با دکتر حسین صمصامی سرپرست وزارت امور اقتصادی و دارایی‌ ‌(بخش دوم و پایانی)

* در مورد طرح تحولات اقتصادی و محورهای آن الان شایعاتی در جامعه مطرح شده که به زودی کل یارانه‌ها حذف می‌شود و قیمت‌ها افزایش می‌یابد. این مساله نگرانی‌های زیادی را برای مردم ایجاد کرده آیا می‌شود مقداری وارد جزییات و ابعاد طرح تحول اقتصادی شویم و بفرمایید که این طرح چه کارهایی قرار است بکند؟
** در مورد طرح تحول اقتصادی آقای رئیس‌جمهور فرمودند که می‌خواهند چه کار کنند. من قصد ندارم که در زمینه جزییات خیلی وارد شوم چون در حدی که کار شده و ما به نتیجه قطعی رسیده‌ایم اعلام شده، اما این که مردم نگران‌اند باید بگویم واطمینان بدهم مردم اصلا نگران نباشند. دولتی که سهام عدالت را مطرح و حدود 2 میلیارد تومان از آن را واگذار می‌کند، دولتی که هدفش این است که مردم تحت فشار قرار نگیرند آن وقت چطور راضی می‌شود که اقشار مستضعف و ضعیف تحت فشار قرار گیرند؟ شعار دولت حمایت از اقشار ضعیف است. حالا چطور ممکن است که یک همچین اتفاقی بیفتد؟ اتفاقا ما قصد داریم که یارانه‌ها هدف‌مند شود و به عدالت نزدیک‌تر شود. یعنی آنهایی که الان دارند از ثروت‌های کلان استفاده می‌کنند و استحقاق استفاده از این منابع را ندارند استفاده کمتر بکنند و آنهایی را که استحقاق دارند استفاده بیشتر بکنند و این به عدالت خیلی نزدیک‌تر است. خود آن قشر پردرآمد هم راضی به این کار هستند.
* یعنی یارانه‌های انرژی مثل برق و آب تا سال آینده قطع نخواهند شد؟
** این که تا سال دیگر قطع می‌شود یا خیر موضوعی است که تحت بررسی است قطعا اگر بخواهد قطع شود و بودجه‌های خانواده‌ها تحت فشار قرار گیرد و با مشکل مواجه شود قبل از این که دولت این کار را بکند اول سیاست حمایتی‌اش را پیش‌بینی می‌کند و بعد این کار را می‌کند. اگر درخصوص تولید بخواهد قیمت حامل‌های انرژی را افزایش دهد اول سیاست حمایتی تولید و چتر حمایتی را در نظر می‌گیرد و بعدا این کار را انجام می‌دهد این طور نیست که همین طوری این کارها را انجام دهد. اصلا این که دولت با مقداری تاخیر اینها را انجام می‌دهد برای این است که اینها را مشخص کند. برای چه دولت قبل از این که برنامه‌هایش را اعلام کند می‌آید و بحث شناسایی اقشار را مطرح می‌کند؟ زیرا می‌خواهد قبل از هرگونه اقدامی اول بداند که وضعیت درآمدی اقشار جامعه چگونه هست بعدا متناسب با آن سیاست تنظیم کند و بعد که سیاست تنظیم شد آهسته آهسته قدم‌هایش را بردارد. بنابراین این پکیج منسجم تحول اقتصادی در یک زمان‌بندی بدون این که کمترین اثر منفی روی جامعه داشته باشد اجرایی می‌شود.
* اصلاح گمرک یکی از محورهای طرح تحول اقتصادی است. در این باره چه کار قرار است انجام شود؟
** گمرگ ابعاد مختلفی دارد. یک بعدش خدمت‌رسانی و ارائه خدمات بهتر، یکی بعد روان‌سازی کار واردات و صادرات و بعد دیگر هم این که حق و حقوق دولت گرفته شود. تعرفه‌هایی که اعلام می‌شود به درستی اعمال شود این دو مبنای اصلی کل اصلاحات است که برنامه‌هایش ریخته شده و به مرور اعلام می‌شود تقریبا ما در گمرک کارهایش را انجام داده‌ایم. به علاوه یکی دیگر از محورهای طرح تحول بحث مالیات است که مالیات یک ابزار موثر اقتصادی برای دولت شود. فعالان اقتصادی شناسایی شوند و مالیات ابزار موثری شود که دولت سیاست‌هایش را اعمال کند و از کل پتانسیل مالیاتی استفاده شود. ما باید بتوانیم فعالان واقعی اقتصادی را شناسایی کنیم و مالیات بگیریم. فرار‌های مالیاتی که در جامعه هست که رقم قابل ملاحظه‌ای هم است جلوی آن را بگیریم. سازمان مالیاتی رقم فرارها را بین 30 تا 35 درصد اعلام کرده است.
* امیداریم بتوان کاری کرد که کارمندان دولت سهم کمتری در سبد مالیاتی کشور داشته باشند و مالیات از صاحبان واقعی درآمد دریافت شود.
** در بلندمدت شاید این طور شود. ولی زمانی که ما سایر درآمدهای مالیاتی که الان فرار مالیاتی دارند را شناسایی و اخذ کنیم. الان به خاطر این که سیستمی نداریم که جلوی اینها را بگیریم و شناسایی شوند فرار مالیاتی زیاد است، اما شاید درآینده تخفیف زیادی به کارمندان دولت داده شد.
* با وجود گذشت زمان زیادی از بررسی بسته سیاستی بانک مرکزی سرنوشت این بسته مبهم است. بلاخره آیا این بسته اجرا می‌شود یا خیر؟
** بسته سیاستی بانک مرکزی در کمیسیون اقتصادی دولت اصلاحاتی داشت و بعد ابلاغ شد؛ اما موارد دیگری مطرح شد که آنها تحت بررسی و کارشناسی است و به زودی تصمیم‌گیری می‌شود، الان بانک‌ها مشکلی ندارند و می‌توانند به همان روالی که قبلا تسهیلات می‌دادند پرداخت کنند.
* اما گفته می‌شود بانک مرکزی از ابلاغ این بسته آن گونه که دولت تصویب کرده استنکاف می‌کند. مثلا سود بانکی را اجرا نمی‌کند و ماجرا بلاتکلیف و معلق است.
** نه استنکاف نمی‌کند. بانک مرکزی استنکاف نمی‌کند و در چارچوب آنچه که دولت گفته است عمل می‌کند.
* یعنی سود بانکی 12 درصدی ابلاغ شده و اجرایی می‌شود؟
** سود بانکی 12 درصد که پارسال هم بوده و چیز جدیدی نیست.
*نه منظورم سود 10 درصدی است که با احتساب 2 درصد یارانه است نه سود 12 درصدی پارسال.
** اگر این را ابلاغ کنند حتما این یارانه در نظر گرفته می‌شود.
* فکر می‌کنید سود بانکی تا کی نهایی و ابلاغ شود؟
** من در حقیقت نمی‌توانم تاریخ دقیق را اعلام کنم.
* احتمال ندارد که شما بر سر این مساله با آقای مظاهری اختلاف داشته باشید؟
** من با آقای مظاهری هیچ اختلافی ندارم. این بحث‌های کارشناسی است که بر طبق اصول انجام و در کمیسیون اقتصادی دولت جمع‌بندی و تصمیم‌گیری می‌شود. مساله تعیین نرخ سود چیزی نیست که به خاطر آن بانک مرکزی با وزارت اقتصاد درگیر شود. تعیین نرخ سود در واقع در شورای پول و اعتبار انجام می‌شود و الان هم که شورای پول و اعتبار دیگر نیست در کمیسیون اقتصاد باید تعیین و ابلاغ شود.
* آقای دکتر الان خیلی از مردم از بانک‌ها شاکی هستند. به این دلیل که بانک‌ها وام نمی‌پردازند بویژه وام‌های خرد مصرفی مورد نیاز مردم را به بهانه همین نرخ سود بانکی معلق کرده‌اند. شما چه تدبیری برای این قضیه دارید؟
** این معلق شدن به خاطر نرخ سود نیست بلکه به دلیل محدودیت نقدینگی بانک‌ها است. بانک‌ها در سال گذشته بیش از منابع‌شان استفاده کرده‌اند یعنی پرداختی شان از منابع شان بیشتر بوده است.
* چقدر بیشتر بوده است؟
** حداقل به اندازه اضافه برداشتی که از بانک مرکزی داشته‌اند.
* چقدر؟
** تا اوایل اردیبهشت ماه حدود 17 هزار میلیارد تومان و بعد از این که جلوی این داستان گرفته شده نقدینگی بانک‌ها هم محدود شد و باعث شد که یک محدودیتی روی تسهیلات ایجاد شود و از این جهت هم لازم بود که نظارت بیشتری روی تسهیلات صورت گیرد. بنابر این اگر الان مشاهده می‌کنید که یک مقدار تسهیلات بانک‌ها محدود است به همین دلیل است که می‌خواهند روی منابع خودشان وام بدهند.
* بااین حال اگر روزنامه‌ها را نگاه کنید آگهی‌های متعدد وام فروشی را می‌بینید. لذابه نظر می‌رسد بانک‌ها چندان هم با مشکل اعتباری مواجه نیستند یا شاید بخش اعتبارات آنها نیاز به اصلاح دارد؟
** این قابل قبول است. اتفاقا من خودم زنگ زدم به عنوان مشتری به یکی از این آگهی‌ها و گفتم 400 میلیون تومان وام می‌خواهم. گفتند برای چه گفتم برای خرید خانه اینها گفتند 400 میلیون تومان را می‌دهیم 10 درصد می‌گیریم تازه بدون سود قانونی. متاسفانه این موضوع هست البته ما یک بررسی دقیق کردیم و بانک مرکزی هم فعال شده که جلوی وام‌فروشی‌ها گرفته شود ما برنامه‌هایش را ریخته‌ایم و می‌خواهیم انجام دهیم.
*  از ابزارهای نظارتی استفاده می‌کنید؟
**   بله ازابزارهای نظارتی استفاده می‌کنیم که ان‌شاءالله جلوی این کارگرفته شود.
* یکی از مشکلاتی که بانک مرکزی آن را عامل رشد نقدینگی می‌داند در مورد پرداخت تسهیلات به بنگاه‌های زود بازده است. آیا این طرح وزارت کار مشکل داشته و تسهیلات این طرح به انحراف رفته است و باعث رشد تورم شده است؟
** نه. این استنباط درست نیست. مانده تسهیلات بانک‌ها در سال 86 معادل 140 هزار میلیارد تومان بود و کل تسهیلات زود بازده‌ای که اخیرا تا آخر برج 3 پرداخت شد چیزی حدود 18 هزار میلیارد تومان بود. جالب این است که در گزارشی که بانک مرکزی دارد تنظیم می‌کند که آیا تسهیلات پرداختی به بنگاه‌های زود بازده در جای خودش استفاده شده است یا نه، گزارشات اولیه‌ای که در حال آمدن است نشان می‌دهد که انحراف در این طرح 5 درصد بیشتر نیست و نشان می‌دهد که طرح بنگاه‌های زودبازده طرح موفقی بوده است اما آنچه که در انحراف نشان داده می‌شود در بنگاه‌های زودبازده نیست بلکه در سایر منابع است که متاسفانه آنجا نظارت خوبی انجام نشده است.
* بالاخره این پول‌ها کجا رفته‌اند؟
** به هر حال من فقط کلی می‌توانم خدمت شما بگویم در بررسی که ما کردیم انحراف داشته مثلا فرض کنید که طرف به عنوان تولید در جای دیگری از پول استفاده کرده. البته ما هم تدبیر کردیم و یک بخشنامه جدیدی شده که تمام بانک‌ها ارکان نظارتی خودشان را تقویت کنند و با دقت بیشتری تسهیلات را ارائه دهند امیدوار هستیم که با این تدبیر انحراف در منابع کمتر شود.
* آخرین اقدامات شما در مورد نقدینگی و کاهش آن چه بوده است؟
**  جمع شدن نقدینگی به این معنی که بخوانیم نقدینگی را از سیستم و گردش اقتصاد خارج کنیم الان درست نیست. زیرا خیلی از بخش‌های تولیدی ما کمبود نقدینگی دارند. همین الان تولیدکنندگان ما از کمبود نقدینگی ناله می‌کنند و ناراحت‌اند. اخیرا در کمیسیون صنایع و معادن مجلس همین را مطرح می‌کردند و می‌گفتند که صنایع دارد می‌خوابد و مشکل دارد. لذا آنچه که باید تدبیر کرد هدایت نقدینگی به سمت تولید و بخش واقعی اقتصاد است که الحمدالله ما توانسته‌ایم تا حدی نقدینگی را به سمت بورس هدایت کنیم. بورس ما خیلی فعال شده. 67 میلیارد تومان حجم فعالیت‌های بورس ماست که عمده‌اش به خاطر خصوصی‌سازی در دو سه ماه اخیراست. اینها همه ناشی از حرکت نقدینگی به سمت خصوصی‌سازی و به سمت بورس است. بورس ما از ابتدای سال تا به حال10 هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. خصوصی‌سازی ما حدود 2 میلیارد و 200 تومان افزایش پیدا کرده این نشان می‌دهد که منابع به سمت واقعی اقتصاد راه افتاده و ان‌شاءالله با تدابیری که ما در بحث مالیات داریم می‌خواهیم فعالیت‌هایی که حالت دلالی دارد و صاحبان درآمدهای کلانی که مالیات نمی‌دهند را با ابزار مالیاتی به ‌گونه‌ای کنیم که منافعی که به بخش تولید می‌رود بیشتر از منافع بخش‌های دیگر باشد. این برنامه جزیی از طرح تحول اقتصادی است و در واقع یک تحول اساسی در کل اقتصاد اتفاق می‌افتد.
* پس افزایش قیمت مسکن به چه دلیل است؟ رئیس‌جمهوری نقدینگی آزاد شده از بانک‌ها و بویژه بانک‌های خصوصی به صورت وام‌های کلان خرید را عامل رشد قابل‌توجه قیمت مسکن می‌داند و از آن سو بانک مرکزی نقدینگی آزاد شده از طرف خود دولت را عامل ایجاد این امر می‌دانست.
** بحث مسکن بحث خاص خود را دارد. چون ما کمبود عرضه مسکن داریم و هر سال حدود 800 هزار تقاضای مسکن وارد بازارمی شود و عرضه فعلی مسکن ما نمی‌تواند این مقدار را جوابگو باشد و هر چند سال یک مرتبه شاهد چنین سکته‌های قیمتی هستیم. لذا باید یک فکر اساسی در مورد این موضوع شود مشکل مسکن را باید با عرضه انبوه حل کرد و نقدینگی و اینها عوامل دست چندم هستند نه عامل اساسی.
* یکی از بحث‌های پر حاشیه بحث مافیای اقتصادی است که رئیس‌جمهور مطرح کرد. آیا شما در این مدت که با وزارت اقتصاد درگیر هستید نشانه‌هایی از این مساله را دیده‌اید یا چیز خاصی را حس کرده‌اید که بخواهید با آن مبارزه کنید؟
** مافیای اقتصادی چیزی نیست که بخواهیم اینجا بگویم. دراین باره وقتی باید قضاوت کنید که اطلاعات درستی از وضعیت اقتصاد داشته باشید. به هر حال مافیای اقتصادی وجود دارد و حس کردنی است ولی باید بیشتر روی آن کار کرد.
* آیا می‌توانید بگویید ماهیت این مافیا کجاست و چه افرادی عضو آن هستند؟ آیا گروه‌های سیاسی‌‌اند یا اشخاص منتفذ؟
** نه.در این باره پاسخی ندارم.