پشت پرده دیدار شیراک از عربستان

 قاسم غفوری
در حالی که طی هفته‌های رویکرد کشورهای صنعتی و غربی به خاورمیانه افزایش یافته است، ژاک شیراک «رئیس جمهور فرانسه» دیروز برای دیداری دو روزه وارد عربستان گردید (پیش‌تر مقامات امریکایی، آلمانی، انگلیسی نیز در ریاض حضور یافته بودند) این دیدار در حالی صورت می‌گیرد که:
1- با روی کار آمدن ملک عبدالله رویکرد سیاست خارجی عربستان، از غرب گرایی به سمت سایر بازیگران جهانی معطوف گردید. چنانکه در این چارچوب، در اقدامی بی سابقه ملک عبدالله دیداری 10 روزه از شرق آسیا داشته و بر تقویت روابط با این حوزه به ویژه چین، تأکید نمود. این در حالی است که غرب، این روزها از حضور دول شرقی در خاورمیانه ابراز نارضایتی کرده و آن را تهدیدی برای منافع خود ارزیابی می‌کنند.
2- یکی از چالش‌های ایجاد دشه طی هفته‌های اخیر میان غرب و جهان اسلام، مسأله اهانت نشریات غربی به مقدسات اسلامی و حمایت‌های دولت‌های آنها از این اقدام موهن می‌باشد. با توجه به بازتاب گستزده این امر در میان مسلمانان و پیامدهای اقتصادی و سیاسی آن برای غرب، این روزها از اولولیت‌های سیاست خارجی این کشورها بهبود چهره تخریب شده آنها در جهان اسلام است. (عملکرد متحد و یکپارچه مسلمانان ضررهای اقتصادی بسیاری را برای غرب به همراه داشته است) با عنایتب هنقش و جایگاه عربستان در میان کشورهای اسلامی به ویژه ممالک عربی، کشورهای اروپایی و آمریکا با دیدارهای مکرر از این کشور سعی دارند تا از نفوذ این کشور برای کاهش مخالفت‌های مسلمانان خصوصاً رفع تحریم‌های کالاهای غربی، استفاده نمایند. (در این چارچوب مقامات بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا در عربستان حضور یافته و خواستار اقدام این کشور برای حل این بحران گردیده‌اند).
3- تحولات فلسطین پس از پیروزی مقاومت وارد مرحله جدیدی گردیده است. از یک سو حمایت جهان اسلام و از سوی دیگر تأکید حماس بر ادامه انتفاضه تا تشکیل کشور مستقل فلسطینی به پایتختی قدس، آینده رژیم صهیونیستی را در ابهام قرار داده است. با توجه به اینکه فرانسه از بزرگترین حامیان رژیم صهیونیستی است و برای حمایت از آن از هیچ اقدامی فروگذار نیست، دیدار شیراک از عرستان را باید تلاشی جهت ایجاد تغییر مواضع ریاض و جهان عرب در قبال حماس که این روزها به حمایت از آن می‌پردازند و در نهایت افزایش فشارها برای پذیرش شروط غرب و رژیم صهیونیستی از سوی حماس دانست. (فرانسه چنان خود را مقید به حمایت از صهیونیست‌ها می‌داند که هر گونه اظهار نظر علیه آنها، پی‌گرد قانونی دارد).
4- عدم حصول توافق میان ایران و کشورهای حاضر در قبال پرونده هسته‌ای و عملکرد اخیر شورای حکام مبنی بر ارجاع گزارش به شورای امنیت، ایجاد شک نفتی دیگری از سوی ایران را در اذهان تداعی نمود. این امر سبب شده تا از هم اکنون کشورهای صنعتی با گرایش به سایر کشورهای عربی و نفت‌خیز، برای ایجاد جریان دائم انرژی به کشورشان تلاش نمایند که در این میان عربستان نقشی اساسی را ایفا می‌کند.
5- آنچه در تحولات خاورمیانه مشهود است، حضور گسترده بازیگران خارجی در منطقه می‌باشد به گونه‌ای که امروز رأس تحولات جهانی در خاورمیانه صورت می‌گیرد. بحران‌های ایجاد شده در منطقه از یک سو و کاهش حضور آمریکا در منطقه به دلیل جنگ عراق از سوی دیگر، سایر کشورها را به منطقه معطوف نموده است. فرانسه که خود را قدرتی بزرگ و تأثیر گذار می‌داند نیز درا ین مقطع سعی دارد تا از سایر رقیبان عقب نمانده و حوزه نفوذ خود ار افزایش دهد. چنانکه از اهداف سفر شیراک امضاء چندین قرارداد اقتصادی به ویژه در امور نظامی ذکر شده است.
6- فرانسه که همواره خود را قیم و استعمارگر سوریه و لبنان می‌داند (حتی در حال حاضر) همواره تلاش کرده تا در امور این کشورها دخالت نماید. با توجه به تحولات جاری در این کشورها و توطئه‌های غرب برای دگرگون سازی ساختار سیاسی آنها، از دلایل گرایش غرب از جمله فرانسه به عربستان را می‌توان ا فزایش فشارها بر بیروت و دمشق برای پذیرش خواسته‌های این کشورها دانست (در هفته‌های اخیر مقامات ارشد دو کشور دیدارهای مکرری از ریاض داشته‌اند).
7- با ایجاد دگرگونی در ساختار سیاسی ایران و عربستان دو کشور روند جدیدی ار در مناسبات آغار کردند. این رویکرد که می‌تواند زمینه ساز اتحاد جهان اسلام باشد چندان خوشایند دول غربی نبوده و سبب شده تا آنها با گرایش به عربستان تلاش جدیدی را برای ایجاد فاصله میان تهران ـ ریاض آغاز نمایند.
بر اساس آنچه ذکر شد حضور شیراک در عربستان را می‌توان ناشی از تحولات منطقه و تلاش شیراک برای خروج از انفعال، با توجه به کاهش نقش آن در اتحادیه اروپا دانست که سعی دارد منافعی جدید در خاورمیانه کسب نماید. البته باید به این نکته توجه داشت که ایجاد نهضت بیداری و ضد غربی در کشورهای اسلامی و گرایشات ملک عبدا... به جهان اسلام، مانعی بزرگ برای تحقق اهداف شیراک قلمداد می‌شود که سبب می‌گردد تا به جز اهداف نظامی سایر خواسته‌های سیاسی وی، به ویژه در قبال ایران، فلسطین، لبنان و سوریه و حل بحران اهانت‌ها محقق نشود.