نباید نخبگان را به اندک نقدی، غیرخودی کرد

  احسان تقدسی
غلامحسین محسنی اژه‌ای وزیر اطلاعات اواخر هفته گذشته در آیین معارفه و تودیع مدیران جدید و قدیم اداره کل اطلاعات استان بوشهر تاکید کرد که در این شرایط نباید دایره خودی را تنگ کرد. اژه‌ای همچنین با اشاره به ترفندهای مختلف دشمنان برای مقابله با نظام به لزوم وحدت و همبستگی اشاره کرده بود. بحث خودی و غیرخودی در نظام جمهوری اسلامی نکته جدیدی نیست. دایره خودی‌ها در 28 سالی که از انقلاب می‌‌گذرد مکررا باز و بسته شده است. گاهی کانون نویسندگان ایران گاهی حزب توده، گاهی سازمان مجاهدین و گاهی نیز حزب جمهوری اسلامی در این دایره وارد یا خارج شده‌اند. سالها خودی و غیرخودی کردن همه گروههای سیاسی را دچار نوعی شک و تردید کرده است. آنها به درستی نمی‌دانند که در آینده خودی هستند یا غیرخودی. حمیدرضا ترقی مسئول دفتر سیاسی حزب موتلفه در این باره می‌گوید: دایره خودی براساس رهنمودهای مقام معظم رهبری قبول‌کنندگان اسلام انقلاب امام و ولایت فقیه است. ترقی بر این اساس دایره خودی‌ها را بزرگ می‌داند: اگر در این چارچوب همه را خودی بدانیم طبیعتاً دامنه خودی‌ها دامنه گسترده‌ای خواهد داشت.
برخی اما سخنان اژه‌ای را مناسب اما ناکافی می‌دانند. چنانکه عبدالله رمضان‌زاده سخنگوی دولت خاتمی با استقبال از گشودن درهای خودی‌ها البته انتقاداتی هم دارد. وی می‌گوید: حرف خوبی است اما در عمل نباید دایره خودی‌ها و غیرخودی‌ها به جایی برسد که حقوق امثال بهزاد نبوی را قطع کنند. گروه‌های مختلف سیاسی هریک خودی و غیرخودی را از نگاه خود تعریف می‌کنند. مسعود ده نمکی در این باره معتقد است: جناح‌های سیاسی بحث خودی و غیرخودی را با توجه به مرزبندی‌های منافع خود تعریف می‌کنند. ده نمکی البته می‌گوید بهترین تعریف از خودی‌ها را مقام معظم رهبری در سالگرد رحلت امام (ره) ارائه دادند. برخی فعالین سیاسی معتقدند ضرورت گسترش دایره خودی‌ها همواره مطرح بوده و هست. دکتر حبیب‌الله پیمان‌ که یکی از معتقدان به این امر است می‌گوید: شرایطی که ضرورت گسترش دایره خودی‌ها را ایجاد کرده همیشه بوده و هست. پیمان البته علاوه بر تاکید بر لزوم بازکردن دایره خودی‌ها می‌گوید: مصالح عمومی و خیر عمومی و پیشرفت و موجودیت کشور به این عامل بستگی دارد. به طور کلی باز کردن دایره خودی‌ها و کوچک کردن دایره غیرخودی‌ها در هر نظامی سبب گسترش مشارکت عمومی در حق سرنوشت و احساس مسئولیت بیشتر می‌شود. پیمان در این باره معتقد است: لازمه این که همگان بتوانند مسئولیت خود را نسبت به مصالح عمومی ایفا کنند مشارکت در اموری است که به منافع ملی بستگی دارد. این فعال ملی ـ مذهبی برداشتن موانع سیاسی و اجتماعی و فعالیت احزاب و مطبوعات مستقل را بهترین راه برای گسترش دایره خودی‌ها می‌داند. آنچه مسلم است لزوم وحدت و همبستگی میان توده‌های مختلف مردم با توجه به شرایط کشور بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. سخنان وزیر اطلاعات در مورد لزوم باز کردن دایره خودی‌ها در همین راستا قابل ارزیابی است و باید آن را به فال نیک گرفت. با این وجود بحث خودی و غیرخودی همچنان در میان گروه‌ها و فعالیت سیاسی گرم است و همه می‌پرسند: آیا دایره خودی‌ها گسترش می‌یابد؟
امیر محبیان، موسس حزب نواندیشان اسلامی معتقد است در شرایط فعلی ضرورت انسجام و همبستگی ملی شدیداً احساس می‌شود. در پی سخنان اخیر محسن اژه‌ای وزیر اطلاعات مبنی بر این که در این شرایط نباید دایره خودی‌ها را تنگ کرد امیر محبیان گفت: اساسا بر مبنای اصول و قواعد خردگرایی در امر حکومت‌داری نباید دایره خودی‌ها را آنچنان تنگ گرفت که بخش مهمی از نخبگان در بیرون از آن قرار گرفته و عملاً حکومت بیانگر تعدادی محدود باشد. وی افزود: از مدت‌ها پیش این دغدغه احساس می‌شد که کنار نهادن بخش‌هایی از لایه‌های نخبگان کشور می‌تواند به بیگانگی آنها از مشکلات حکومت و در نهایت ملت انجامیده و همبستگی ملی را خدشه‌دار کند. مدیر مسئول خبرگزاری آریا در ادامه گفت: اکنون شاهدیم که مقامات مسئول دریافته‌اند برای افزایش همبستگی باید تعریفی وسیع‌تر و دربرگیرنده ترک از گذشته از خودی‌ها رسم کرد که تنها دشمنان ایران در بیرون از آن قرار گیرند والا نباید به اند نقدی بخشی از جامعه نخبگان را به دایره غیرخودی‌ها راند.
محبیان در ادامه در مورد ابزار گسترش دایره خودی‌ها در جامعه گفت: لازمه رسیدن به استراتژی نوین و تعریف جدید از کسانی که در حوزه خودی‌ها می‌گنجند آن است که تعریف‌کنندگان این مبحث از روحیه مدارا برخوردار بوده و به اندک مشکلی اوضاع کشور را بحرانی تلقی ننمایند. محبیان افزود: اگر صرفا نخبگان دریابند که فقط به هنگام مشکلات حکومت آنان را خودی تلقی کرده و پس از آن که مشکل برطرف شد حکومتیان مجددا آنان را به دایره غیرخودی‌ها می‌رانند در این صورت نخبگان هیچگاه به این نوع برخورد اهل قدرت اعتماد نکرده و طبعا هدفی چون همبستگی ملی متحقق نخواهد شد. وی افزود: توصیه می‌کنم مسئولان و به ویژه وزیر محترم اطلاعات که گام خوبی را در این زمینه برداشته‌اند علاوه بر سخن در عرصه عمل نیز به گونه‌ای عمل نکنند که احساس امنیت و اطمینان‌بخش بیشتری از نخبگان ایرانی را در برگیرد زیرا لازمه احساس خودی بودن احساس امنیت است.
به عمل کار برآید
دبیرکل نهضت آزادی ایران معتقد است هنگامی که مقامات مسئول ایران جدی بودن تهدیدات خارجی و ضرورت مذاکره بدون قید و شرط با آمریکا را پذیرفته‌اند نمایشی از وحدت ملی در داخل کشورمان ضروری است. در پی تاکید محسنی اژه‌ای وزیر اطلاعات مبنی بر این که نباید دایره خودی‌ها را تنگ کرد دکتر ابراهیم یزدی گفت: در هر سیستم یا نظامی هنگامی که تهدیدات خارجی یکان و بقای کشور و نظام را تهدید می‌نماید رسم بر این است که در داخل اعلام آشتی ملی شود تا همه نیروها فارغ از گرایشات متفاوت و متضادی که دارند بتوانند در برابر خطرات تهدیدکننده خارجی بایستند. وی با امیدوار کننده خواندن سخنان وزیر اطلاعات افزود: به عمل "در هر سیستم یا نظامی هنگامی که تهدیدات خارجی کیان و بقای کشور و نظام را تهدید می‌نماید رسم بر این است که در داخل اعلام آشتی ملی شود کار بر آید و به سخنرانی نیست و این هنگامی موثر است که صاحبان قدرت یعنی دولت از فشارهای رایج بر معترضین دست بردارد. یزدی افزود: آزادی عمل هواداران نظام و دولت و موافقین به عنوان نمادی از آشتی ملی تلقی نمی‌شود چه آن که آنان در هر شرایطی از امکانات فراوسیع فعالیت برخوردار هستند. دکتر یزدی یکی از شرایط فراهم کننده وحدت ملی را ترک فشار بر روی مخالفین و معترضین دانست و با اشاره به فشار بر احزابی چون نهضت آزادی ایران که به گفته وی اجازه تشکیل جلسات محدود آموزشی را ندارند گفت: فعالان سیاسی دگراندیش به بهانه‌های مختلف تحت تعقیب و بازداشت قرار می‌گیرند. یزدی در ادامه با اشاره به برخی محدودیت‌ها همچون فشار بر روزنامه‌ها، زنان، دانشجویان، کارگران، NGOها، قومیت‌ها و... گفت: من فقط امیدوارم مقامات مسئول کشور آنچه را که می‌گویند عمل نمایند. دبیرکل نهضت آزادی ایران در پایان ابراز امیدواری کرد که سخنان وزیر اطلاعات صورت تحقق به خود بگیرد چرا که به عقیده وی کشورمان به چنین وحدتی نیازمند است.