چالش هاى بزرگ پیش روى چین و هند

هند و چین هفته گذشته نهمین دور مذاکرات براى رفع اختلافات مرزى بین دو کشور را در دهلى نو شروع کردند.
در این مذاکرات هیات هندى به رهبرى «ام. ک. نارایانان» مشاور امنیت ملى هند و هیات چینى به رهبرى «داى بینگو» نماینده ویژه نخست وزیر چین شرکت دارند.
این مذاکرات دو روزه بخشى از عملیات هند و چین براى حل منازعه مرزى دو طرف است که در سال 2003میلادى آغاز به کار کرد. وزارت خارجه چین دراطلاعیه اى ابراز امیدوارى کرد که نهمین دور مذاکرات به پیشرفت هایى براى حل اختلافات دیرینه دو کشور درباره مسایل مرزى منجر شود.
چین و هند که پنجاه و شش سال از برقرارى روابط سیاسى میان این دو کشور مى گذرد تاکنون موفق به حل اختلافات مرزى نشده اند. چین و هند سه هزار و 500کیلومتر مرز مشترک دارند و دهلى نو مدعى است که چین 38هزار کیلومتر مربع از قلمرو این کشور را در منطقه دور افتاده «آکساى» و بیش از پنج هزار کیلومتر مربع از شمال کشمیر را به اشغال در آورده است.
از سوى دیگر پکن ادعا مى کند حق مالکیت 90هزار کیلومتر مربع از قلمرو تحت کنترل هند در ایالت «آروناچال» متعلق به این کشور است.پکن و دهلى نو براى حل اختلافات مرزى دو کشور بارها نشست هاى کارى برگزار کرده اند.
روابط چین و هند در دوره معاصر:
شکى در این نیست که دهلى نو و پکن از سال 1962تا کنون با یکدیگر در مورد حل مناقشه مرزى فیمابین به یک روش واقع بینانه و تدارک یک مشارکت راهبردى مذاکره مى کنند اما بنابه گفته عده اى از کارشناسان امور راهبردى هند، موضوع هاى اصلى بین هند و چین یعنى نقش چین در برنامه هسته اى و موشکى پاکستان، مناقشه مرزى، رقابت بر سر اعمال نفوذ روى میانمار، سریلانکا و بنگلادش، وضعیت تبت، تردید چین در حمایت از عضویت دائم هند در شوراى امنیت سازمان ملل، موضع محتاطانه پکن در قبال همکارى هسته اى دهلى نو با واشنگتن و حضور روز افزون چین در اقیانوس هند هنوز هم به قوت خود باقى هستند.
عده اى از کارشناسان امور راهبردى هند معتقدند که بهبود هر چه بیشتر روابط سیاسى و اقتصادى دهلى نو با پکن و بدینوسیله افزایش میزان وابستگى بین هند و چین تنها راه ممکن براى تضمین عدم بروز درگیرى دیگرى بین این دو کشور است. کارشناسان مذکور، افزایش ارزش مبادلات تجارى بین هند و چین از 6/13 میلیارد دلار در طول سال 2004به4 /18میلیارد در طول سال2005، امکان عبور این رقم از 20میلیارد دلار در طول سال 2006و نتایج خوب دیدار رسمى چهار روزه «هو جینتائو» رییس جمهورى چین، از 20نوامبر سال 2006میلادى از هند را به عنوان حرکتى در همین راستا تلقى مى کنند.
هند و چین، در طول دیدار «هو»، طرح ده ماده اى را به منظور گسترش همه جانبه روابط فیمابین اعلام کردند که بر اساس آن، این دو کشور حل و فصل مناقشه مرزى فیمابین را به دست نمایندگان ویژه خود سپرده و تصمیم گرفته اند که ارزش تجارت سالانه بین خود را به 40میلیارد دلار تا سال 2010افزایش دهند.
اعلان غیر منتظره «هو» مبنى بر آمادگى چین براى همکارى هسته اى با هند با عکس العمل متفاوت کارشناسان امور راهبردى در دهلى مواجه شد.
کارشناسان معتقدند که چین اکنون بزرگترین رقیب آمریکا در جهان و یک مخالف سرسخت نظام تک قطبى جهانى تحت رهبرى واشنگتن است و این کشور سعى دارد که با همکارى کشورهایى همچون فرانسه، آلمان، ایران و روسیه در ممانعت از بروز چنین نظامى جلوگیرى کند و اعلان تمایل نسبت به همکارى هسته اى با هند، در واقع، بخشى از طرح پکن براى کشش دهلى نو به سوى این ائتلاف است.
بنابه گفته، «کى. سوبرامانیام»، رییس گروه ویژه دولت هند در مورد تحولات راهبردى جهانى، چین در طول 20سال گذشته بسرعت ترقى کرده و این کشور اکنون به صورت رقیبى براى آمریکا در اعمال نفوذ بر امور سیاسى جهان در آمده است.
عده اى از کارشناسان هندى دیدگاه متفاوتى را در این خصوص بیان و هدف «هو» را از ابراز تمایل نسبت به همکارى هسته اى چین با هند به عنوان هموارسازى زمینه براى تشدید بیش از پیش همکارى هسته اى پکن با اسلام آباد توصیف کرده اند.
چین تا کنون یک واحد نیروگاه برق هسته اى 350مگاواتى را در ایالت پنجاب پاکستان احداث کرده و قرار است که یک واحد 325مگاواتى دیگر را تا سال 2010به پایان برساند حال آنکه پاکستان خواستار کمک چین در احداث شش واحد نیروگاه برق هسته اى جدید در این کشور است. بنابه گفته این کارشناسان، چین در طول دیدار رییس جمهورى این کشور از اسلام آباد در پایان سال گذشته، از امضاى پیمانى با پاکستان در مورد احداث نیروگاه هاى هسته اى جدید در پاکستان تنها به منظور انجام چنین کارى در آینده خودارى کرده است.
عده اى دیگر از کارشناسان جنبه اقتصادى این پیشنهاد را مورد بررسى قرار داده اند بطوریکه «سیدهارت سریواستاو»، از کارشناسان امور راهبردى هند، معتقد است که چین ملاحظات امنیتى را در ارتباط با تصویب پیمان هسته اى بین هند و آمریکا در کنگره آمریکا، با توجه به ارزش تا 100میلیارد دلارى بازار هسته اى هند، کنار گذاشته و تجارت را بر امور سیاسى ترجیح داده است.
بنابه گفته «سریواستاو»، هند و چین در گذشته داراى همکارى هسته اى بسیار محدودى از قبیل مبادرت چین به ارسال اورانیوم کم غنى شده به راکتور هسته اى «تاراپور» هند در 1995و آب سنگین در دهه 1980بوده اند اما این اولین بار است که در یک بیانیه مشترک منتشره توسط رهبران طراز اول هند و چین در مورد همکارى هسته اى بین این دو کشور صحبت مى شود.
عده اى از کارشناسان راهبردى هند، پاکستان را به عنوان رژیم صهیونیستى چین در جنوب آسیا و مهمترین عامل پکن براى مهار دهلى نو توصیف کرده و مى گویند همکارى با اسلام آباد از اهمیت راهبردى حیاتى براى پکن برخوردار است.
این کارشناسان همچنین چین را به عنوان آمریکاى جنوب آسیا توصیف کرده و مى گویند که چین، به رغم بهبود رابطه خود با هند، سعى دارد که این کشور را از نظر راهبردى محاصره کند.
«ایندیراجیت راى»، از کارشناسان امور راهبردى هند، طى مقاله اى در این خصوص نوشته است: «چین، در پیروى از روش واشنگتن در برخورد با پکن، سعى دارد که هند را از نظر راهبردى محاصره کند. چین، براى همین منظور، رابطه خود را با پاکستان بیش از پیش تقویت و در عکس العملى نسبت به امضاى پیمان هسته اى بین هند و آمریکا، آمادگى خود را براى انعقاد پیمان مشابهى با پاکستان اعلام کرده است.»
چین، در طول دیدار رییس جمهورى چین از اسلام آباد، قرارداد مهمى را با پاکستان براى فروش چندین فروند سیستم هشدار و کنترل هوایى (آواکس) امضا کرد که از نظر کارشناسان هندى، عکس العمل چین نسبت به امکان دستیابى هند به سیستمهاى مشابه «فالکون» از رژیم صهیونیستى است.
در ادامه این مقاله آمده است: «چین همچنین خواهان تدارک تدریجى یک مشارکت راهبردى با بنگلادش است و پکن، براى این منظور، یک معامله 118میلیون دلارى را با داکا در سال 2005براى فروش 16فروند هواپیماى جنگى امضا کرده و بدینوسیله به صورت دومین شریک بزرگ بنگلادش بعد از هند در آمده است.
چین همچنین سعى دارد که همکارى خود را با سریلانکا در زمینه نیروى دریایى بطور منظم افزایش دهد. چین که در گذشته از پادشاه نپال در مبارزه علیه مائوئیستها حمایت مى کرد اکنون خواهان برقرارى رابطه دوستانه با مائوئیستها است.» کارشناسان امور راهبردى هند معتقدند که شک و تردید هند نسبت به مقاصد چین در تاخیر در حل و فصل مناقشه مرزى مانع عمده اى بر سر راه بهبود همه جانبه بین دهلى نو و پکن مى باشد و روابط بین این دو کشور، به رغم شکوفایى در زمینه تجارت، همچنان رقیبانه باقى خواهد ماند.
به گزارش ایرنا شوراى امنیت ملى هند اخیرا به دولت این کشور پیشنهاد کرد که سرمایه گذارى هاى چین، پاکستان و کره شمالى را در بخشهاى مختلف مخصوصا زیربنایى هند با دقت بیشترى بررسى کند و چین نسبت به سختگیرى هند در پذیرش مشارکت شرکت هاى چینى در طرح هاى زیربنایى هند معترض بوده اما «پراناب موکرجى»، وزیر خارجه هند، اخیرا اعلام کرد که دهلى نو در تایید سرمایه گذاریهاى مستقیم خارجى در هند تبعیض قائل نخواهد شد.
دولت هند چندین هفته است که تایید مشارکت شرکتهاى چینى «کایدى اللکتریک پاور» و «چاینا هاربور اینجینیرنیگ» را در اجراى یک طرح بندرى حدود 44میلیارد روپیه اى در ایالت کرالا در جنوب هند به تاخیر انداخته است.
این دو شرکت چینى بخشى از یک کنسرسیوم تحت رهبرى شرکت «زوم دیولاپرز» مستقر در بمبئى است که در مناقصه اجراى این طرح برنده شده است. نارضایتى اصلى هند این است که چین عمدتا فعالیت خود را روى واردات سنگ آهن و دیگر مواد خام از هند متمرکز کرده بطوریکه حدود 60درصد از واردات چین از هند را مواد اولیه تشکیل مى دهد و واردات چین از هند در بهبود تولیدات هند مفید واقع نمى شود.
چین از سوى دیگر خواهان انعقاد یک پیمان تجارت آزاد با هند و نرمش مقررات صدور روادید به تجار چینى است. هند در حال حاضر سالانه تنها براى 320هزار نفر از تجار چینى روادید صادر مى کند.
بنابه گفته کارشناسان، چشم پوشى هند از «اکساى چین» و حدود چهار پست تحت کنترل «پلیس مرزى هند و تبت» در بخش میانى در ازاى چشم پوشى چین از ایالت «اروناچال پرادش»، در صورت بده و بستانى بین این دو کشور براى حل مشکل مرزى فیمابین حتمى خواهد بود.
اما پارلمان هند طى قطعنامه اى در نوامبر 1962خواستار بازپس گیرى کل سرزمینهاى تحت اشغال چین به هند شد و این راه حل در واقع ناقض این قطعنامه است و به همین جهت کارشناسان راهبردى هند نسبت به امکان حصول پیشرفت چشم گیرى در این خصوص امیدوار نیستند.
بنابه گفته کارشناسان امور راهبردى، کمبود اعتماد بین هند و چین همچنین موجب شده که این دو کشور تا کنون تنها دو مورد رزمایش مشترک آن هم دریایى یکى در شانگهاى و دیگرى در کوچى انجام دهند حال آنکه هند رزمایشهاى مشترک متعددى را با آمریکا انجام داده است.
«پراناب موکرجى» در طول دیدار اخیر خود از چین به عنوان وزیر دفاع هند، قراردادى را با ژنرال «کائو گانگچوان»، وزیر دفاع چین، به منظور تشدید بیش از پیش همکارى نظامى و نیز انجام رزمایشهاى مشترک بین این دو کشور امضا و از تسهیلات ارتش آزادیبخش چین در نواحى مرزى دیدن کرد.
هند و چین اعلامیه مشترکى در پایان دیدار تقریبا سه ساعته بین دکتر «مان موهان سینگ»، نخست وزیر هند، و «هو جینتائو»، رییس جمهور چین، در دهلى نو صادرکردند که در آن طرفین بر ضرورت تشدید بیش از پیش همکارى فیمابین تجارى و اقتصادى و بدینوسیله افزایش ارزش تجارت بین این دو کشور از حدود 20میلیارد دلار کنونى به 40میلیارد دلار تا سال 2010و نیز ایجاد تنوع در معاملات تجارى فیمابین و رفع موانع موجود بر سر راه تحقق این امر تاکید کرده اند.