شکلگیری بورس نفت از سال 1381 در وزارت نفت مطرح و بحثهای مقدماتی آن در سال 82 به صورت جدی پیگیری شد، همچنین در سال 83 این موضوع مطرح شد که وزارت نفت میتواند بورس نفت را بدون مجرا و اخذ مجوز از شورای بورس شکل دهد، منتهی در فرآیند نهایی بررسی به این موضوع رسیدند که قطعا باید به لحاظ رعایت قانونی موضوع را به شورای بورس محول کنند. این موضوع در اواخر دوره دولت خاتمی شکل گرفت و مسئولان وقت و مجریان وزارت نفت برای تشکیل بورس نفت به شورای بورس دعوت شدند و اهداف تشکیل بورس نفت، زمینهها و شرح وظایف را مطرح کردند.
به گزارش ایسنا، شورای بورس در اولین جلسهای که به موضوع تشکیل این بورس پرداخت نتوانست تصمیمگیری نهایی را اتخاذ کند زیرا اطلاعات وزارت نفت به شورای بورس کم بود، بنابراین شورا این کار را به یک کمیته سه نفره محول کرد و قرار شد گزارشاتی که از سوی وزارت نفت ارسال شده بود را مورد مطالعه قرار دهند؛ بنابراین نتایج بررسیها به جلسات بعدی شورای بورس موکول شد.
زمان یک ماههای برای این کار تعیین شد که خوشبختانه کمیته سه نفره منتخب شورای بورس قبل از انقضای مدت، موضوع را بررسی کردند و طی گزارشی که به شورای بورس دادند نظر شورا این بود که موضوع فعالیت هنوز به درستی مشخص نیست. نکات ابهامی برای این کمیته مطرح شد که میتوان به عرضه نوع محصول؟ وضعیت داخلی – بینالمللی؟ بحث مربوط به چگونگی سطح قیمت؟ اثرات آن در بودجه؟ نقش دولت؟ ورود شرکت ملی نفت و یا مجلس؟ اشاره کرد. کمیته سه نفره در مرحله نهایی با بررسی گزارشات به این جمعبندی رسیدند که موافقت اولیه و اصولی را برای تشکیل بورس نفت ارایه دهند.
متعاقب این موضوعات قرار شد وزارت نفت به سوالاتی که مد نظر بورس بوده پاسخ دهد و مدارک، اطلاعات لازم و اساسنامه را در اختیار شورای بورس برای طی مراحل بعدی ارایه دهند. اما در حاشیه شنیده شد که وزارت نفت علاقمند است که خودش پیگیری کارها را انجام دهد. 10 ماه از این موضوع گذشت تا این که در اردیبهشت ماه موضوع مجددا در شورای عالی بورس جدید مطرح شود شورا با همان موافقت اصولی اولیه موافقت کرد و قرار شد ظرف مدت زمانی خاص وزارت نفت گزارشات مربوطه را ارائه دهند که هنوز این گزارشات ارایه نشده است.
اما سوال این است که آیا اساسنامه بورس نفت باید در شورای جدید بورس تصویب شود یا …؟ در قانون بازار اوراق بهادار، بورس نفت با باقی بورسها هیچ فرقی نخواهد کرد و اساسنامه خود را باید به سازمان بورس اوراق و بهادار بدهد و نیازی به شورا نیست زیرا مجوز تشکیل بورس را شورا میدهد، اما اساسنامه و ساز و کارهای بعدی از طریق سازمان صورت میگیرد.
ازآن جایی که وزارت نفت خواستار پیگیری تمام امور از سوی این وزارت خانه بود اما باید این نکته را متذکر شد که این موضوع با قانون منافات دارد. مجوز تشکیل بورسها از جمله بورس نفت با شورای عالی بورس به ریاست وزیر اقتصاد است و سازمان بورس نمیتواند خلاف قانون عمل کند زیرا هر سهامداری باید حداکثر 5/2 درصد سهم داشته باشد و این که 15 تا 35 درصد سهام بر عهده یک شخص یا دستگاه دولتی باشد خلاف قانون است.
بورس نفت و ضرورت راهاندازی آن یکی از دغدغههایی است که در دو، سه سال گذشته واکنشهای موافق و مخالفی را به دنبال داشته است. بیگمان بورس بینالمللی نفت میتواند فرصتهای زیادی را در عرصه اقتصادی و مالی به وجود آورد و بستری باشد تا از قبل آن توسعه همه جانبه کشور در زیر ساخت مهمترین رکن اقتصادی ایران یعنی نفت خود آشکار سازد. بنابراین چند روزی است که بحث راهاندازی بورس نفت باب شده و جراید تیترهای خود را به این مقوله اختصاص دادهاند، اما سوال اینجاست که چرا با وجود این که سه سال از صحبتهای اولیه برای راهاندازی بورس نفت میگذرد اما هنوز زیر ساختها فراهم نیستند؟ آیا موانعی نامشخص برای تشکیل بورس نفت وجود دارد؟ آیا با تشکیل بورس نفت، قیمت پایه برای ایران یک امتیاز به شمار میآید و بر قیمتهای سایر بورسهای کشور تاثیر میگذارد؟ و با این که تشکیل این بورس در حد شعار است؟ تمام اینها سوالاتی است که بسیاری از افراد آن را مدنظر قرار داده و به دنبال پاسخ آن هستند.
ایسنا در همین زمینه با برخی از کارشناسان و کارگزاران بازار سرمایه به گفت وگو نشسته و نظر آنها را در این زمینه جویا شده است.
همچنین کاظم وزیری هامانه – وزیر نفت- درباره آخرین وضعیت تشکیل بورس نفت پیش از این به ایسنا گفته بود: بورس نفت در حال حاضر مسئول خاصی ندارد و کرباسیان به عنوان هیات رییسه صندوقهای بازنشستگی نفت مسوول تشکیل جلسات و تنظیم اساسنامه بورس به کمک جمعی از کارشناسان است و به محض تهیه اساسنامه و تصویب آن، مسوول بورس را که باید زیر نظر مستقیم وزیر نفت باشد تعیین میکنیم.
وی با بیان این که فرصت یک ماهه مجلس برای تهیه اساسنامه بورس نفت به پایان رسیده است، میافزاید: طبق آخرین اطلاع، کار تنظیم اساسنامه تمام شده و این موضوع را بررسی و تقدیم شورای عالی بورس میکنیم.
این در حالی است که بر اساس قانون اساسنامه شرکت بورس نفت باید به سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه شود.
همچنین دکتر غلامرضا سلامی- کارشناس بازار سرمایه- درباره راهاندازی بورس نفت و این که تصور نمیکنم که ما بتوانیم کسی را برای معاملات نفت در بورس خودمان جذب کنیم، خاطرنشان میکند: قصد این است که در سال اول محصولات مشتقه از نفت هم چون مواد پتروشیمی خرید و فروش شود، اما این که بخواهیم نفت خرید و فروش کنیم و با بورس نفت نیویورک و لندن به ویژه در منطقهای که ما داریم به رقابت بپردازیم بسیار دشوار است.
سلامی با بیان این مطلب که تصور نمیشود که به این زودیها نفت در سطح بینالمللی در بورس ایران خرید و فروش شود، اظهار میکند: تصور این که نفت در سطح بینالمللی در بورس ما خرید و فروش شود دشوار خواهد بود.
سهیلا فروزانی- کارشناس بازار سرمایه- با اشاره به این که با رونق یافتن سیستم مبادله نفت با یورو که مدنطر بورس نفت ایران است دلار از استاندارد جهانی مبادلات نفت در بورسهای بینالمللی فاصله خواهد گرفت، اظهار میکند: بورس نفت به صنعت پتروشیمی ایران کمک زیادی خواهد کرد. این بورس زمینه را برای جذب سرمایهگذاران خارجی و رشد تولید ناخالص ملی ایران فراهم میکند.
او در ادامه به وجود چالشهای متعدد با اجرایی شدن بورس نفت اشاره کرده و میافزاید: بحث تحریمهای احتمالی ایران، آماده نبودن کارتهای الکترونیکی جهانی در کشور، غیر رقابتی بودن، (دولتی بودن) فضای صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و نامشخص بودن بیمه از جمله این چالشها را تشکیل می دهد.
براساس قانون جدید بررسی اساسنامه شرکتهای بورسی از جمله بورس نفت با سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود در اولین اقدام باید این اساسنامه هر چه سریعتر به سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه شود تا سازمان با بررسی و تصویب آن، شرکت در شرف تاسیس را آگهی کرده و پذیرهنویسی کنند به این صورت مقدمات تشکیل بورس نفت اجرایی خواهد شد.
وزارت نفت باید در این زمینه برنامهها و توجیه ایجاد بورس نفت را اعلام کرده و به عبارتی اقتصاد مهندسی تشکیل بورس نفت و این که چه زوایای کاری را در نظر گرفته باید مشخص شود.همچنین این امر مستلزم این خواهد بود که تحت چه حوزه و عنوانی این بورس شکل خواهد گرفت.
به گزارش ایسنا، ایران کشوری دارای مزیتهای نفت و پتروشیمی است و اگر بتوانیم یک بورس نفت فعال داشته باشیم تاثیر مثبتی را در این صنایع خواهد داشت که البته تشکیل بورس نفت پیچیده است و همچنینی به نظر میرسد در این زمینه به شرکت مشاوره و کارشناس خارجی نیز نیاز باشد زیرا کار اصلی آن در خارج از کشور خواهد بود. افرادی که در طراحی بورس نفت شرکت میکنند باید تجربه خارجی داشته باشند و کار اجرایی کرده باشند.
با توجه به نظر کارشناسان میتوان دریافت که نه تنها زیر ساخت تشکیل این بورس فراهم نشده است بلکه خود این فرآیند کاری زمانبر است اما اگر بخواهیم بورس نفت ایجاد کنیم با مکانیزمی که بحث عرضه و تقاضا داریم اینها قاعده خاص خود را دارد و خلاف آن هم نمیتوان عمل کرد. همچنین موانعی در راستای تشکیل این بورس به وجود آمده که باید هر چه زودتر به رفع آن پرداخت در غیر این صورت نمیتوانیم بورس با قابلیت و در شان کشورمان داشته باشیم.