
13 جمادی الاولی به روایتی مصادف است با سالروز شهادت حضرت صدیقه طاهره ، فاطمه زهرا(س ) ، زنی که اسوه بزرگ وکامل و جامع همه پاکی ها ونیکی ها و شرافت و عزتهاست و برترین و والاترین الگوی زنان مسلمان در همه اعصار می باشد ، و هم او که دانش ها و بینش ها و معارف عمیق الهی در ابعاد و جنبه های مختلف از چشمه سار وجود مقدسش می جوشد و بر نهرهای زندگی و حیات ارضی جاری می شود وبوستان های اندیشه می رویاند و شاخ و برگ های عمل صالح می پرورد و میوه های ایمان وعفاف و تقوا و شرف و ارزشهای الهی و انسانی به بار می آورد.
یکی از میراث های فکری حضرت امام خمینی ـ که خود از نسل پاک حضرت زهرای اطهر ومیوه پرخیر وبرکت باغ و بوستان فاطمی است ـ شرح و تبیین های جامع و زیبا و سرشار از نکته های ژرف و تعابیر دلنشین و غنی و پرمحتوایی است که درباره پیامبر اکرم (ص ) و ائمه اطهار(ع ) و حضرت فاطمه زهرا(س ) در آثار مکتوب و بیانات خویش برجای نهاده است . در این میراث فکری و فرهنگی عبارات و تعابیر و ژرف اندیشی هایی مشاهده می کنیم که کمتر می توان در سایر آثار مکتوبی که درباره شخصیت حضرت صدیقه طاهره (س ) به رشته تحریر درآمده است مشاهده نمود.
تردیدی وجود ندارد که جامعیت علمی حضرت امام خمینی و احاطه او به تفکر و فرهنگ و معارف غنی اسلام یکی از شاخصه های مهارت او در شرح و تبیین های زیبا ودلنشین می باشد ، لکن نباید فراموش کرد که جامعیت علمی به تنهایی برای این کار بزرگ کافی نیست ، که در کنار این جامعیت علمی ، آزاداندیشی ، عبور از سطح ورسیدن به عمق ، ریشه یابی ، نکته سنجی ، و ژرف نگری و موشکافی ، از شاخصه های مهم دیگربرای دست یابی به شرح و تبیین های ارزشمند و راهگشا به « حقیقت » محسوب می شود ، و حضرت امام خمینی این شاخصه ها و ویژگی ها را در کنار جامعیت علمی در وجود خویش بارور کرده بود و به همین دلیل در همه موضوعات و درتمام ابعاد و جنبه ها ـ و نه فقط محدود به حیات سیاسی و اجتماعی پیشوایان دین (ع ) وحضرت فاطمه زهرا(س ) ـ از این مشخصه ها و ویژگی های بسیار ارزنده و راهگشا برخوردار بود.
حضرت امام خمینی در پیام ها و سخنان و رهنمودهای مختلف خویش حضرت زهرای اطهر (س ) را زنی می دانند که « عالم به او افتخار دارد » 1 ، و نیز از آن حضرت به عنوان « زنی که افتخار خاندان وحی و چون خورشیدی بر تارک اسلام عزیز می درخشد » 2 یاد می کند . همچنین درباره زهرای مرضیه (س ) این تعبیر را به کار می برند که : « تمام هویت انسانی در او جلوه گر است » 3 ، و او « از معجزات تاریخ و افتخارات عالم وجود است » 4 و « فضایل او همطراز فضایل بی نهایت پیغمبر اکرم و خاندان عصمت و طهارت بود . » 5
این تعابیر زیبا ازحضرت امام خمینی در وصف زهرای مرضیه (س ) ، در متن وبطن خود مفاهیم ژرف و محتوای غنی وعمیقی ذخیره دارد که باید در آنها اندیشید تا به شخصیت شریف و والای حضرت فاطمه (س ) شناخت و بینشی نسبی به دست آورد.
این تعابیر ـ همچنان که از ظاهر آنها پیداست ـ کلی وفراگیر می باشند و به جزئیات نظر ندارند. برای دستیابی به محتوای غنی این تعابیر ، از سخنان و رهنمودهای امام خمینی مدد می گیریم و از این طریق به عمق و ژرفای تعبیرهای زیبا و دلنشین او درباره شخصیت والای حضرت فاطمه زهرا(س ) راه می یابیم .
1 ـ حضرت امام خمینی در بیانات خویش به ابعاد وجودی « زن » اشاره می کند و معتقد است آنچه برای زن در خلقت به صورت ابعادو جلوه های وجودی مطرح است همه در شخصیت والای حضرت زهرا(س ) جمع آمده و به تجلی رسیده است و به همین دلیل او یک زن معمولی نیست ، که یک زن جامع و یک نسخه کامل از انسان که تمام حقیقت زن را در خود ذخیره کرده است می باشد ، و هم دارای همه جلوه های ملکی و ملکوتی و جبروتی به طور کامل در مراتب بالای معنویت زلال وخالصی که در این جنبه ها و جلوه های وجودی برای انسان قابل تصور است می باشد ، و حضرت زهرای اطهر (س ) با مراقبت ها وتلاشها و پذیرش رنجها در عبادت و سلوک وتهجد ، از این عالم « ناسوتی » این حرکت معنوی را آغاز کرده ودر قدس و تقرب و اتصال به حضرت حق به مراتب و مقامات « ملکوتی » و « جبروتی » نائل آمده و به آنجا رسیده است که در وصف نمی گنجد :
« تمام ابعادی که برای زن متصور است وبرای یک انسان متصور است در فاطمه زهرا سلام الله علیهاجلوه کرده وبوده است . یک زن معمولی نبوده است . یک زن روحانی ، یک زن ملکوتی ، یک انسان به تمام معنا انسان ، تمام نسخه انسانیت ، تمام حقیقت زن ، تمام حقیقت انسان . او زن معمولی نیست ، او موجود ملکوتی است که در عالم به صورت انسان ظاهر شده است ، بلکه موجود الهی جبروتی در صورت یک زن ظاهر شده است ... تمام هویت های کمالی که در انسان متصور است و در زن تصور دارد ، تمام در این زن است ... زنی که تمام خاصه های انبیا در اوست ، زنی که اگر مرد بود ، « نبی » بود ، زنی که اگر مرد بود به جای رسول الله بود... معنویات ، جلوه های ملکوتی ، جلوه های الهی ، جلوه های جبروتی ، جلوه های ملکی و ناسوتی همه در این موجود مجتمع است . انسانی است به تمام معنا انسان ، زنی است به تمام معنا زن ... » 6
حضرت امام خمینی همه مقامات والای معنوی حضرت زهرا(س ) را نتیجه مجاهدات و تلاش های عینی و عملی او در همین عالم خاک می داند و توضیح می دهد که تحت عنایات حضرت پروردگار و با مراقبت ها و نظارت های خاص رسول خدا(ص ) ، این سیر وسلوک الی الله به بهترین شکل و در عالی ترین مراتب تحقق یافته است .
از دیدگاه حضرت امام خمینی شرایط عالم خاک و طبیعت و بسترها و زمینه هایی که خداوند متعال برای همه انسان ها به منظور مجاهده و تلاش و فعالیت های مبتنی بر رشد وکمال و تقرب به درگاه الهی پدید آورده است ، محل و محیط های مناسب برای متجلی شدن استعدادهای بسیار والای معنوی و مقامات ملکوتی و جبروتی حضرت زهرای مرضیه (س ) بوده است .
امام خمینی درباره این شرایط و بسترها برای طی مراتب تقرب الهی اینگونه به زیبایی توضیح می دهد :
« از برای زن ابعاد مختلفه است ، چنانچه برای مرد و برای انسان . این ورق صوری طبیعی ، نازل ترین مرتبه انسان است و نازل ترین مرتبه زن است ونازل ترین مرتبه مرد است . لکن از همین مرتبه نازل ، حرکت به سوی کمال است . انسان موجود متحرک است ، از مرتبه طبیعت تا مرتبه غیب ، تافنا بر الوهیت . برای صدیقه طاهره این مسائل ، این معانی حاصل است . از مرتبه طبیعت شروع کرده است ، حرکت کرده است ، حرکت معنوی ، با قدرت الهی ، با دست غیبی ، با تربیت رسول الله (ص ) مراحل را طی کرده است تا رسیده است به مرتبه ای که دست همه از او کوتاه است . » 7
2 ـ « تربیت » و « پرورش » از امور حیاتی وبنیادین محسوب می شود و نقش زیربنایی در شکل گیری شخصیت انسان در ابعاد و جلوه های مختلف مادی و معنوی وفردی و اجتماعی ایفا می کند ، به گونه ای که انسان فاقد تربیت و پرورش سالم و صحیح وبالنده با انسان فاقد حیات مساوی است ، زیرا « حیات » به مفهوم جامع آن که هرگز به تنفس و خوردن و آشامیدن و زنده ماندن خلاصه و محدود نمی شود ، به مجموعه ارزش های پاک و والایی اطلاق می شود که در همه شئون زندگی و در ابعاد گوناگون اعتقادی ، عبادی ، اخلاقی ، تربیتی ، سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و در محیط ها و عرصه هایی چون خانواده ، جامعه ، و مدیریت های مختلف ، به زیبایی و جامع و کامل تجلی می یابد. با این وصف انسان تربیت نایافته به این دلیل که هیچ جلوه ای از ارزش های والای الهی و انسانی در وجودش به ظهور و عینیت در نیامده است ، فاقد حیات به معنای راستین و وسیع خود می باشد.
از دیدگاه حضرت امام خمینی یکی از مجاهدات و تلاش های بسیار حیاتی و ارزشمند حضرت فاطمه زهرا(س ) تربیت و پرورش فرزندانی است که در تاریخ بشریت نقشی عظیم و سترگ و خیره کننده داشتند و برای همه انسان ها در تمام اعصار و زمانها الگوی رشد و کمال و رهایی و نجات شدند.
در تعابیر زیبا و عمیق حضرت امام خمینی درباره نقش تربیتی حضرت فاطمه زهرا(س ) تامل می کنیم :
این خانه کوچک فاطمه سلام الله علیها ، و این افرادی که در آن خانه « تربیت » شدند که به حسب عدد ، چهار پنج نفر بودند و به حسب واقع ، تمام قدرت حق تعالی را تجلی دادند ، خدمت هایی کردند که ما را و شما را و همه بشر را به اعجاب آورده است 8.
- ما یک کوخ چهار پنج نفری در صدر اسلام داشتیم و آن کوخ فاطمه زهرا سلام الله علیهاست ، از این کوخ ها هم محقرتربوده ، لکن برکات این کوخ چند نفری آنقدر است که عالم را پر کرده است از نورانیت ، و بسیار راه دارد تا انسان به آن برکات برسد. این کوخ نشینان در کوخ محقر ، درناحیه « معنویات » آنقدر در مرتبه بالا بودند که دست ملکوتی ها هم به آن نمی رسد ، و در جنبه های « تربیتی » آنقدر بوده است که هر چه انسان می بیند « برکات » در بلاد مسلمین هست وخصوصا در بلاد ماها ، این ها از برکت آنهاست 9.
- زنی که در حجره ای کوچک و خانه ای محقر انسان هایی را « تربیت » کرد که نورشان از بسیط خاک تا آن سوی افلاک ، و از عالم ملک تا آن سوی ملکوت اعلی می درخشد ، صلوات وسلام خداوند تعالی بر این حجره محقری که جلوه گاه نور عظمت الهی و پرورشگاه زبدگان اولاد آدم است 10
این عبارات و تعابیر به خوبی نشان می دهد که نقش و اهمیت تربیت و پرورش تا چه میزان درشکل گیری شخصیت های والا و جامع موثر می باشد و حضرت فاطمه (س ) از چه جایگاه رفیع ومنزلت عظیم و نقش بسیار ارزنده و تاثیرگذار در تربیت و پرورش شخصیت های بزرگ و تاریخ ساز و سعادت آفرین و رهایی بخش همچون حضرت امام حسن مجتبی (ع ) و حضرت امام حسین (ع ) برخوردار بوده است .
یکی از تعبیرهای عمیق وبسیار تامل برانگیزی که حضرت امام خمینی به کار ببرند این است که درخانه محقر فاطمه (س ) افرادی پرورش یافتند که « تمام قدرت حق تعالی را تجلی دادند » . این تعبیر گویای این واقعیت است که اولا پرورش های حضرت فاطمه زهرا(س ) بسیار دقیق و عمیق و جامع بوده است که در اثر آن شخصیت هایی رشد و نمو کرده و به کمال رسیده اند که محل تجلی همه اسما و صفات خداوندمتعال گشته اند و با این مظهریت بزرگ و جامع الهی راهگشای بشریت به سوی سعادت ورستگاری شده اند.
تعبیر دیگر حضرت امام خمینی این است که خانه حضرت فاطمه زهرا(س ) « جلوه گاه نور عظمت الهی » و « پرورشگاه زبدگان اولاد آدم » است ، هم آنان که « نورشان » از بسیط خاک تا آن سوی افلاک و از عالم ملک تا آن سوی ملکوت اعلی می درخشد » .
این تعبیر نیز به دو واقعیت اشارتی صریح دارد. واقعیت اول مقام و منزلت معنوی حضرت فاطمه (س ) و فرزندان پاک و مقدس او یعنی حضرت امام حسن مجتبی (ع ) و حضرت امام حسین (ع ) است ، که اینان آنگونه مراتب کمال و تقرب را طی کرده و به مقام قدس الهی نائل آمده اند که آثار آن برای ملکوتیان نیز نمایان است و نورشان از « خاک » تا « افلاک » فروغ و درخشش دارد. واقعیت دوم مهارت عظیم و شگفتی زای حضرت زهرا(س ) در تربیت برتر و به کارگیری شیوه های پرورشی پایدار و بالنده می باشد ، همان شیوه هایی که « بشریت » را به آبشخور زلال فرهنگ و تفکر انسان ساز اسلام رهنمون می گردد و جرعه های معنویت زلال را به کام تشنه جان و روح آدمیان سرازیر می نماید.
تعبیر عمیق دیگر حضرت امام خمینی ، « خانه محقر » است . حضرت امام در این عبارات به طور مکرر از « حجره وکوخ وخانه محقر فاطمه زهرا(س ) » یاد می کند و اصرار دارد که هر جا از نقش عمیق تربیتی صدیقه طاهره (س ) یاد می نماید و به تمجید از شیوه های پرورشی این بانوی بزرگ و مطهر می پردازند ، حتما به حقیر و کوچک بودن خانه او که محل تربیت بزرگان و مطهران بوده است ، اشاره کند.
علت اصلی این مراقبت و اصرار این است که حضرت امام خمینی می خواهد به صراحت این واقعیت را برای انسان ها در اعصار گوناگون نمایان سازد که تربیت صحیح و بالنده هرگز در بستر اشرافی گری و تجمل گرایی وزرق وبرق های ثروت های سرشار و انباشته تحقق نمی یابد ، که آنچه در این موضوع حائز اهمیت بسیار می باشد ، اولا « تربیت کننده و پرورش دهنده » است ، که کیست و ازچه مبانی و اصول اعتقادی و فکری برخوردار می باشد و از چه مراتبی از ایمان و پاکی و تقوا برخوردار است و چه میزان از فضایل و ارزشهای اخلاقی در وجودش به بار و نتیجه و ثمر نشسته است ، و ثانیا دانش و بینش ها و شیوه های تربیتی او چگونه است وچه مقدار تاثیر می نهد و تحول ایجاد می کند و رشد وکمال و سعادت می آفریند؟
امروز جامعه اسلامی ما به شدت نیازمند تبعیت و پیروی کامل از تمام ابعاد و جلوه های متعالی شخصیت جامع حضرت زهرا(س ) می باشد و باید از همه ارزش های وجودی این موجود عظیم و والا به ویژه شیوه های تربیتی او الگوگیری کند.