دیپلماسی دیجیتالی: تحول مفهومی و عملی

تحول مفاهیم در روابط بین المللی
جهت بررسی دقیق مفهوم دیپلماسی دیجیتالی می‌باید ابتدا به شکل مختصر برخی مفاهیم اساسی روابط بین المللی را در گذشته و حال مورد بررسی قرار داد. در این راستا مفاهیمی نظیر سرزمین، حاکمیت، ماهیت اطلاعات، نظام بین المللی و ... مورد بررسی مقایسه‌ای قرار می‌گیرد:
الف) حاکمیت و سرزمین (در گذشته)
1- حاکمیت مطلق به شکل اساسی و گسترده در حوزه سرزمین دولتها اعمال می‌شد.
2- سرزمین دولت ‌ها کاملا تحت کنترل آنها قرار داشت.
3- نظام اداری و اجرائی حکومت ها به شکل سلسله مراتبی اعمال می‌شد.
4- مرزها کاملا بسته و کنترل شدیدی بر آنها اعمال می‌شد.
5- پاسخگویی و مسئولیت پذیری نسبت به افکار عمومی وجود نداشت.
ب) ماهیت اطلاعات (در گذشته)
1- بسیار ساده و سطحی بودند.
2- ماهیت تحلیلی بسیار محدودی داشتند.
3- محرمانه تلقی می‌شد و امکان دسترسی عمومی وجود نداشت.
4- اطلاعات اکثرا به شکل مکتوب و بعضا شفاهی بود.
5- اکثرا مستقل از فناوری بود.
6- فاصله و بعد مسافت تاثیر بسزایی در انتقال اطلاعات داشتند.
ج) ماهیت نظام بین الملل (در گذشته)
1- دولت‌ها بازیگر اصلی روابط بین المللی و دارای حاکمیت مطلق تلقی می‌شدند.
2- رویکرد واقع‌گرایی و سیاست عالی، رهیافت غالب روابط بین الملل بود.
3- سیاست قدرت، بازدارندگی و مبارزه برای بقا، اساس روابط خارجی را شکل می‌داد.
4- افکار عمومی نقش بسیار محدودی در تصمیم گیری های وزارت خارجه داشتند.
5- وزارت خارجه تنها مسئول سیاست خارجه محسوب می‌شد.
د) دیپلمات ها (در گذشته)
1- اشراف زادگان و از طبقات بالای جامعه محسوب می‌شدند.
2- حیثیت و شان برتر و عالی داشتند.
3- دیپلمات ها در واقع نامه رسان‌های اشراف زاده محسوب می‌شدند.
4- منافع خود را تنها از روی نقشه‌های جغرافیای تعریف می‌کردند.
5- روابط دو جانبه برای آنها حائز اهمیت بسیار بود.
6- پروتکل ها و تشریفات اهمیت فوق‌العاده‌ای داشت.
7- دیپلماسی تا حد بسیار زیادی به مقامات عالیرتبه بستگی داشت. (بادزمن، 2003:60-35)
هر کدام از این مفاهیم چهارگانه فوق با گسترش روابط بین المللی و تکنولوژی های نوین دچار تغییر شده اند:
الف) حاکمیت سرزمین (در حال حاضر)
1- مرزها نفوذ پذیر شده‌اند.
2- حقوق بین المل معطوف به عبور و مرور از مرزها، بسیار توسعه یافته است.
3- بازیگران داخلی در عرصه سیاست خارجی قدرت روز افزون یافته‌اند.
4- همه کشورها صرف نظر از فاصله جغرافیایی با یکدیگر همسایه شده‌اند.
5- جهانی شدن سبب توسعه روابط شده است ولی در بسیاری از حوزه ها ابزارهای
مدیریت این مساله به وجود نیامده است.
6- فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی عوامل تاثیر گذار بر سیاست خارجی محسوب می‌‌شوند.
ب) ماهیت اطلاعات (در حال حاضر)
1- بسیار پیچیده شده است.
2- تحلیلی است.
3- افکار عمومی دسترسی و کنترل قابل ملاحظه‌ای بر آن دارد.
4- ماهیت مجازی، چند رسانه‌ای و تصویری پیدا کرده است.
5- معطوف به فناوری است.
6- معطوف به دانش و فرآیند تحلیل خاص است.
7- سرعت انتقال، یکی از عوامل مهم ارزیابی اطلاعات در حال حاضر است.
ج- ماهیت نظام بین المللی (در حال حاضر)
1- حاکمیت دولت‌ها به شکل مطلق آن، زیر سوال رفته است.
2- بازیگران غیردولتی به شکل شبکه‌ای گسترش یافته‌اند.
3- وابستگی متقابل پیچیده ویژگی اصلی نظام است.
4- افکار عمومی تاثیر بسزایی در شکل‌گیری فرایندها و رویه‌های در نظام پیدا کرده‌اند.
5- تاکید بر دستاوردهای مطلق از طریق قدرت نرم و سخت صورت می‌گیرد.
6- رهیافت اساسی در روابط بین الملل هم سیاست قدرت و هم قدرت نرم است.
7- ماهیت نظام هنوز آنارشیک (فاقد اقتدار مرکزی) است.8- سیاست دانی (تاکید بر فرهنگ و اقتصاد به جای قدرت نظامی) اهمیت یافته است.
د) دیپلمات ها (در حال حاضر)
1- دیپلمات‌ها رویکردی معطوف به فرآیندهای سیاستگذاری یافته‌اند، در حالی که در گذشته مجری صرف دستورات بودند.
2- دیپلمات‌ها ارتباط شبکه‌ای با محققان حرفه‌ای و دانشگاهی دارند.
3- متخصص در حوزه فعالیت و ماموریت خویشند.
4- دیپلماسی تبدیل به مجموعه‌ای از تخصص مقاماتی با تجربه طولانی و افراد متخصص در حوزه های مشخص شده است.(تامسون، 2006: 109-89)
مجموعه تحولات فوق الذکر سبب تغییر در ماهیت و شیوه های مربوط به عرصه دیپلماسی شده است. این تحولات را می‌توان در موارد ذیل خلاصه کرد:
الف) جایگاه
1- پایان نقش انحصاری در امور روابط خارجی کشورها.
2- پیچیده شدن عملکرد وزارت خارجه در نتیجه فرایند جهانی شدن.
3 شفافیت عملکرد و پاسخگویی نسبت به افکار عمومی.
ب) دستور کار جدید
1. مسائلی نظیر مهاجرت،همگرایی،محیط زیست،... و بسیاری از مسائل خبری جدید در دستور کار وزارت خارجه قرار گرفته است.
ج) کار ویژه‌ها
1.بازیگران غیردولتی نیز در حوزه فعالیت وزارت خارجه قرار گرفته‌اند.
2. در نتیجه تحولات حقوقی بین‌المللی نظیر تابعیت مضاعف حوزه فعالیت وزارت خارجه پیچیده تر شده است.
3. ترکیبی از مسائل مختلف را در تصمیم سازی مدنظر قرار می‌گیرند.
4- پرداختن به مسائل فراملی و بین دولتی و بینافردی در حیطه عملکردی وزارت خارجه قرار گرفته است (رانفلد و آرکیولا، 1999)
در فضای دیپلماتیک و سیاست خارجی نوین، تحلیلگران از ظهور روابط فراملی در مقابل مفهوم قدیمی روابط بین المللی سخن می‌گویند. به این معنا که رویدادهای امروز را دیگر نمی‌توان از منظر پارادیم مسلط روابط بین المللی که بعد از شکل گیری نظام جهان بر پایه عهدنامه وستفالیا و دولت - ملت ها حاصل شد، درک کرد. بدیهی است که به موازات تحول جوامع، سناریوهای جدیدی در قلمرو روابط بین المللی محقق می‌شود که اولویت هایی نوین همراه با اتخاذ شیوه های نوین می‌طلبد. پیروی صرف از اصول، اهداف و طرح های کلاسیک دیپلماسی دیگر پاسخگوی نیازهای دیپلماتیک نوین نیست. نیروهای نوین ایجاد کننده تغییرات، به روندهای جهانی شدن بازرگانی و مالی، رشد رسانه های نوین و جوامع مدنی فعالتر و مدعی‌تر، افزوده می‌شوند. اما عامل اصلی پدید آورنده تغییرات که اتصال دهنده و تسریع کننده سایر نیروهای ایجاد کننده تغییرات است، تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات می‌باشد.
اگر زمانی ملت ها تنها از طریق وزارتخانه‌های امور خارجه و تجارت خود با سایرین در ارتباط بودند، هم اینک از طریق میلیون‌ها نفر که با به کارگیری فیبر نوری، ماهواره‌ها، تکنولوژی‌های بی‌سیم و کابل، در یک شبکه پیچیده بدون کنترل مرکزی به هم متصل می‌شوند، با هم در ارتباط هستند. در این فضا دولت‌ها با شکل نوینی از دیپلماسی مواجه هستند که آنها را وادار می‌کند عنصری استراتژیک را در کانون مرکزی کنش‌های خود، در اداره امور بین المللی معاصر اتخاذ نماید. افزایش توان دستیابی به میزان دسترسی و سرعت انتقال حجم بالایی از اخبار و اطلاعات به مخاطبان جهانی، آن هم به صورت همزمان مدیریت سیاست خارجی کشورها را بیش از پیش پیچیده ساخته است.
مدل‌های چند وجهی ارتباطات، جایگزین مدل سنتی سلسله مراتبی و یکسویه، یک فرستنده به گیرندگان بسیار در ارتباطات شده است. این امر نشانه آن است که دولتها به زودی لذت کنترل بر حجم گسترده‌ای از اطلاعات را از دست خواهند داد. در نهایت موازنه جدید محصول فضایی مملو از پیشامدها و موقعیت‌های نوین حاصل از رشد و گسترش بهره‌گیری از تکنولوژی های نوین ارتباطات و اطلاعات است که در نتیجه آن، پیچیدگی حاصل از وابستگی متقابل، جهانی شدن فرهنگ، امپراطوری افکار عمومی، انقلاب رسانه‌ها و علاوه بر اینها جریان بین المللی فرهنگ، عقاید و اطلاعات جملگی به عنوان عوامل نوین و در راس سایر عوامل، بر دولت ‌های ملی فشار می‌آورند و آنها را وادار می‌سازند تا سریعا به تجدید نظر در ساختارهای مدل سیاست خارجی و روند دیپلماسی خود و ایجاد تحول در آن بپردازند (سایت همشهری).
این فشار آنها را وادار می‌کند تا دیپلماسی دیجیتالی را به عنوان کانون مرکزی تلاشهای دیپلماتیک خود بپذیرند. رشد و توسعه و پیگیری هدف بروز این تحولات غیر قابل اجتناب است، اما نشانه پایان دیپلماسی نیست. باید نسبت به ادعاهای تکنولوژیک محتاط بود. حتی در عصر تغییرات بسیار سریع نیز همه چیز تغییر نمی‌کند. به عبارت دیگر نقش رهبری دولت - ملت محفوظ باقی می‌ماند. به هر حال دیپلمات‌ها برای عملکرد موثر در محیط نوین، لازم است به کاربرانی مجذوب ابزارهای نوین ارتباطات و اطلاعات تبدیل شوند. این امر به سختی صورت می‌گیرد اما مساله ای کاملا ضروری به نظر می‌رسد.
تاثیر پیشرفت های تکنولوژیک بر دیپلماسی
در صورتی که بر آن باشیم تا تاثیرات انقلاب ارتباطات را در گستره دیپلماسی و سیاست خارجی بیان کنیم باید از ایجاد ارتباطات متعامل، تمرکز زدایی، شتابزدگی، بسط یافتگی و فرامتن گرایی صحبت کنیم. ارتباطات گسترده افراد، مؤسسات و اجتماعات، نتیجه افزایش تماس های بی شماری است که زیر ساختهای عمومی و خصوصی ارتباطات راه دور، امکان برقراری آن را فراهم آورده اند.
فراوانی روز افزون ارتباطات متعامل میان افراد، سازمانها و اجتماعات در نوع خود، موجب هدایت حوزه‌های عمومی یا خصوصی به سوی تمرکز زدایی و تکثر اقتدارهای سنتی خواهد شد. از نتایج تبدیل هر چیز به شکل دیجیتالی آن، این است که هر گونه متن و محتوایی - از جمله متن و تصاویر می‌تواند در هر رسانه ای - نظیر نوار ویدئویی، کامپیوتر، دیسک و سی دی ذخیره شود و از طریق هر انتقال دهنده‌ای مانند سیم، اشعه مادون قرمز و فیبر نوری، منتقل شود و این ویژگی‌ها همزمان با افزایش قدرت پردازشگری‌های دیجیتالی، موجب افزایش شتاب و سرعت در تصمیم گیری‌ها شده است. همچنین موجبات بازیگری دولت در زمان واقعی را فراهم آورده است. ترکیبی از رسانه‌های اکثرا جهانی، تکنولوژی های ارزان و رشد نفوذ اینترنت نوید آن را می‌دهد که با برقراری نظم هایی فراتر از نظم های نوین، بر میزان شفافیت جهانی در دهه آینده افزوده خواهد شد. (اسمیت، 2003:235-233)
هم اینک تکنولوژی های نوین ارتباطات و اطلاعات، روسای سیاست خارجی را قادر ساخته است تا به رایزنی منظم‌تر با دیپلمات‌های خود در سایر کشورها مبادرت بورزند و هر دو گروه روسای سیاست خارجی در داخل و دیپلمات‌های خارج از کشور را قادر ساخته است تا به طور برابر و شانه به شانه، موجبات پیشرفت همدیگر را در زمان واقعی فراهم آورند. به این معنا که هر گروه، گروه دیگر را از جریان امور ملی، منطقه‌ای و جهانی جاری آن هم در زمان واقعی آگاه می‌سازد.
از این طریق همدیگر را از نیازها، فرصت‌ها، و تهدیدهای جدید آگاه می‌سازند و این آگاهی بر توسعه و پیشرفت حوزه هر دو تاثیر گذار و بسیار مفید است. این شیوه انتقال متقابل آگاهی، موجب افزایش بهره وری دستگاه دیپلماسی و موثر ساختن انواع رویه های دیپلماتیک خواهد شد.(نایم، 2001)
مجموعه این مسائل سبب می‌شود دیپلماسی رسمی کم رنگ تر گشته و از سوی دیگر روند های دیپلماتیک تسریع شوند:
الف) کم رنگ شدن دیپلماسی رسمی
در گذشته دیپلمات‌ها بازیگران یکه تاز ارتباط میان کشورها بودند. در حال حاضر جریان گفت‌وگو و تبادل اطلاعات میان شهروندان در سراسر جهان، در 24 ساعت شبانه روز در جریان است. طرح های بین المللی دولت‌ها روزانه از طریق ارتباطات متقابل بی‌شمار جاری در شاهراه‌های اطلاعاتی جهانی و نیز طی سفرهای متعدد افراد و گروه‌های مختلف دولتی و غیر دولتی به خارج از مرزهای ملی کشورها، مطرح می‌شوند و همین عوامل موجب کم رنگ شدن عامل حضور دیپلمات‌ها می‌شود. به این ترتیب، تکنولوژی‌های نوین ارتباط و اطلاعات ضمن افزایش توان و تعداد کانال‌های ارتباطاتی، فرصت‌هایی نیز فراهم آورده‌اند. فراتر این که دیپلمات‌ها روز به روز حضوری کم تاثیرتر خواهند داشت. شبکه ها و شاهراه‌های دسترسی به اطلاعات و ارتباطات، برای دیپلمات‌ها راه‌هایی در گرد آوری اطلاعات، همکاری با مقامات ملی، ایجاد ارتباطات و تقویت اعمال نفوذ به ارمغان آورده است. دیپلمات ها اگر بخواهند از عهده امور دیپلماتیک عصر اطلاعات بر آیند، لازم است در تماس با فضای نوین دانایی، نسبت به مبنای دانش و دانایی خود به اندازه کافی انعطاف پذیر باشند، مهارتهای بالایی در به کارگیری رسانه های الکترونیک کسب کنند و خود را نسبت به بازیگران نوین صحنه بین المللی از جمله شرکت های چند ملیتی و سازمانهای غیر دولتی، هم آنانی که حضور مجازی پایداری دارند و هم آنانی که تنها کار برای تکنولوژی های نوین ارتباطات و اطلاعات هستند، نیز متعهد سازند. با افزایش تقاضای افکار عمومی در خصوص تعهد به موضوعات بین المللی و عمل به این تعهدات اهمیت بیشتری خواهد یافت. تا زمانی که دولت‌ها و وزارت‌های امور خارجه نسبت به کنترل اطلاعات همچنان تمایل بالایی از خود نشان دهند و در راه انتقال اطلاعات لازم به شهروندان از مدل های سلسله مراتبی بالایی از خود نشان دهند و در راه انتقال اطلاعات لازم به شهروندان از مدل های سلسله مراتبی بهره گیرند، آموزش عموم نسبت به تعهدات بین المللی سخت تر صورت می‌گیرد.
ب) تسریع روند های دیپلماتیک
شاید مهم‌ترین تاثیر بلندمدت تکنولوژی‌های نوین ارتباطات و اطلاعات، سرعت در ارتباط باشد. آنها امروز تقریبا باید در لحظه، پاسخگو باشند. هر گونه تاخیر می‌تواند به از دست دادن شهرت بین المللی، امتیازات سیاسی، فرصتهای تجاری و بازرگانی یا از دست دادن حتی حیات کشورها منجر شود. حذف زمان به کاهش تامل و تفکر در امور و مسئولیت های سیاسی منجر می‌شود. طبیعتا در چنین شرایطی دیپلمات ها مجبور خواهند شد خیلی زود دست به کار شوند و به کاربرانی با مهارت بالا در شاخه‌های مختلف تکنولوژیک تبدیل شوند تا هر چه سریع تر با شتاب و سرعت هماهنگ شوند و امتیازات اطلاعاتی خود در فضای رقابتی نوین را تقویت کنند.
پیشرفت های ارتباطاتی سبب شده است روابط دیپلماتیک بسیار سریع صورت پذیرد. در گذشته برای یک گفت‌وگوی کوتاه دیپلماتیک، لازم بود زمان و هزینه‌‌ای بالا و شرایطی ویژه فراهم کنیم در حالی که امروز ویدئو کنفرانس و ارتباطات و مکاتبات الکترونیکی، فرصت‌های نوینی برای انجام گفت‌و‌گوهای دیپلماتیک فراهم آورده‌اند. البته این نکته کاملا مشخص است که ارتباطات راه دور هیچگاه نمی‌تواند نیاز به ارتباطات رو در رو را کاملا از بین ببرد. بر عکس، این تکنولوژی ها به عنوان مکملی برای ارتباطات رو در رو عمل می‌کنند و زمینه گفت‌و‌گوهای آغازین و نیز گفت‌و‌گوهای پیشرفته را بیش از پیش فراهم می‌آورند. استقرار سفارتخانه‌های نوین و ایجاد مسئولیت‌های جدید دیپلماتیک زمان بر هستند. باید به دنبال ایجاد رویه‌های، واحدها و مسئولیت‌هایی با پتانسیل‌ اجرا در زمان واقعی و فارغ از محدودیت‌های مکانی باشیم. (ویلسیون، 2001:245-230)
دیپلماسی دیجیتالی
دیپلماسی دیجیتالی در پی تغییرات فوق‌الذکر، جمال و عرصه ظهور می‌یابد. در واقع دیپلماسی دیجیتالی پاسخی است به:
1- تحولات سریع و دائمی در خدمات خارجی دولت‌ها
2- همگرایی ساختار و عملکرد دستگاه دیپلماسی
3- کیفیت و ماهیت اطلاعات در دوره کنونی
4- حذف بسیاری از تشریفات در دستگاه وزارت خارجه
5- تخصصی شدن و تحرک بالای دیپلمات‌ها
6- شفافیت و پاسخگویی دستگاه وزارت خارجه
7- مسائل و بازنگری حدود در عرصه روابط بین الملل.
الف) دیپلماسی دیجیتالی چیست؟
دیپلماسی دیجیتالی ابزاری مفید و مهارتی نوین جهت انجام ماموریت به شکل موازی در سطح مجازی بین المللی و نیز محیط واقعی نظام بین الملل می‌باشد. در واقع دیپلماسی دیجیتالی مجالی را برای دیپلماتها به وجود می‌آورد تا در پرتو فرصت‌های ایجاد شده، منافع ملی خود را به خوبی به پیش برند.
 دیپلماسی دیجیتالی وسیله‌ای مطلوب جهت متقاعد ساختن، بسیج، مذاکره، کسب اطلاعات، تصویر سازی، انجام امور کنسولی و ... در حوزه عملکرد وزارت خارجه می‌باشد.
 دیپلماسی دیجیتالی در واقع نوعی دیپلماسی مجازی، سایبر دیپلماسی، دیپلماسی الکترونیکی، دیپلماسی شبکه‌ای و در یک کلمه دیپلماسی جهانی شده است.
ب) ویژگی‌های دیپلماسی دیجیتالی
1- قابلیت دسترسی بالا توسط افکار عمومی دارد.
2- شبکه‌ای و منعطف است.
3- کار آمد و مافوق زمان است.
4- تاثیر بسزایی در کاهش هزینه ها دارد.
5- چند بعدی بوده و محدود به روابط دو جانبه نیست.
6- معطوف به فناوری پیچیده است.
7- پاسخگو و مسئول است.
8- مبتنی بر دانش و علم به عنوان یک منبع نهادی است (بیات، 1385:130-125).
ج) چالش‌های دیپلماسی دیجیتالی
1- هنوز روابط مستقیم فردی در حوزه دیپلماسی حائز اهمیت فراوان است.
2- بسیاری از دیپلماتها نسبت به اینترنت بدبین هستند.
3- دیپلماتها نسبت به این تغییرات واکنش نشان می‌دهند.
4- وجود مشکلات مربوط به امنیت شبکه ها و تروریسم مجازی مربوط به شبکه ها.
5- فقدان مهارت‌ها و دانش کافی در این زمینه در بین دیپلمات‌ها.
6- وابستگی شدید به فناوری.
ابزارهای دیپلماسی دیجیتالی
1- وب سایت‌های مربوط به وزارت خارجه و دیپلمات‌ها.
2- بانک‌های اطلاعاتی مفید و نرم افزارهای پیشرفته در این زمینه.
3- اینترنت و اینترانت.
4- سفارتخانه های مجازی.
5- روابط شبکه‌ای و مجازی دیپلمات‌های کشورهای مختلف.
در مجموع چنان که ذکر شد، انقلاب اطلاعاتی، پیچیده شدن دستور کارها، جهانی شدن و پیدایش سریع بازیگران غیردولتی تاثیر فراوانی بر دیپلماسی به شکل سنتی آن گذارده است (جکسون: 62-51).
امروزه دیپلماسی نه تنها معطوف به توسعه منافع ملی در دنیای واقعی است بلکه شامل مدیریت در حوزه دیجیتالی آن نیز می‌شود. دیپلماسی سنتی همچنان در بسیاری از نقاط جهان مساله‌ای ضروری است اما دیجیتال دیپلماسی به سرعت در حال تبدیل شدن به مساله‌ای جهانی و بدیهی می‌شود.
هم اینک، بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین ارتباطات و اطلاعات، زمینه ایجاد سفارتخانه‌هایی با ماموریت محدود را فراهم آورده اند. ساختار تشکیلاتی این سفارتخانه‌ها شامل 1 الی 2 نفر دیپلمات رسمی به انضمام 3 الی 5 نفر کارکنان محلی است. سفارتخانه‌هایی با ماموریت محدود پتانسیل بالایی برای حضور موثر دیپلمات ها در سراسر جهان فراهم می‌آورند. این سفارتخانه‌های چمدانی به دلیل کاهش قابل توجه هزینه‌ها به ویژه برای انجام ماموریت‌های تجاری، و ترویج روندهای نوین تجاری بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. سفارتخانه‌هایی با ماموریت محدود همچنین برای هر چه سریعتر برافراشتن پرچم کشورهای خود در دولت‌های تازه تاسیس جدید به کار گرفته می‌شوند. نمونه این امر را می‌توان در حضور دیپلماتیک کانادا در جمهوری تازه استقلال یافته اوکراین مشاهده کرد.
آنلاین بودن دسترسی دیپلمات ‌ها به دفاتر مرکزی سازمان‌های امور خارجه کشورهای خود، حضور هر لحظه آنها را در فضای سازمان و کشور خود برایشان قابل لمس می‌سازد. به این ترتیب دیپلمات‌ها فارغ از زمان و مکان در دستگاه دیپلماتیک حضور و ارتباطی مداوم و در لحظه خواهند داشت.
بسیاری از تحلگیران اعتقاد دارند که این تکنولوژی ها با امکاناتی که فراهم می‌آورند، بیشتر برای کشورهای توسعه یافته مفید هستند تا کشورهای دیگر. اما ارزانی ارتباطات سایبر برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته این پتانسیل را فراهم می‌آورد که آنها نیز قادر باشند تا با ایجاد سفارتخانه‌هایی با ماموریت محدود، آن هم با صرف هزینه کم، بیشترین حضور و ارتباط را در سراسر جهان برقرار نمایند و در این زمینه در موقعیتی برابر از نظر دیپلماتیک با کشورها توسعه یافته قرار بگیرند (نای ، 2003:75-67).
نتیجه
نظر به اهمیت روز افزون دیپلماسی مجازی و دیجیتالی ضرورت دارد دستگاه دیپلماسی کشور هر چه سریعتر در جهت آشنایی با فناوریهای مرتبط اقدام نماید و علاوه بر آن جهت تعلیم و آموزش کادر اجرائی و دیپلماتی خود در این حوزه‌ها اقدام موثر را انجام دهد. توسعه دیپلماسی دیجیتالی در یک سطح می‌تواند بسیاری از هزینه های کشور را در حوزه وزارت خارجه کاهش دهد. صدور روادید و انجام امور مختلف مربوط به احوال شخصیه در کنسولگری‌های کشور می‌تواند از طریق شبکه صورت پذیرد و این امر می‌تواند به میزان زیادی از هزینه ها بکاهد و نیز به تمرکز و یک دست شدن امور در سفارتخانه ها و کنسولگری‌های کشور بیانجامد. در سطح دیپلماتیک نیز امروزه تاثیر افکار عمومی به عنوان یک عامل مهم در چانه‌زنی‌های دیپلماتیک حائز اهمیت فراوان است. دسترسی عامه مردم به تکنولوژی‌های روز از جمله اینترنت می‌تواند به میزان قابل توجهی به دستگاه دیپلماسی در پیشبرد اهدافش کمک نماید.
نمونه بارز امر را اقدامات قابل توجه کاربران اینترنتی کشور در قبال مجله نشنال جئوگرافیک در مورد نام خلیج فارس شاهد بودیم. بدون تردید آموزش شهروندان جهت استفاده از تکنولوژی می‌تواند قدرت چانه زنی کشور را در مورد مسائل مهم کشور تقویت نماید. از سوی دیگر از آنجا که بسیاری از وظایف یک سفارتخانه امروزه توسط رسانه‌ها صورت می‌پذیرد و بسیاری از دولت‌های اروپایی در حال تغییر نام و شرح وظایف وزارت خارجه خود هستند، می‌باید جهت هماهنگی با موج سریع و رو به رشد این تحولات خود را آماده ساخت و اقدامات لازم را جهت عقب نماندن از عرصه بین الملل تدارک دید.
از سوی دیگر تاثیر گذاری بر افکار عمومی جهان بدون محدودیت می‌تواند از طریق دنیای دیجیتالی و مجازی صورت پذیرد برای سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند بدون واسطه دولت ها و حکومت‌ها، مستقیما با مردم کشورها صحبت نمود و افکار و ایده‌های خود را بیان کرد و در افکار عمومی جهانی برای خود حمایت‌هایی را کسب کرد. در مجموع آن چه بدیهی است ضرورت بهره‌گیری از این تحولات می‌باشد به نحوی که در صورت عدم تطابق با این شرایط در بسیاری از حوزه ها از تحولات روز عقب خواهیم ماند.
منابع در دفتر فصلنامه موجود است.