مساجد به مثابه سنگرهای نظام

محسن حدادی
آسیب شناسی عملکرد مساجد و تقویت جایگاه آن در حکومت- اگر عزمی جدی در پی آن باشد- نیاز به بازبینی فوری و اصولی نهادهای متولی مسجد است که آیا توانسته اند بار امانت خدمت به خانه های خدا را به عنوان نقطه اشتراک مسلمانان جهان و گرانیگاه اصلی حرکتها و نهضت های اسلامی در طول تاریخ، به خوبی به سر منزل مقصود برسانند، یا خیر و البته شجاعت بر تصمیم گیری که اگر بواقع نهادی توان انجام مأموریت و یا صلاحیت ورود به حوزه مسجد را ندارد بیهوده بودجه های بیت المال را از چاه های نفت جوشان جنوب به جیبهای جادار این سازمانهای عریض و طویل بدون برنامه و هدف روانه نسازیم که با نگاه دولت نهم به مسجد و دوری از محافظه کاری مرسوم دور از دسترس نیست...
نگاهی به گذشته همین انقلاب نورانی که گستره اش امروز شرق و غرب عالم را فراگرفته به خوبی نمایانگر این نکته هست که هدایت و رهبری نیروی عظیم مردم به عنوان ولی نعمتان اصلی این نظام مقدس همواره از سنگر مساجد بوده است چه در دوران رژیم ستم شاهی و چه در دوران پیروزی انقلاب و گرماگرم جشن و بنیانگذاری پایه های نظام و چه در دوران دفاع مقدس و حتی روزهای سرنوشت وبرای چشم های نامحرم خارج از ایران همچون راهپیمایی ها و انتخابات همه و همه به مدد وجود مساجد و مردمان اهل مسجد بوده است. سؤال این است که اگر مساجد همواره پایگاهی برای تثبیت حاکمیت نظام و آیینه ای برای نمایش اقتدار حکومت اسلامی است، چرا در عصر ارتباطات و فناوری با وجود فرار انسان قرن بیستم از زندگی روزمره تهی از رنگ و بوی اتصال به یک منبع معنوی و بروز بحران معنویت، نتوانسته جایگاه اصلی خود را کشف و ضبط کند. آنهم در عصری که همگان بر تأثیر رسانه های چهره به چهره و نفس به نفس همچون مسجد اذعان دارند.
ابتدایی ترین کارکرد مساجد فراموش شده است
آمار و علاوه بر آن رفتار جامعه رکود نسبی جایگاه حقیقی این نهادهای باشکوه را در قلب جهان اسلام و حکومت مبتنی بر آموزه های اسلام نشان می دهد. طبق آمار ستاد بزرگداشت هفته جهانی مسجد 59 هزار و 129 باب مسجد در سراسر کشور وجود دارد که در 77 درصد مساجد «نماز صبح» به جماعت اقامه نمی شود. بنابراین گزارش از 3084 مسجد در استان تهران در21 درصد مساجد «نماز صبح» به جماعت اقامه نمی شود. بنابراین گزارش از 3084 مسجد در استان تهران 21 درصد نماز صبح و 42 درصد نمازظهر و 61 درصد نماز مغرب و عشا را به جماعت اقامه می کنند و از 1443 مسجد در شهر تهران 31 درصد نماز صبح، 61 درصد نماز ظهر و 81 درصد نماز مغرب و عشاء را به جماعت اقامه می کنند.
و این یک سوی ماجرای غربت مساجد در کشورمان است. امروز به زعم کارشناسان حوزه مسجد بیش از 10 نهاد و سازمان متولی مساجد هستند که هر یک گوشه ای را به فراخور بودجه و امکانات و یا راحتی کار! بدست گرفته اند و همواره نیز نسبت به نابسامانی حوزه مسجد می نالند که باید متولی یک نهاد باشد. در این میان و از جمله نهادهای وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات، حوزه علمیه و دفتر تبلیغات، سازمان اوقاف و... مرکز رسیدگی به امور مساجد شاید بی واسطه ترین نهادی باشد که باید در خدمت مساجد و برای ارتقای جایگاه و کارکردهای مختلف مساجد در جامعه تلاش کند. یک نظرسنجی رسمی اما حرف های جالبی دارد: نتایج این نظرسنجی بیان می کند 13 درصد از ائمه جماعات و متولیان مساجد از برگزاری کلاسهای آموزشی توسط مرکز رسیدگی به امور مساجد برای ائمه جماعات بی اطلاع هستند و 43 درصد از آنها این کلاسها را فاقد محتوا و عناصر کاربردی عنوان کردند. همچنین 10 درصد از کارشناسان مساجد معتقدند کلاسهای آموزشی این مرکز ضعیف است. همچنین 20 درصد از برگزاری این کلاسهای آموزشی اظهار خشنودی کردند. نتایج نظرسنجی صورت گرفته نشان می دهد 40 درصد از ائمه جماعات، عملکرد مرکز رسیدگی به امور مساجد را در خصوص رسیدگی به مشکلات مساجد و رفع آنها را «ضعیف» ارزیابی می کنند. همچنین 23 و 20 درصد از کارشناسان و متولیان مساجد به ترتیب ارزیابی شان از عملکرد مرکز رسیدگی امور مساجد در رابطه با مساجد متوسط و خوب بوده است.
مسئولین، موازی کاری و عدم پاسخگویی
رئیس اداره تبلیغات اسلامی رباط کریم در این باره معتقد است: در حال حاضر سازمانها و نهادهای مختلفی مسئول تأمین بخشی از نیازهای مساجد هستند،اما مجموع این مراکز نتوانسته اند پاسخگوی نیازهای مساجد باشند و تعددشان نیز موجب انجام فعالیتهای موازی و ناهماهنگ در بین آنها شده است از این رو مرکز رسیدگی به امور مساجد با امکاناتی که در حال حاضر در اختیار دارد، نمی تواند متولی اصلی مساجد باشد. همچنین حجت الاسلام محمد ولی محمدی فرد، رئیس اداره تبلیغات اسلامی شمال غرب تهران شناسایی نیازهای ائمه جماعات را از جمله وظایف مرکز رسیدگی به امور مساجد می داندومی گوید: ائمه جماعات هیچگاه انتظاری غیرمنطقی از مرکز رسیدگی به امور مساجد نداشتند و تنها انتظار آنها بررسی مشکلات آنها توسط این مرکز است. در واقع مرکز رسیدگی به امور مساجد به عنوان یکی از مراکز مرتبط با مساجد باید با ایجاد ارتباط قوی با ائمه جماعات مشکلات مالی آنها را شناسایی و برای رفع آنها اقدام کند. حجت الاسلام اذن الله خدایی، رئیس اداره تبلیغات اسلامی شمیرانات نیز با اشاره به عدم تخصیص مناسب اعتبارات به مساجد از سوی مرکز رسیدگی به امور مساجد گفت: اعتبار تخصیص یافته از سوی دولت به مرکز رسیدگی به امور مساجد مبلغ قابل توجهی نیست اما همین اعتبار اندک نیز از سوی مرکز برای مواردی هزینه می شود که منفعتی را متوجه مساجد نمی کند. حجت الاسلام حسین اوستانی، رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد پاکدشت تبیین جایگاه حقیقی مساجد برای مردم رااز وظایف این مرکز می داندومی گوید: ائمه جماعات به عنوان مدیران مساجد انتظار دارند مرکز رسیدگی به امور مساجد حامی مادی و معنوی آنها باشد. برقراری ارتباط دوسویه میان مسئولان مرکز و ائمه جماعات گامی مؤثر در تبیین جایگاه حقیقی مساجد برای مردم از جمله وظایف مهم رسیدگی به امور مساجد است.
دولت اسلامی عمران معنوی مساجد را آغاز کند
هفته جهانی گرامیداشت مساجد اگرچه محملی است برای طرح ایده ها و نظرات سازنده در تقویت جایگاه مساجد ولیکن بیش از هر چیز می طلبد دولتمردان و مسئولین و متولیان امور مساجد با بازبینی عملکرد خویش و آسیب شناسی فعالیت هایشان برای رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت تلاش کنند. امروزه و طبق آمار رسمی مرکز رسیدگی به امور مساجد تنها 10 درصد شرکت کنندگان در نمازجماعت مساجد کشور دارای میانگین سنی 15 تا 24 سال هستند که در واقع آمار خوبی نیست...
شاید هنوز طنین این سخنان که یکسالی از بیانشان می گذرد در میان جلسات متعدد و مطول گم نشده باشد که: «باید با برنامه ریزی صحیح و استفاده از ابزارهای فرهنگی، هنری، عمران معنوی مساجد را تقویت کرد و از ظرفیت شوق آوری و شورآفرینی مساجد برای جذب قشرهای مختلف مردم و تبلیغ مفاهیم و معارف اسلامی، بهره گیری کامل کرد.»
* رهبر فرزانه انقلاب، 30 مرداد 84