قرار است امروز بعدازظهر شبکه خبری پرستیوی (Press TV) با حضور رئیسجمهور و دیگر مقامها افتتاح شود؛ شبکهای 24 ساعته و انگلیسی زبان که مدیرانش ادعا میکنند کاملا حرفهای و منطبق با استانداردهای جهانی فعالیت خواهد کرد؛ هر نیم ساعت یکبار خبرها را پخش میکند، در مهمترین شهرهای دنیا و خبرسازترینهاشان خبرنگار دارد، برنامههای گفتوگوی زنده دارد و آنطور که محمد سرافراز مدیر این شبکه و معاون برونمرزی صداوسیمای جمهوری اسلامی اعلام میکند. «استایل خاصی در شبکه وجود دارد. از جهت گرافیک شبکه، آرمهای آن، حتی از جهت پوشش خبرنگاران مسیحی خانم. به هر حال سبک کار پرستیوی متفاوت خواهد بود.»
شیوه کار
در اتاق کار محمد سرافراز، پرده نمایش شفاف و بزرگی نصب شده است و از آن طریق بر پخش آزمایشی پرستیوی نظارت میکند. رنگ غالب شبکهآبی است و خانم جوانی مشغول خواندن/اجرای خبرها است. میگوید: «ایشان اهل انگلیس هستند.» و ادامه میدهد: «تقریباً هیچ کدام از خبرنگارها و مجریان خبر ایرانی نیستند. ما در حال حاضر 26 خبرنگار بینالمللی داریم در نیویورک، واشنگتن، پایتختهای تعدادی از کشورهای اروپایی، لبنان، سوریه، فلسطین، روسیه، سودان، ترکیه و... در خود فلسطین سه خبرنگار داریم و در غزه و رامالله و قدس.» اما گویا برخلاف تصور، خبرنگارهای پرستیوی بومی منطقهای که پوشش میدهند نیستند. «اغلب خبرنگارهامان ملیتهای انگلیسی دارند یا کشورهایی که از آنجاها خبررسانی میکنند مقیماند و البته تعدادی هم خبرنگار بومی داریم که به زبان انگلیسی مسلط هستند. و تا جایی که میدانم فقط یک خبرنگار ایرانی در کشورهای دیگر داریم.» محمد سرافراز میگوید در دفتر تهرانشان هم حدوداً سه خبرنگار ایرانی دارد و البته تاکید میکند که به مجریان هم آموزش دادهاند تا اگر لازم شد، کار خبری هم بکنند. استاد مدعو هم از بیبیسی بوده است. از گفتههای مدیر پرستیوی میشود این طور برداشت کرد که شکل ارائه برنامهها چیزی است که در دنیا جا افتاده است، همان که در بیبی سی و سیانان و دیگر شبکههای بینالمللی اجرا میشود. «تولید خبر در پرستیوی دو ستوان اصلی دارد؛ یکی خبرهایی که در دفتر تهران، اعضای تحریریه تهیه میکنند و دبیر خبر که منابع مختلف مکتوب و صوتی و تصویری در اختیارش است، کلیپ خبری میسازد و گزارش خبری ارائه میدهد. دیگری تولیدهای خبرنگاران شبکه در کشورهای مختلف دنیا است. خبرنگارانی که اغلب با ما قرارداد ثابت ندارند و تعداشان همین جور دارد اضافه میشود.» گویا به لحاظ فنی هم شبکه در شرایط خوبی است. «نوار در سیستم ما کلاً حذف شده است. نرمافزاری داریم که مهندسان ایرانی طراحی کردهاند منابع تصویری روی هاردیک ابر کامپیوتر ذخیره میشود و بعد دبیر خبر اطلاعات را پردازش و تدوین میکند و با فشار یک دکمه میرود به بخش پخش. فشار دادن دکمه دیگری کافی است تا برنامه پخش شود.»
برنامهها
پرستیوی شبکهای سیاسی است. جز بخش خبرها که هر نیم ساعت اجرا میشود و محل اصلی پخش هم تهران است. برنامههای زنده (تاکشو) آن هم زمینه سیاسی دارد. به گفته مدیر شبکه، برنامههای زنده فعلاً از واشنگتن، نیویورک، لندن، بیروت و دمشق پخش میشوند و قرار است در مصر و فلسطین هم این کار راه بیفتد؛ «سه برنامه یک ساعته زنده روزانه داریم. یکی «خاورمیانه امروز» و دیگری درباره آمریکا است؛ هم درباره سیاست داخلی و مسائل داخلی این کشور و هم درباره سیاست خارحی آن. و دیگری برنامه «از چهار گوشه جهان». غیر از اینها تعدادی برنامه هفتگی هم پیشبینی شده درباره مسائل فرهنگی، ورزشی، اقتصادی... البته با درصد خیلی کم.»
بخش دیگری از شبکه اختصاص دارد به پخش فیلمهای مستند. «گروههای مستندساز به حدود 20 کشور دنیا رفتهاند و برنامه تولید کردهاند. برای 8 ماه آینده روزی نیم ساعت برنامه مستند داریم که البته بخشی از این برنامهها خرید خارجی است.»
مخاطب
هدف شبکه «خبررسانی با نگاه سوم» اعلام شده است و مخاطبان آن مردم انگلیسی زبان. «اولویت اول ما مخاطبان اروپایی و آمریکایی هستند به خاطر نیازی که وجود دارد به جور دیگر دیدن مسائل ایران و خاورمیانه. هدفمان این است که دیدگاه متفاوتی نسبت به تحولات منطقه ارائه کنیم در مقایسه با شبکههای بینالمللی. البته احتمالاً خیلی از خبرهای مشترک خواهد بود، اما مهم نگاه ما به خبرها و چرایی و چگونگی آنها است. الان ایران شده است محور تبلیغات گسترده در رسانههای بینالمللی. هر اتفاقی که هر جا میافتد پای ایران را یک جور وسط میکشند. و درباره کشورمان فضاسازی میکنند. خیلیها دوست دارند بدانند خود ایران چه میگوید.»
* آقای سرافراز، خود ایران چه میگوید؟
** این شبکه قرار نیست سخنگوی دولت شود یا سخنگوی رسمی برای اطلاعرسانی دستگاهی خاص. وظیفه حرفهای بینالمللیاش را انجام میدهد در پخش خبرها. آن هم خبرهای آمریکا، اروپا و هر کشور دیگری. ولی در واقع به این مساله هم توجه دارد که باید از پایگاه ایران به مسائل نگاه شود.
* گفتید قرار نیست پرستیوی سخنگوی رسمی جایی باشد، اما در ایران جریانهای مختلفی وجود دارد. نگاههای مختلفی به مسائل خارجی وجود دارد. پرستیوی کدام یک از این نگاهها را نمایندگی میکند؟
** دوست دارم این جوری مساله را توضیح دهم که ما واقعا سعی میکنیم دیدگاههای رسمی را منعکس کنیم. بالاخره هم فکر میکنیم خلئی وجود دارد در مسائل بینالمللی که دیدگاههای رسمی ایران یا منعکس نمیشود یا خوب منعکس نمیشود. بنابراین قطعاً ما جلسهای سخنگوی وزارت امورخارجه ایران را زنده پخش میکنیم؛ اگر موضعگیریهای مهم در سطح وزیر امور خارجه، رئیسجمهور و مقامهای رسمی در صحنه بینالمللی باشد، زنده و مستقیم پخش میکنیم. این اولویت کار ماست در بخش ایران. همانطور که اگر رئیسجمهور امریکا با نخستوزیر انگلیس درباره مساله مهم بینالمللی حرف برنند، این شبکه مستقیم پخش میکند. با این حال مسائل چالش برانگیز ایران چه در داخل و چه در خارج هم منعکس میشود. مثلا وقتی نمایندههای اکثریت مجلس ششم تحصن کرده بودند و به نوعی قرار بود فعالیت مجلس شورایاسلامی تعطیل شود. شبکه العالم که مخاطبش عرب زبان بود، مرتب خبرهای مربوطه را منعکس میکرد و گزارش میداد.
* پرستیوی شبکهای ماهوارهای است. میخواهم نظر شما را درباره اینکه در ایران داشتن آنتن ماهواره آزاد نیست، بدانم؛ اینکه افراد ایرانی دسترسی ندارند به شبکههای خبری جاهای مختلف دنیا...
یعنی واقعاً فکر میکنید این جوری است؟ الان کسی نمیتواند شبکههای ماهوارهای را بگیرد؟
* به هر حال آزاد نیست و اگر کسی بخواهد قانونی عمل کند نمیتواند به شبکههای خبری بینالمللی دسترسی داشته باشد.
** خب. بحث قوانین کشورها فرق میکند. البته پرستیوی در وب سایت به شکل مستقیم دارد پخش میشود. منتها به هر حال هر کشوری قوانین خاص خودش را دارد. شاید از این جهت آمریکا خیلی سختگیرانهتر از ما دارد عمل میکند. اجازه اینکه کسی بتواند دیش نصب کند، خیلی به سختی به او داده میشود. مراحل خیلی پیچیدهای دارد. فقط از طریق شبکههای کابلی اجازه میدهند مخاطبان برنامههای تلویزیونی را ببینند. ورود به شبکههای کابلی هم خیلی سخت است. چون ما قوانین و مقرراتشان را دیدهایم. برای اینکه شبکهای بتواند خودش را در سیستم کابلی محلی یا منطقهای قرار دهد، قوانین پیچیدهای وجود دارد.
* یعنی شهروندان ایرانی نمیتوانند شبکه شما را ببینند؟
** این قسمت مربوط به حوزه کاری ما نیست ولی امکانی که برای صدا و سیما وجود دارد این است که اگر سیاستهای سازمان بر این قرار بگیرد، از طریق فرستندههای زمینی مثل بقیه شبکهها، برای پرستیوی هم پوشش ایجاد کند. هنوز چنین تصمیمگیریای نشده است. اما به طور معمول دسترسی به این شبکه برای هتلها یا مراکز عمومی امکان پذیر است.
رقابت
ایران اولین کشوری نیست که سعی کرده است نگاه دیگری را به عرصه خبری بینالمللی بکشاند. پیش از پرستیوی شبکه الجزیره چه به زبان عربی و چه به زبان انگلیسی تا بوشکنی کرده. هر چند محمد سرافراز تفاوت زیادی قائل است میان الجزیره عربی و الجزیره انگلیسی: «الجزیره انگلیسی هم در ردیف شبکههای غربی است.»
* شما الجزیره را میگذارید در گروه سیانان و فاکس نیوز؟
** بله. وقتی الجزیره عربی مطرح شد، زمانی بود که آمریکا به افغانستان حمله کرد. رسانههای خبری آن موقع یا شدند طرفدار آمریکا برای حمله به افغانستان یا شدند اقلیتی طرفدار طالبان و القاعده که خب الجزیره عربی این نقش را بازی کرد.
* البته نظرهای جناح دیگر را هم منعکس میکرد...
** بله. ولی به هر حال تنها رسانهای بود که پایگاه خبری طالبان و القاعده محسوب میشد. در جنگ بعدی آمریکا علیه عراق هم تقریباً چنین نقشی را بازی کرد. یعنی پایگاه عمده نشر دیدگاههای مربوط به صدام و حزب بعث عراق محسوب میشد. ما در آن مقاطع چشم سوم بودیم و نگاه سوم. ما نه روش و دیدگاه آمریکا را کامل میدانستیم و نه روش و دیدگاه رسانهای الجزیره را. اما الان شرایط فرق میکند. بعد از شکستی که اسرائیل از لبنان خورد در منطقه آرایش جدید سیاسی و به دنبال آن رسانهای به وجود آمده است که الان این الجزیره فعلی خصوصا الجزیره انگلیسی نقش سابق را ندارد. و اگر به این جور تقسیمبندی قائل باشیم و در صحنه رسانهای الجزیره انگلیسی عمدتاً از همان زاویهای میپردازد به مسائل خاورمیانه که مثلاً بیبیسی و سیانان میپردازند.
* به لحاظ اقتصادی چقدر به ماندن بلندمدت فکر کردهاید؟ در حال حاضر و شاید در آیندهای کوتاهمدت ایران همچنان منطقه داغ خبری باشد، بعد از آن چی؟
** به هر حال ما شبکههایی که با این مدل راه میاندازیم اصلا ًبه فکر تعطیلیشان نیستیم. به فکر گسترش بیشتر و پیداکردن مخاطب جدید هستیم و اوضاعی که میبینیم از صحنه بینالمللی روزبهروز صحنه بینالمللی همراه با بحرانهای مختلف است و کار رسانهای در این جور وقتها تازه گل میکند. به اصطلاح البته با یک سری کارهای حاشیهای مثل جذب آگهی سعی میکنیم که شبکه را تقویت کنیم، از جهت بودجهای منتها فکر نمیکنم هیچ شبکه خبری وجود داشته باشد که صرفاً با جذب آگهی بتواند به اصطلاح بچرخد.
تاریخچه
پرستیوی الان روی هشت تا ماهواره است و قرار است تا چندماه دیگر ماهواره دیگری هم به این مجموعه اضافه شود. مقدمات راهاندازی یک شبکه از یک سال پیش شروع شده و از ابتدای سال جاری میلادی هم وب سایت این شبکه راهاندازی شده است. وب سایت www.Presstv.com طراحی سادهای دارد اما کاربردی و مدرن است. دسترسی به فید وب سایت و نیز امکان دریافت خبرها با موبایل و دیدن مستقیم برنامههای شبکه (البته با اینترنت پرسرعت) از امکانات وب سایت است. هر چند که وب سایت پرستیوی چندان تعاملی نیست. بنابر آماری که مدیر این شبکه خبری میدهد تاکنون چیزی حدود دو میلیون و 800 بازدید کننده داشته است. در روز چیزی حدود 75 هزار مراجعه (هیت) و 35 هزار بازدیدکننده تکی، «در مقایسه با وب سایتهای دیگری از پایگاه ایران منتشر میشوند، پرمخاطبترین وب سایت محسوب میشود و با فاصله زیاد نسبت به بقیه سایتهای خبری قرار دارد. از جهت مقایسه با بیبیسی هم باید بگویم آن که پرمخاطبترین وب سایت خبری دنیاست، چیزی حدود 450 هزار مراجعه کننده (هیت) در روز دارد.»
با این همه هنوز باید منتظر ماند و دید شبکه خبری بینالمللی ایران که البته مانند بقیه شبکههای تلویزیونیاش کاملا دولتی است، چگونه عمل خواهد کرد و چگونه تاثیرگذار خواهد شد.