از گستردگی خشونتها در این منطقه دارد، نیروهای آفریقایی حاضر در منطقه فاقد کارایی لازم هستند. این مساله در سخنان روز دوشنبه سارکوزی نیز منعکس شد. جزئیات چگونگی تشکیل نیروهای مشترک اتحادیه آفریقا و سازمان ملل و همچنین زمانبندی اعزام آنها به دارفور از جمله مسائلی است که در کنفرانس پاریس درباره آنها تصمیمگیری میشود.
سارکوزی همچنین در این جلسه که در کاخ الیزه پاریس برگزار شد ابراز امیدواری کرد با تقویت فعالیتهای بینالمللی بتوان به توافقی سیاسی دست یافت. طرفهای آمریکایی که با هیاتی به ریاست کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه در این اجلاس شرکت کردهاند از مدتها پیش بر این عقیده بودهاند که دستیابی به توافق سیاسی در مرحله اول برای ایجاد ثبات در این منطقه پیشنیاز هر اقدام دیگری درباره بهبود وضعیت دارفور است.
رایس همچنین یکشنبه شب، پس از ورود به پاریس در اینباره به خبرنگاران گفت: «فکر نمیکنم جامعه جهانی هنوز به وظایفاش درباره سودان عمل کرده باشد.»
او پس از ملاقات به همتای فرانسویاش برنار کوشنر در پاریس افزود: «من خودم شاهد ویرانیها و شرایط دشواری بودهام که مردم دارفور هر روز تجربه میکنند و به همین خاطر درباره کوتاهی جامعه جهانی بسیار صریح اظهارنظر میکنم.»
رایس همچنین دولت جدید فرانسه را نیروی تازهنفسی توصیف کرد که وارد مبارزه جامعه جهانی علیه فجایع انسانی دارفور شده است و این اقدام دولت فرانسه را برای برگزاری کنفرانس ستود. به عقیده تحلیلگران این اقدام دولت فرانسه در جهت وعدههای انتخاباتی سارکوزی درباره پررنگتر کردن نقش فرانسه در تعاملات بینالمللی است. در این میان نقش کوشنر به عنوان یکی از برجستهترین شخصیتهای حاضر در فعالیتهای بشردوستانه نیز قابل توجه است. این وزیر چپگرای دولت سارکوزی که از بنیانگذاران سازمان پزشکان بدون مرز است، به رغم اینکه مدت زیادی از آغاز دوران تصدیاش در پست وزارت خارجه نمیگذرد، شخصاً به سودان سفر کرده و با مقامات دولت خارطوم درباره فجایع انسانی این ناحیه مذاکره کرده است.