اوپک هستهای جایگزین اوپک نفتی
ابراهیم کارخانهای در میزگرد بررسی ابعاد اقتصادی انرژی هستهای اظهار داشت: در حال حاضر 31 کشور جهان از انرژی هستهای برخوردارند و بطور متوسط 16 درصد برق جهان از این منبع انرژی تامین میشود. وی افزود: برق مصرفی دنیا در حدود 367 هزار مگاوات بوده که 16 درصد آن، برق هستهای است.
به گفته وی، اگر بعد اقتصادی انرژی هستهای را با یک دید علمی بررسی کنیم در آن صورت مقایسه اقتصادی آنها نیز حل میشود. انرژی هستهای فرآیندی است که طی آن جرم به انرژی تبدیل میشود. این فرآیند به دو صورت شکافت هستهای و جوش هستهای صورت میگیرد.
کارخانهای گفت: این فرآیند بیانگر این واقعیت است که در نهاد جرم، انرژی وجود دارد. مقدار انرژی که در نهاد یک گرم ماده وجود دارد معادل 20 میلیارد کیلو کالری گرما آزاد میکند که این مقدار انرژی معادل انرژی حاصل از انفجار 20 هزار تن «تی.ان.تی» میباشد.
وی یادآور شد: در اثر احتراق یک کیلوگرم نفت بطور متوسط ده هزار کیلو گالری گرما آزاد میشود در حالی که در اثر فرآیند شکاف هستهای یک کیلوگرم اورانیوم 235 معادل توان 20 میلیارد کیلو کالری گرما آزاد میکند که بیانگر این واقعیت است که انرژی هستهای به هیچوجه قابل مقایسه با انرژیهای فسیلی نمیباشد.
نماینده همدان در ادامه خاطرنشان ساخت: اگر یک نیروگاه 1000 مگاواتی از سوخت فسیل مثل ذغالسنگ استفاده کند برای تولید روزانه 1000 مگاوات برق حدود 2500 تن ذغالسنگ از نفت استفاده کند سالانه حدود 10 تا 13 میلیون بشکه نفت مصرف خواهد کرد که با احتساب هر بشکه نفت 60 دلار، حدود 600 تا 700 میلیون دلار برآورد میشود.
کارخانهای افزود: در حالی که اگر همین کارخانه از اورانیوم استفاده نماید، برای تولید روزانه 1000 مگاوات برق تنها یک کیلوگرم اورانیوم 235 میبایست در فرآیند شکافت شرکت کند. اما چون این ماده بصورت خالص استفاده نمیشود و در راکتورهای آب سبک از اورانیوم 5 درصد برای سوخت استفاده میشود در این صورت سالانه حدود 25 تا 30 تن اورانیوم مصرف میشود که هزینه آن 5 برابر کمتر از سوخت فسیلی است.
کارخانهای در ادامه گفت: برای تولید 1000 مگاوات برق از طریق سوختهای فسیلی روزانه حدود هفت میلیون تن گاز دیاکسیدکربن وارد جو میشود که آلایندگی محیطی بسیار زیادی ایجاد میکند در حالی که استفاده از سوخت هستهای چنین اثراتی ندارد.
وی افزود: هماکنون در جهان روزانه حدود 2 هزار میلیون تن گاز دیاکسیدکربن وارد جو میشود. مصرف روزانه انرژی فسیلی با نفت در جهان حدود 90 میلیون بشکه در روز است که این رقم تا سال 2020 به 120 میلیون شبکه در روز خواهد رسید که با تداوم این روند، دنیا با چالش زیستمحیطی جدی مواجه خواهد شد و زندگی روی زمین با توجه به افزایش دما و غیره با مشکل مواجه خواهد شد.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس تصریح کرد: اگر یک رآکتور 1000 مگاواتی 24 ساعته کار کند روزانه باید حداقل 250 تایلر 20 تنی نفت یا مازوت مورد نیاز آن را تامین نماید. حال تردد روزانه این تعداد تریلر در جادهها آن هم برای یک رآکتور چه میزان روی سوانح و مشکلات حمل و نقل تاثیر میگذارد اهمیت دارد.
وی افزود: حال چنانچه سوخت هستهای مصرف شود، سال اول که سوخت آن تا 80 تن تامین شود تا 3 سال دیگر نیاز تامین به سوخت نیست و پس از آن سالانه حدود 30ـ25 تن سوخت هستهای مورد نیاز است که مشکلات فوق را ندارد و کاملا به صرفه و صلاح است.
وی یادآور شد: اگر از روش جوش هستهای برای تولید انرژی استفاده شود، مساله تامین سوخت بسیار جالبتر میشود. میزان هیدروژن سنگینی که در یک لیتر آب وجود دارد، اگر در فرآیند جوش هستهای شرکت کند معادل 300 لیتر بنزین انرژی تولید میکند؛ یعنی انرژی هر لیتر آب معادل 300 لیتر بنزین خواهد شد چنانچه با صرفه و صلاح اقتصادی بتوان به فرآیند همجوشی هستهای دست یافت با توجه به منبع تمام نشدنی آب مورد استفاده اقیانوسها انرژی مورد نیازش برای همیشه تمام خواهد شد. کارخانهای تصریح کرد: طبق تحقیقات صورت گرفته در 30 سال آینده اگر واردکننده نفت نباشیم، صادرکننده نفت نخواهیم بود. در قرن حاضر نیز به طور کلی منابع سوختهای فسیلی تقریبا به اتمام میرسد، منابع اورانیوم نیز محدود است و ممکن است حداکثر تا 100 سال دیگر از این منابع، استفاده کرد که این منابع نیز به اتمام خواهد رسید. برای تامین دائمی انرژی، انسان به یک سوخت پایدار نیاز دارد که این سوخت میتواند از طریق فرآیند همجوشی هستهای تامین شود.
به گفته وی، به انرژی هستهای نباید فقط از نقطه نظر اقتصادی نگاه کرد در حال حاضر توجه کشور به انرژی هستهای سبب ایجاد عزت علمی و خودباوری علمی کشور شده است. وقتی یک راکتور ساخته میشود فقط جنبه هستهای آن مدنظر نیست بلکه ساخت یک راکتور از مهندسی بسیار پیچیده برخوردار است و بر این اساس میتوان پا به پای ساخت یک راکتور هستهای موجبات رشد و بکارگیری دیگر علوم مهندسی نیز فراهم کرد.
وی افزود: نکته دوم بعد سیاسی دانش هستهای است که موجب اقتدار سیاسی جمهوری اسلامی ایران در عرصه جهانی شده است. در حال حاضر ملت ایران در استفاده از دانش هستهای وحدت کلمه دارد و همین مسئله سبب اقتدار و افتخار جمهوری اسلامی ایران شده است. کارخانهای یادآور شد: در حالی که تمام جهان به اجماع رسیده بود دانش هستهای ایران متوقف شود، با هوشمندی و قاطعیت مقام معظم رهبری این توطئه خنثی گردید.
وی افزود: اگر کشورهایی که هماکنون دارای انرژی نفتی هستند از حالا به فکر جایگزینی نباشند در آینده با اتمام منابع بسیاری از این کشورها یک جا به اسارت کشورهای صاحب سوخت هستهای در خواهند آمد.
ابراهیم کارخانهای در ادامه این نشست گفت: فکر نمیکنم سایر کشورها درصدد این باشند که تولید انرژی کشور خود را صرفا به ارزش هستهای سوق بدهند بلکه آنها حتی از روشهای دیگری نیز استفاده خواهند کرد.
وی تاکید کرد: کشور ما علاوه بر انرژی هستهای درصدد تنوع در تولید انرژی نیز هست. وی گفت: براساس معاهده کیوتو سیاست مصرف سوخت در جهان از نقطه نظر زیستمحیطی به گونهای حرکت میکند که میزان مصرف منابع فسیلی در جهان 20 درصد کاهش یابد.
وی تصریح کرد: اگر بتوانیم در طول یک دوره 20 ساله بیست هزار مگاوات برق هستهای تولید کنیم به نظر من یک ایدهآل است و اگر در بهترین شرایط حرکت کنیم این یک نقطه ایدهآل است که مسئولیتپذیری جدی مسئولان امر را میطلبد.
وی افزود: با توجه به موج بیداری هستهای که در جهان پا گرفته است در حال حاضر 114 کشور غیرمتعهد و کشورهای عضو کنفرانس اسلامی و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس به فکر تامین انرژی به روشهای هستهای افتادند و پرچمدار این حرکت ایران است.
کارخانهای در ادامه تصریح کرد: در آینده نزدیک اوپک هستهای جایگزینی اوپک نفتی خواهد شد و تنها کشورهای صاحب چرخه سوخت هستهای به عضویت باشگاه هستهای در خواهند آمد.
نماینده همدان گفت: نکته آخر اینکه با توجه به قریب یک میلیون کاربرد ارزشمند دانش هستهای در بخشهای پزشکی، کشاورزی و صنعتی و لزوم توجه بیش از پیش به این بخش لازم است برنامهریزان و مدیران هستهای کشور پابهپای توجه به چرخه سوخت هستهای توجه به این مهم را نیز در نظر داشته باشند.
وی در پایان گفت: در حال حاضر فعالیتهایی که در بخش پزشکی هستهای و تهیه رادیو داروها صورت گرفته است در خور تقدیر است و باید در بخشهای دیگر نیز تلاشهای جدی صورت گیرد.
2050، سال بحران انرژی در جهان
حسین آفریده نیز در میزگرد بررسی ابعاد اقتصادی انرژی فسیلی اظهار داشت: ذخایر انرژی فسیلی تا سال 2050 در سطح جهان با مشکل جدی مواجه میشود و نیاز انرژی جهان در آن سال با مسایل عدیدهای مواجه خواهد شد. وی افزود: لذا باید بدنبال انرژیهای جایگزین انرژی فسیلی نظیر منابع تجدیدپذیر باد، خورشید و آب بود. در زمینه انرژی آب که اکثر کشورها بدنبال مهار آن هستند، سرمایهگذاریها و اقداماتی انجام شده و حدود 700 درصد پتانسیل این انرژی را استفاده کردهاند.
آفریده گفت: در سالهای اخیر استفاده از انرژی باد به پیشرفتهای بزرگی نائل آمده است. به عنوان مثال توربینهای 300 کیلو وات به توربینهای 3 مگاواتی تبدیل شدهاند و با کاهش هزینه اقتصادیتر شده و گران محسوب نمیشوند. اما پتانسیل انرژی بادی نیز آن گونه نیست که بتواند پاسخگوی تمام نیاز دنیا باشد.
نماینده شیروان تصریح کرد: در کشور ما حدود 100 مگاوات از انرژی بادی، برق استحصال میشود. در کشورهای اروپایی کمتر از 10 درصد از انرژیهای تجدیدپذیر استفاده میکنند لذا تنها منبع انرژی قابل اطمینان، انرژی هستهای است.
وی گفت: انرژی هستهای مبتنی بر دو روش انرژی شکافت یا گداخت است. آنچه امروزه میتوان استفاده کرد، انرژی شکافت هستهای میباشد. کشورهای توسعهیافته صنعتی 70 تا 90 درصد برق خود را از این طریق تامین میکنند. حتی کشورهای دارای ذخایر عظیم نفت و گاز نظیر روسیه بیش از 30 درصد برق مورد نیاز خود را از انرژی هستهای تامین میکند.
به گفته وی، برخی کشورهای در حال توسعه نیز تا 15 درصد انرژی مورد نیاز را از طریق انرژی هستهای تامین میکنند. ایران نیز مثل سایر کشورها حق دارد تنوع انرژی را مدنظر قرار دهد، لذا در طرح جامع انرژی کشور، تنوع انرژی پذیرفته شده است.
آفریده یادآور شد: نیاز حال حاضر برق کشور حدود 40 هزار مگاوات است که تا 10 سال آینده به 80 هزار مگاوات میرسد. با راهاندازی نیروگاه بوشهر، سهم انرژی هستهای در تولید برق کشور 5/2 درصد میشود که بسیار پائینتر از سهم این انرژی در کشورهای در حال توسعه شرق آسیا است.
نماینده شیروان تصریح کرد: براساس مصوبه مجلس طی بیست سال آینده 20 هزار مگاوات برق باید در کشور تولید شود که بخشی از آن باید توسط انرژی هستهای تامین گردد.
هزینه تولید برق با انرژی فسیلی سه برابر انرژی هستهای است
به گفته وی به ازای تولید هر کیلو وات ساعت برق از طریق انرژی هستهای حدود 67/1 سنت هزینه دارد. در کشورهای تولیدکننده گاز، برق و نفت مانند ایران و قطر تولید هر کیلو وات ساعت برق از سوختهای فسیلی 3 تا 4 سنت هزینه میبرد. لذا انرژی هستهای به دلایل اقتصادی مقرون به صرفه است.
آفریده گفت: افق آینده به ما دیکته میکند که سوختهای فسیلی، منابع انرژی نیستند که بتوان در درازمدت روی آنها برنامهریزی کرد. باید خودمان را در مجموعه جهانی ببینیم. افق اقتصادی نیز به ما میگوید که انرژی هستهای کمتر از نصف انرژی فسیلی هزینه دارد. ممکن است احداث نیروگاههای هستهای برای کشور گران تمام شود اما باید موضوع را در قالب کلان آن نگریست.
وی تصریح کرد: امروز ممکن است موانعی بر سر راه کشور برای دستیابی به این منبع انرژی باشد اما فردا این موانع برداشته خواهد داشت.
عضو کمیسیون انرژی با اشاره به اثرات زیست محیطی خاطرنشان کرد: اگر قوانین کیوتو اجرا شود یعنی انتشار گازهای گلخانهای به منابع فسیلی تعمیم داده شود، در آن صورت هزینههای زیست محیطی فراوانی متوجه سوختهای فسیلی میشود که امروزه به دلیل کمبود منابع انرژی این قوانین در خصوص سوختهای هیدروکربوری منظور نمیشود اما در آینده این اثرات و هزینهها منظور خواهد شد.
به گفته وی، انرژی هستهای اثرات گلخانهای سوختهای فسیلی را ندارد و انرژی تمیز و اقتصادی محسوب میشود و در واقع تنها جایگزین محسوب میشود. در درازمدت انرژی شکافت هم در 200ـ300 سال آینده پاسخگو نیست و باید بدنبال انرژی گداخت رفت. لذا در صحبت از انرژی هستهای منظور تنها شکافت نیست، گرچه امروزه این کار عملی است، اما برای فردا به گداخت و رآکتورهای ADRS میاندیشیم که از نظر ایمنی نیز بسیار بالا است. در حال حاضر دنیا به دنبال انرژی شکافت است که ما نیز دنبال آن هستیم.
به گفته آفریده، در دنیا حدود 500 دستگاه رآکتور قدرت وجود دارد. برخی کشورها نظیر فرانسه و بلژیک تا 90 درصد برق خود را از انرژی هستهای میگیرند. کشور انگلستان و اعضای گروه 8+1 از برق هستهای استفاده میکنند. آمریکا و انگلیس نیز بیش از 30 درصد برق مورد نیاز را از این منبع انرژی تولید میکند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: به دلیل نفت و گاز ارزان قیمت در سالهای اخیر زمانی که نفت 7 دلار بود، کسی دنبال انرژی هستهای نمیرفت. اما با افزایش بهای نفت به بیش از 18 دلار، انرژی هستهای مقرون به صرفه میشود، در حالیکه امروز که بهای نفت بیش از 62 دلار است.
آفریده تاکید کرد: امروز انرژی هستهای برای همه کشورها یک ضرورت جدی به لحاظ اقتصادی است. برای استفاده از انرژی هستهای، باید ملزومات آن را نیز در اختیار داشته باشیم، خصوصا برای کشور ما که مستقل عمل میکند و زیر چتر کشور خاصی قرار ندارد.
آفریده افزود: روسیه مقام اول مخازن گاز دنیا را دارد (26 درصد گاز جهان در روسیه است) و بیشتر از ما نیز نفت تولید میکند اما بیش از 30 درصد برق آن، هستهای است. کشورهایی مثل عربستان، امارات، کویت و غیره هنوز زیرساختها و نیروی انسانی لازم را ندارند و حتی نیروگاههای عادی نیز نمیتوانند احداث کنند بر این اساس نباید خودمان را با این کشورها مقایسه کنیم.
حسین آفریده در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا فارغ از مشتقات نفت امکان جایگزینی انرژی هستهای در برابر نفت وجود دارد و یا چند درصد اقتصاد آینده کشور را این انرژی تشکیل خواهد داد، اظهار داشت: فکر نمیکنم جمهوری اسلامی ایران به دنبال این باشد که انرژی هستهای را جایگزین نفت نماید. ما بدنبال تنوع انرژی هستیم و بخشی از این تنوع که انرژی مصرفی ما خواهد بود، انرژی هستهای است که مجلس هم تصویب کرده که در بیست سال آینده 20 هزار مگاوات برق تولید کند.
وی تصریح کرد: ما دنبال همان میانگین هستیم که سایر کشورها در پی آن هستند به طوری که 16 درصد الکتریسیته جهانی انرژی هستهای است.
آفریده گفت: اگر ما این هدف را پیگیری کنیم بسیار خوب است و ما نباید هدف صادرات انرژی هستهای باشیم زیرساخت رآکتورهای قدرت مقولهای است که باید روی آن کار شود و ما هماکنون به فناوری سوخت هستهای دست پیدا کردهایم. ما هنوز یک رآکتور تحقیقاتی که کار کند هم در کشور نساختهایم البته این نیازمند تلاش و کار است. باید از رآکتورهای کوچک 40 مگاواتی که در صدد شروع آن در اراک هستیم، شروع کرد.
عضو کمیسیون انرژی در پاسخ به این پرسش که آیا زمینه چنین اقدامی در کشور وجود دارد خاطرنشان کرد: ما در کشور شرکت «مپنا» را در زمینه ساخت نیروگاههای معمولی داریم. 85 درصد نیروگاههای گازی هم اکنون در ایران ساخته میشود و 15 درصد دیگر هم نیاز نیست که ساخته شود زیرا قطعات خاصی است که سرمایهگذاری بزرگی میطلبد.
به گفته وی، در زمینه انرژی هستهای فاصله زیاد است زیرا ما در حال حاضر رآکتور هستهای نداریم و علاوه بر آن ما بیشتر دنبال تأمین نیازهای داخلی در زمینه انرژی هستهای هستیم و اساسا ایران از نظر معادن اورانیوم کشور ثروتمندی نیست. منابع سخت اورانیوم کشف شده در کشور شاید برای یک رآکتور کافی باشد البته ایران کشور بزرگی است که اکتشاف در این باره باید صورت گیرد. البته زمینشناسی ایران به گونهای است که انتظار نداریم معادن فنی اورانیوم در آن یافت شود ولی ایران از نظر هیدروکربن غنی است.
آفریده تصریح کرد: اینکه گفته شود انرژی هستهای جایگزین نفت شود اشتباه محض است زیرا نفت دارای پتانسیل بسیار غنی است و در این کشور یک مزیت محسوب میشود و هزاران مشتقات دارد که باید از آن بهره بگیریم. در مورد گاز نیز چنین است. دنیای آینده دنیای پتروشیمی است و ما میتوانیم گاز را تبدیل به فرآورده کنیم.
وی افزود: راه طولانی در این مسیر داریم و میتوانیم اقتصاد خود را شکوفا کنیم. این موضوع که ما در زمینه انرژی هستهای کار کنیم و سهم خود را بگیریم منظور جایگزین کردن آن به نفت نیست که بگوییم نفت را کنار بگذاریم و انرژی هستهای را جایگزین کنیم. در دنیا هم مادامی که نفت و گاز وجود دارد بشر آن را استخراج خواهد کرد. آنجا هم آلترناتیوهای دیگری وجود دارد اما همه این مجموعهها محدود است و نیاز به انرژی هستهای و گسترش آن ضروری است.
عضو کمیسیون انرژی یادآور شد: نگاه ما در انرژی هستهای تامین نیاز داخل است اما اگر بتوانیم به کشور دیگری هم کمک کنیم، این کار را خواهیم کرد. اما اینکه آن را پایه اقتصاد کنیم و بگوییم در موقعیتی هستیم که میتوانیم جایگزین نفت کنیم فکر میکنم به واقعیت نینجامد.
وی تاکید کرد: ما در صدد آن نیستیم که جلوتر از برنامه حرکت کنیم باید تلاش کنیم قانون تولید 20 هزار مگاوات برق در 20 سال آینده را اجرا کرده و به آن دست پیدا کنیم و ممکن است این هم با این شرایط دستیافتنی نباشد. ولی هدف ما این است و اگر به این هدف برسیم خوب است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا این میزان برق جوابگوی نیاز کشور خواهد بود؟ اظهار داشت: وقتی منابع عظیم نفت گاز جهان را داریم ممکن است مانند سایر کشورها در زمینه انرژی مشکلات سایر کشورها را نداشته باشیم که این میزان تولید برق پاسخگوی مشکلات کشور باشد.
به گفته آفریده، در حال حاضر انرژی هستهای یک ضرورت جهانی است که ما هم باید وارد این باشگاه شویم. اما کشور ما در حالی که 18 درصد گاز جهان را داراست شاید 200 سال آینده هم بتواند نیاز داخل را تأمین کند. با این وصف در دنیا چند کشور مانند ایران با این حجم انرژی وجود دارد اگر ذخایر نفت و گاز ایران را با هم در نظر بگیریم هیچ کشوری در خاورمیانه مانند ایران نیست. عربستان ذخایر نفتی زیادی نسبت به ایران دارد اما از نظر گاز غنی نیست و در دنیا هیچ جا مانند خاورمیانه نیست.
نماینده شیروان یادآور شد: بر این اساس خاورمیانه امید آینده انرژی فسیلی دنیا است و ایران در این منطقه با پتانسیل بیشتری قرار دارد.
آژانس به تعهد خود در برابر ایران عمل نکرد
اما محمود محمدی در سخنان دیگری اظهار داشت: در سیاست و استفاده از دانش هستهای، سه عنصر دانش هستهای، تکنولوژی و کاربرد آن حائز اهمیت است که در معاهدات و قراردادهای بینالملل مورد توجه ویژه قرار میگیرد. وی افزود: طی دو دهه گذشته توجه بسیاری از کشورها به سمت استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای جلب شد و کشورهای پیشرفته صنعی که از دانش هستهای برای مقاصد نظامی بیشتر استفاده کردهاند، نیاز آنها به انرژی جایگزین باعث شد به جای سرمایهگذاری در منابع فسیلی در زمینه انرژی هستهای صلحآمیز سرمایهگذاری نمایند.
نایب رئیس کمیسیون انرژی یادآور شد: از آنجا که مقاصد و اهداف اولیه این کشورها برای دستیابی به دانش هستهای، کاربرد نظامی پیدا کرد، لذا نگاه، غالب بر انرژی هستهای هم به دانش هم به لحاظ تکنولوژی و کاربرد، یک نگاه نظامی نیز میباشد. به همین دلیل کشورهایی که با مقاصد نظامی این دانش را دنبال کردهاند، نمیتوانند باور کنند که ایران با مقاصد صلحآمیز این دانش را دنبال میکند. وی در ادامه خاطرنشان کرد: آنچه حائز اهمیت است مرز بین این سه بعد از لحاظ صلحآمیز بودن یا نبودن آن میباشد. تشخیص و تفکیک این مرز بسیار حائز اهمیت است.
محمدی گفت: رویکرد سیاست خارجی کشورهایی که به سمت این دانش و تکنولوژی حرکت میکنند و تعامل یا تعارض آن با مقاصد و اهداف بینالمللی نیز اهمیت دارد. به همین دلیلی میبینیم برخی کشورها که عضو معاهده «ان.پی.تی» هستند، نه تنها در پیشرفتهای غیرنظامی انرژی هستهای گامهای موثری برداشتند بلکه در آزمایشها و رویکردهای دفاعی و امنیتی خود نیز از تسلیحات هستهای نام میبرند. در حالی که برخی کشورها از جمله ایران حتی تحت کنترل و نظارت آژانس بینالمللی انرژی هستهای در جهت مقاصد صلحآمیز خود با مشکل مواجه است.
وی تصریح کرد: این بخش به رویکرد سیاست خارجی کشورها در جهت تعقیب اهداف و مقاصد آنها بر میگردد که آیا این رویکرد در جامعه بینالمللی به عنوان یک رویکرد در تعارض با مقاصد و اهداف بینالمللی است یا خیر. طبیعی است که اگر کشوری رویکرد خود را به گونهای تنظیم کند که نتواند بهانههایی برای توجیه اتهام تهدید برای صلح جهانی بدست آورد کار خود را به خوبی انجام میدهد.
نماینده مردم آباده در ادامه تصریح کرد: از سوی دیگر مدل تکنولوژی مورد استفاد در کاربرد انرژی هستهای نیز مهم است تجربه سالهای گذشته مبتنی بر مدل لیزری یا سانتریوفوژی و برخی مدلهای جدید برای تولید برق بوده است. این مسئله در جنبه سیاسی و اهمیت استراتژیک و کاربرد نظامی دانش هستهای مطرح است و نوع مدلهایی که هر کشور انتخاب میکند آنها را در رسیدن به اهداف و مقاصدشان یاری میکند.
به گفته وی، تا پیش از پایان جنگ سرد یعنی دهه 90، مدلها عموما مدل سانتریوفوژی بود و فضای بینالملل نیز فضای دو قطبی و روحیه دفاع استراتژیک بین دو قطب حاکم بود. لذا کشورها بر پایه پیروزی از این مدل چندان با مشکل مواجه نبودند. اما پس از دهه نود این مدل تغییر کرد و پیدایش مدل لیزری باعث شد محدودیتهایی ایجاد شود. محمدی در ادامه گفت: در این چارچوب نگرش جدید کشورهای برخوردار از دانش هستهای به مفهوم صلحآمیز و نظامی آن بازنگری در معاهده «ان.پی.تی» بود تا بتوانند این دانش و فنآوری را به گونهای تحت کنترل در آورند که کاربرد آنها از مرز صلحآمیز به غیر صلحآمیز تجاوز نکند.
نماینده آباده افزود: به همین دلیل چون این بازنگریها چندان اتفاق نیفتاد، طبیعی است فشارهای سیاسی و استراتژیک بینالمللی در جهت ایجاد موازنه قدرت یا عدم موازنه قدرت ایجاد کرده است، گرچه این نگاه مربوط به کشورهای برخوردار از انرژی هستهای است، اما در مورد ایران بدبینی و کنترل اغراقآمیز و نیز محدودیت و فشار سیاسی را به همراه داشته است. وی در ادامه یادآور شد: مسئله انرژی هستهای را صرفا از نظر اقتصادی نمیتوان مورد بررسی قرار داد زیرا این عرصه در همه ابعاد علمی، توسعه و پژوهشی کشور تلقی میشود و بر مبنای همان منطقی که فناوری هستهای، تحولی در جامعه بشری ایجاد کرد، سیستمها و مدلهای گذشته بسرعت جای خود را به فناوری جدید داد، دانش، تکنولوژی و کاربرد هستهای هم همین شتاب را در عرصههای مختلف ایجاد میکند و از این منظر برای جمهوری اسلامی ایران یا هر کشور دیگر مهم است که در مسیر پیشرفت و توسعه با علم، روش و تکنولوژی زمان حرکت کند.
وی ادامه داد: بخشی از این دانش در بعد انرژی هستهای میتواند جایگزین انرژی فسیلی شود که کشورهای پیشرفته هم از آن استفاده میکنند اما در سایر عرصهها نیز برای کشور مفید خواهد بود.
محمدی تصریح کرد: آنچه برای جمهوری اسلامی ایران فشارهای سیاسی و بدبینی را به دنبال داشته، در این دو نکته است؛ زیرا این تکنولوژی دانش هستهای به دلیل کاربرد دوگانهای که دارد نیازمند فضای مستعد بینالمللی برای کشوری است که دنبال این دانش میباشد زیرا مبنای استفاده از این دانش پروتکل و حقوق بینالملل است که در چارچوب پیمانهای بینالمللی منعقد میشود. ماهیت بینالمللی چنین پروتکلی، نقش دیگر کشورها برای دخالت در استفاده و نحوه استفاده را افزایش میدهد و طبیعی است که وقتی فضای مساعد بینالمللی ایجاد شود حق کشورهای عضو «ان.پی.تی» است که از این دانش استفاده کنند.
به گفته وی، متاسفانه فضای بینالمللی را نسبت به ایران به طرق مختلف مخدوش کردند، آمریکا و غرب مسئله تسلیحات هستهای را به جای دانش و انرژی هستهای در افکار عمومی جهان تبلیغ کردند.
محمدی تاکید کرد: سیاست تبلیغی ما نسبت بهاین موضوع در مقابله یا قبل از مقابله در تبیین دانش صلحآمیز هستهای موفقیتآمیز عمل نکرد لذ آمریکاییها موفق شدند موضوع تسلیحات هستهای را در افکار عمومی جهان جایگزین انرژی هستهای کنند به همین خاطر موجب فشار بینالمللی گردید.
به گفته وی، نکته دوم مربوط به گزارشها و نحوه فعالیت آژانس انرژی هستهای است که تحت تاثیر کشورهای برخوردار از انرژی هستهای و کشورهای قدرتمند صنعتی در چارچوب سیاست بازدارندگی قرار گرفت و قبل از اینکه معاهده ان.پی.تی مشمول بازنگری قرار گیرد، آژانس سیاستهای بازدارندگی خود را اعمال کرد و این نکته منفی است که علیه جمهوری اسلامی ایران به کار رفت و علیرغم همکاریها با آژانس ما شاهد گزارشهای ضد و نقیض و دو پهلوی آژانس بینالمللی انرژی هستهای و رفتار متناقض کشورهای عضو شورای حکام هستیم.
نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در ادامه افزود: در چنین شرایطی طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران قبل از آن که معاهده ان.پی.تی مشمول بازنگری شود باید در جهت ایجاد فضای مساعد بینالملل تلاش کند در این صوت شرایط سختی برای کشورها در حرکت به سمت هستهای شدن ایجاد خواهد کرد.
محمدی گفت: نکته دیگر این است مذاکراتی که ما همزمان برای متقاعد کردن کشورهای بدبین یا کشورهایی که به دلایل سیاسی به دنبال محدود کردن حق ایران هستند، به گونهای جامع دنبال نشده تا به تفاهم و توافق جامع برسیم. ما باید نگاه استراتژیک خود برای یافتن یک راهحل مبتنی بر کنار آمدن با یکی از مولفههایی که پیشروی ما وجود دارد، قرار دهیم و هر یک از این مولفهها که نزدیکتر به تضمین حق ایران به عنوان یک کشور عضو آژانس میباشد باید محور قرار گیرد.
وی ادامه داد: به نظر میرسد این موضوع باید محور مذاکرات بعدی آقای لاریجانی و سولانا و یا نماینده پنج به علاوه یک قرار گیرد.
من معتقدم آژانس بینالمللی به وظیفه خود در مقابل ایران از نظر بازرسی و اعمال نظارت خوب عمل کرد اما همین آژانس در مقابل تعهدات خود در برابر ایران به عنوان یک کشور عضو، خوب عمل نکرد.
تعریف سبد سوخت برای اقتصاد کشور
محمد خوشچهره نیز در این میزگرد اظهار داشت: امروزه در دنیا اقدامات و تصمیمات استراتژیک عموما با معیار اقتصادی سنجیده نمیشوند بلکه مباحث و اهداف از نظر مدیریت استراتژیک با اهداف شاخصهایی سنجیده میشود که تأمین و تعیینکننده منافع و امنیت ملی است.
وی افزود: این مبحث دارای سه قلمرو اقتصادی رفاهی، امنیتی و ارزشی است و اینکه مسئولین یک کشور در موارد استراتژیک نه تنها با تکیه بر مزیتهای اقتصادی کوتاه یا میان مدت به اتخاذ تصمیم بپردازد امروزه چندان عرف یا مورد توجه نیست و برخی از تصمیمات استراتژیک علیرغم عدم وجود مزیت اقتصادی و تنها به خاطر منافع ملی یا اهداف تامینکننده آن اتخاذ میشود. از جمله این تصمیمات میتوان به اهدافی چون خودکفایی یا خوداتکایی در مورد بعضی از کالاها با محصولات استراتژیک علیرغم عدم توجیه اقتصادی آنها اشاره کرد، مثلا خودکفایی در مورد گندم به واسطه نقش پایهای که در سبد غذایی اکثریت مردم دارد و وابستگی کامل آن به خارج یک تهدید ملی و ضد منافع ملی تلقی میشود.
نماینده تهران گفت: امروز بعضی با توجه به پدیده جهانی شدن معتقدند مقولاتی مانند استقلال اقتصادی یا خودکفایی منطق اقتصادی ندارد. این موضوع هر چند ممکن است از جنبه عرف اقتصادی بعضا درست باشد اما چنانچه مسئله از منظر مدیریت استراتژیک، تهدیدها و فرصتها مورد بررسی قرار گیرد پاسخ دیگری دارد.
خوشچهره اضافه کرد: سطح بالاتر مفهوم آن ورود کشور به همه عرصهها نیست و این غیرممکن است.
وی تصریح کرد: اگر مفهوم خودکفایی کاهش وابستگیهای استراتژیک و تهدیدهای ناشی از وابستگیها باشد آنگاه چنین تصمیمی منطق و توجیه دارد. امروزه حتی کشورهای غربی و اروپایی و آمریکا در قلمروی خودکفایی فعالیت جدی دارند که این خودکفایی و خوداتکایی در مورد انرژی یکی از آن مقولات مهم و حساس است.
خوشچهره اضافه کرد: برای مثال در اوایل دولت بوش در آمریکا بحث تدوین استراتژی بربحث امنیت ملی و امنیت انرژی ملی تاکید شده است.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: با توجه به ضعفی که در رقابت اقتصادی متوجه آمریکا شده و رقبایی مثل اتحادیه اروپا، چنین و ژاپن که بخشی از بازار را گرفتند نگرانی استراتژیستهای آمریکایی از حجم بالای واردات انرژی است که شدت آسیبپذیری اقتصادی را افزایش میدهد و بر این اساس خودکفایی و خوداتکایی در انرژی به ویژه نفت و گاز به زمامداران آمریکا توصیه شده است.
ضرورت طراحی سبد انرژی
نماینده تهران افزود: بنابراین علیرغم رویکردی که به جهانیسازی میشود هنوز خوداتکایی و خودکفایی در دایرههای مشخصی معنا دارد و بسیاری از کشورها به این سمت تمایل نشان میدهند و به طور کلی ایران طراحی یک سبد انرژی میتواند کاملا توجیه داشته باشد و تامینکننده منافع ملی که البته روی سهم حاملهای انرژی آن و جای آن بحث وجود دارد مثلا یکی از دلایل بحث این است که ایران دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان است. وی با اشاره به اینکه بر اساس این تحلیل طراحی سبد انرژی که در آن سهمی برای انژی هستهای وجود دارد دارای توجیه علمی و منطقی است زیرا چون ارتباط کاهش وابستگیها به یک حامل انرژی وجود دارد.
وی افزود: از منظر دیگر برای داشتن نیروگاههای اتمی چند سطح ملاحظه وجود دارد و مثلا باید در نظر گرفت که آیا برنامهریزی و تصمیم تامین انرژی در یک فضای دوستانه یا بر عکس در یک فضای خصمانه برنامهریزی میشود.
خوشچهره در ادامه گفت: ذکر تجربهای را لازم میدانم در یکی از دیدارهای ابتدای دولت نهم با مسئولان انرژی اتمی روسیه داشتم، ایشان در آن مذاکره ضمن انتقاد از تصمیم ایران مبنی بر اصرار بر داشتن انرژی اتمی گفت، داشتن انرژی اتمی برای ایران از نظر کارشناسان اتحادیه اروپا و کارشناسان ما توجیه اقتصادی ندارد زیرا تولید هزار مگاوات برق ظرفیتی نیست که برای آن، این هزینههای اقتصادی و سیاسی صورت گیرد مضافا اینکه همه میدانیم ایران انرژی فراوان دارد.
وی اضافه کرد: در آن دیدار من اشاره کردم که این اراده و تصمیم صرفا براساس مزیت خالص اقتصادی مزیت ندارد و قابل قبول نیست و اینکه میگویند هزینههای ریسک و اقتصادی چرخه سوخت برای یک نیروگاه هزار مگاواتی که مجلس شورای اسلامی آن را تصویب نموده که 20 نیروگاه با ظرفیت تولید 20 هزار مگاوات ایجاد شود، که این تصمیم بلندپروازانه است توجیهکننده استمرار چرخه سوخت و برنامهریزی برای حجم بالای انرژی هستهای است.