همسایگان، بازار ویژه گاز ایران

 قراردادهاى گازى در حال تبدیل شدن به بزرگ ترین توافقات اقتصادى- سیاسى دنیا هستند. بالا گرفتن قیمت نفت کافى بود تا چرخشى اساسى در سبد مصرف سوخت کشورها ایجاد شود؛ وزن گاز در این سبد در حال افزایش و آرام آرام از نقش نفت در نقشه مصرف کاسته مى شود. علاوه بر آن، وظایف کشورها در پیمان هاى زیست محیطى جهان، همه را به سمت سوخت هاى پاک سوق داده است. ایران دومین دارنده ذخایر سوخت هاى پاک، اینک به چهارمین تولیدکننده گاز جهان تبدیل شده است. امضاى بیش از شش قرارداد در فاصله کمتر از یک دهه، از وجود بازارى بزرگ براى ایران خبر مى دهد. امضاى توافقنامه هاى اولیه با شرکت اماراتى کرسنت، هند و پاکستان و «او. ام. وى» اتریش در کنار کویت و عمان از جمله مهم ترین رخدادهاى اقتصادى در حوزه گاز محسوب مى شود که بزودى در صورت موفق بودن مذاکرات نهایى به حالت اجرایى درمى آیند. در این برهه اما، نبود بازارى واحد براى گاز همچون نفت، تصمیم گیرى طرف هاى قرارداد را (در مواجهه با منطقه اى بودن قیمت ها) طولانى تر کرده است.
گاز ایران یک گام تا امارات
روابط عمومى شرکت ملى صادرات گاز دیروز اعلام کرد: کرسنت، قرارداد صادرات گاز ایران به امارات هنوز نهایى نشده است؛ مواردى چون عدم انعقاد قرارداد عملیاتى از جمله دلایل اجرایى نشدن این قراردادعنوان مى شود. بر این اساس، مشخص نشدن نقطه تحویل گاز ایران به امارات و عدم ارائه ضمانتنامه هاى لازم به شرکت ملى نفت ایران توسط شرکت «کرسنت» به عنوان طرف اماراتى قرارداد، علاوه بر امضا نشدن قرارداد عملیاتى، مذاکرات صادرات گاز ایران به امارات را براى اجرایى کردن این قرارداد به درازا کشانده است. با وجود اجرایى نشدن قرارداد کرسنت تا امروز، وزارت نفت ایران تلاش کرده تا با توجه به تفاوت اوج مصرف گاز در ایران و امارات در تابستان و زمستان، خط لوله اى از سیرى تا عسلویه احداث کند تا امکان کاهش و افزایش حجم صادرات گاز به امارات در فصول مختلف با توجه به نیاز طرفین فراهم شود. به عبارت دیگر، با در نظر گرفتن مسئله کاهش و افزایش حجم تحویل گاز در فصول مختلف که در قرارداد کرسنت ذکر شده، اقدام به ساخت خط لوله سیرى- عسلویه شده است. علاوه بر این، شرکت ملى نفت ایران با توجه به احتمال تولید حتى بیش از حجم تعهد شده گاز براى فروش به امارات که از میدان مشترک سلمان انجام مى شود، ساخت این خط لوله را در دستور کار خود قرار داده است. به این ترتیب ضمن تأمین نیاز مشترى اماراتى، در فصل گرم با توجه به شرایط اقلیمى امارات و کاهش حجم تحویل در فصل سرد طبق قرارداد، امکان برداشت یکسان و با حداکثر توان از میدان مشترک سلمان در فصول مختلف فراهم مى شود.
نگاهى به سابقه قرارداد کرسنت
مذاکرات فروش گاز ایران به امارات از سال ۱۹۹۷ آغاز شد و در نهایت این مذاکرات، امضاى قراردادى با نام کرسنت در سال ۲۰۰۱ را در بر داشت. در این قرارداد، توافق شده است تا با ساخت خط لوله اى از میدان سلمان به امارات، گازهاى همراه میدان نفتى سلمان از مخزن مشترک با ابوظبى، که به میزان ۵۰۰ میلیون فوت مکعب در روز برآورد شده است به این کشور صادر شود. این طرح شامل ساخت یک رشته خط لوله زیردریایى به قطر ۳۰ اینچ به طول ۱۴۶ کیلومتر از حوزه نفتى سلمان به جزیره سیرى و در ادامه، احداث یک رشته خط لوله زیردریایى ۳۰ اینچى به طول ۶۶‎/۶ کیلومتر از سیرى به سکوى AP میدان نفتى مبارک است. گفتنى است میدان نفتى سلمان میان ایران و امارات متحده عربى، در فاصله ۱۵۰ کیلومترى جنوب جزیره لاوان در مرز آبى ایران و ابوظبى در خلیج فارس قرار دارد.
قیمت فروش گاز ایران به امارات
«افزایش جهانى قیمت هاى نفت و گاز در سال هاى گذشته» و به تبع آن «رشد صعودى هزینه هاى تولید و فراورش نفت وگاز و تأثیر آن بر قیمت فروش گاز ایران به امارات» در کنار موارد ذکرشده از دیگر نکاتى است که در مذاکرات شرکت ملى نفت و شرکت «کرسنت» در دست بررسى است. قرارداد کرسنت از دو مکانیسم تجدیدنظر در قیمت گاز صادراتى برخوردار است. براین اساس، در صورت بروز تغییرات قیمتى عمده در بازار انرژى منطقه، طرفین قرارداد حق دارند براى تغییر قیمت با یکدیگر مذاکره کنند. ضمن این که در متن قرارداد ذکر شده است که در صورت بستن قراردادى براى فروش گاز با قیمت بالاتر در بازار منطقه خلیج فارس، قیمت جدید در قرارداد کرسنت نیز لحاظ خواهد شد. شرکت ملى صادرات گاز ایران به عنوان متولى بازاریابى و فروش گاز طبیعى کشور اعلام کرده است تا براى فروش گاز خود به کشورهاى همسایه از فرمول یکسانى استفاده کند که بر این اساس مکانیزم قیمت گذارى گاز یکى خواهد بود و قیمت نهایى براساس نقطه تحویل به کشورهاى مختلف تعیین مى شود. کرسنت از سال گذشته، آماده دریافت گاز شده است. پاکستان آماده توافق
اما مذاکرات گازى ایران با پاکستان به دور نهایى توافقات رسیده است. این دو کشور، براى اجرایى کردن طرح موسوم به خط لوله صلح در حال گفت وگو هستند؛ طرحى که گاز ایران به دو کشور پاکستان و سپس هند صادر خواهد شد. پاکستان روزانه ۳۰ میلیون متر مکعب گاز از ایران خریدارى خواهد کرد و هند نیز که پیشرفت مذاکراتش با ایران به اندازه پاکستان نیست به همین اندازه از ایران گاز خواسته است. اسلام آباد در آخرین دور از مذاکرات، اعلام کرد که ۲۸ ژانویه (دیروز) نظر مقامات عالى کشورش را درخصوص ابعاد مختلف قرارداد از جمله قیمت گاز به ایران اعلام خواهد کرد. دکتر حجت الله غنیمى فرد، نماینده ویژه وزیر نفت در مذاکرات خط لوله صلح دیروز در گفت وگو با «ایران» اعلام کرد: تاکنون نظر نهایى پاکستانى ها به ما اعلام نشده است. اما رسانه هاى پاکستانى دیروز از سفر هیأت ایرانى به این کشور در ماه آینده براى نهایى کردن قرارداد خط لوله صلح خبر دادند. گو اینکه مقامات پاکستانى قصد دارند مذاکرات دیگرى با ایران درخصوص فرمول قیمت گذارى گاز انجام دهند. براساس گزارش پایگاه خبرى بیزینس ریکوردر، درخواست پاکستان، محاسبه نرخ گاز بر مبناى ۷۰ درصد قیمت نفت خام یا ۱۰ درصد پایین تر از پیشنهاد پیشین ایران است. منابع پاکستانى اعلام کرده اند که وزیر نفت این کشور نامه اى براى ایران فرستاده و در آن درخواست کرده که دیدارى براى مذاکره درخصوص قیمت گاز ترتیب داده شود.غنیمى فرد اما گفت در حال حاضر تصمیمى براى سفر هیأت انرژى ایران به پاکستان نیست و چنین چیزى اکنون بین دو طرف مطرح نشده است.
بازارگرمى براى تخفیف قیمت!
جالب اینکه آقاى عاصم، مشاور عالى وزیر نفت و گاز پاکستان به تازگى و درست در بحبوحه مذاکرات با ایران اعلام کرده است که کشورش قصد دارد تا سه سال آینده در تولید گاز خودکفا شود! به گزارش «ایران» منابع خبرى از «کراچى» اعلام کردند که او تأکید کرده است که پاکستان توان واردات گاز با ایران را ندارد و از جهتى سیاست دولتش این است تا بتواند تا سه سال آینده خود را از واردات گاز بى نیاز کند. او که در مجمع ملى پاکستان سخن مى گفت افزود: هزینه واردات گاز از ایران ماهانه ۵۰۰۰ میلیون دلار خواهد بود که به همین دلیل دولت سیاست خودکفایى را در پیش گرفته است. عاصم از عملکرد بخش اکتشاف میادین نفت و گاز پاکستان در طى ۷ سال گذشته که بسیار کاهلى کرده اند انتقاد کرده و گفته است امسال میزان مصرف گاز پاکستان از ۵۰۰ میلیون سال گذشته به ۷۰۰ میلیون فوت مکعب رسیده است. به گفته او، از سال پیش تاکنون ۲۳۵ هزار مشترک به شبکه گاز پاکستان اضافه شده و با ساخت ۷۷۰ جایگاه سى ان جى، ۴ هزار و ۷۰۰ انشعاب جدید تجارى هم به شبکه ها اضافه شده است در حالى که هرگز تولید گاز به این اندازه رشد نداشته است. حال معلوم نیست وى با این روند مصرف روبه رشد کشورش و در حالى که همکارانش مذاکرات ۳۰ میلیون متر مکعب گاز ایران براى خرید ۲۵ ساله ادامه مى دهند چگونه ادعاى خودکفایى تا سه سال آینده را مطرح کرده است. در این اثنا مذاکرات هیأت هاى کارشناسى ایران و هند، کویت و عمان و سپس گفت وگوهاى دو کشور ایران و اتریش براى حصول توافق در انتقال گاز ایران به اروپا هم کماکان ادامه دارد. مشتریان گاز ایران با اعلام علاقه مندى کنسرسیوم اروپایى نوباکو و آقاى اونا، مقام ارشد پارلمان اروپا در حال زیاد شدن هستند.