دورنمای مبهم اقتصاد روسیه

«نی‌زاوی‌سی‌مایا گازی‌یتا»
ترجمه: بخش مطبوعاتی سفارت ایران در روسیه
بحران جاری در اقتصاد جهانی می‌تواند ساختار اقتصاد جهانی را به صورت ریشه‌ای تغییر دهد که این تغییرات به نفع روسیه نخواهد بود. به گزارش «نی‌زاوی‌سی‌مایا گازی‌یتا»؛ تبعات این بحران می‌تواند روسیه از مقام هفتم و هشتم از نظر حجم تولید ناخالص ملی به مقام 15 منتقل کند. در این میان، ساختار اقتصاد روسیه که به صدور مواد خام وابسته است، بیش از پیش کارآمدی خود را از دست خواهد داد. ایالات متحده و اروپا هم خسارات زیادی را متحمل خواهند شد، ولی چین و احتمالاً هند برنده خواهند بود. احتمال اینکه روسیه به تبع تداوم این بحران از گروه «بریک» که شامل کشورهای در حال توسعه سریع است، خارج شود، نیز دور از انتظار نیست. چندی پیش اتحادیه خودرو‌‌سازان آلمان نتایج فعالیت این صنعت در سال 2008 را منتشر و به شکست ایالات متحده و آلمان در رقابت با چین بر سر رهبری بازار جهانی اعتراف کرد.
سهم شرکت‌های چینی در بازار جهانی خودرو و ماشین‌آلات به 17.2% رسیده، در حالی که سهم خودروسازان آلمان از 14.7% فراتر نرفته است. جالب توجه این که در شرایط بحران جهانی، کشورهای شرق آفریقا نیز نرخ بالای رشد اقتصادی خود را حفظ کرده‌اند، به نحوی که که نرخ شد اقتصادی در اوگاندا 6 و در کنیا 5.5 درصد است. این در حالی است که روسیه در سال جاری قطعاً به این ارقام رشد اقتصادی دست نخواهد یافت. کارشناسان، چشم‌انداز اقتصادی روسیه در شرایط بحران و بعد از پایان بحران را منفی ارزیابی می‌کنند. لازم به یادآوری است که در دسامبر سال 2007 بانک جهانی ارزیابی خود از شرایط اقتصادی 146 کشور و منطقه را منتشر کرد. طبق این برآورد این سازمان، سهم چین در تولید ناخالص ملی 10، هند 4 و روسیه 3.1 (مقام هشتم) است.
ماه می سال گذشته، ولادیمیر پوتین به هنگام انتصاب وی به مقام نخست وزیری روسیه اعلام کرد که تولید ناخالص ملی روسیه بر اساس برابری قدرت خرید از 2 تریلیون دلار فراتر رفته است که این مسئله به معنی حضور روسیه در رتبة هفتم اقتصاد جهانی است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که در سال 2008 روسیه در حوزة اقتصادی گامی دیگر به پیش برداشته و از بریتانیا سبقت بگیرد. اما تحولات اخیر گواهی بر نادرست بودن این خوش‌بینی‌ها است. بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و سازمان همکاری اقتصادی معتقدند که در سال جاری تولید ناخالص ملی روسیه به میزان 6-4.6% کاهش خواهد یافت، در حالی که این رقم برای اعضای دیگر «بریک» افزایش یافته و یا حداقل افت نخواهد کرد.
ایگور نیکلایف، رئیس اداره تحلیل راهبردی شرکت FBK می‌گوید: «روسیه می‌تواند از مقام 8-7 به مقام 15 نزول کند. ما اکنون هم از نظر نرخ رشد و هم از نظر شدت کاهش نرخ برابری ارز ملی، با افت زیادی مواجهیم. این روند نه تنها از کشورهای دیگر شدیدتر بوده، بلکه هنوز در جریان است و پایان نیافته است». به عقیده این کارشناس، چین با موفقیت از بوته آزمایش بحران گذر خواهد کرد. نرخ رشد اقتصادی این کشور افت نکرده و حتی در سه ماهه اول سال جاری به 6.1% افزایش یافته است.
نیکولایف می گوید: «حتی برزیل رشد اقتصاد خود را حفظ کرده است. روسیه تنها کشور عضو گروه بریک است که با افت قابل توجه توسعه اقتصادی روبرو شده است. احتمال می رود که برزیل رشد اقتصادی برابر صفر را از خود نشان دهد و چین و هند رشد مثبت داشته باشند. روسیه در انتهای جدول باقی خواهد ماند». هرچند پیش‌تر مقامات روسیه از هدف ورود مسکو به به جرگة 5 کشور اول توسعه یافته جهانی تا سال 2020 خبر می‌دادند، اما با بروز بحران در اقتصاد روسیه این هدف هر چه بیشتر دست نیافتنی می‌نماید. موضوع دو برابر کردن تولید ناخالص ملی هم که تا پیش از این از سوی پوتین موأ تأکید قرار می‌گرفت، این روزها کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
میخاییل دلیاگین رئیس انستیتوی مسایل جهانی‌سازی خاطرنشان می‌کند که یکی از اثرات مستقیم بحران اقتصادی جهانی بر روسیه این است که احتمالاً این کشور برتری خود را در بازارهای جهانی انرژی از دست خواهد داد. به اظهار وی؛ «ممکن است آمریکایی‌ها در برای افزایش تولید داخلی حامل‌های انرژی، خط لوله‌ای از آلاسکا به قسمت مرکزی کشور بسازد. در زمینه گاز نیز تحولات مشابهی بروز خواهد یافت و احتمالاً اروپا به توسعة مواد خام جایگزین اقدام خواهد کرد. در این صورت فعالیت روسیه در بازار اروپا با چالش مواجه خواهد شد». تعیین جایگاه روسیه در اقتصاد جهانی آینده، کار ساده‌ای نیست، اما آنچه مشهود است این است که نفوذ آن به تدریج کاهش خواهد یافت. دلیاگین می‌گوید: «ما هم اکنون در عرصة رقابت پرتاب ماهواره به فضا رقابت را به هند می بازیم. چین مشغول ساخت هواپیمای میان‌برد است، در حالی که در روسیه طی 8-5 سال اخیر هیچ کار جدیدی در این زمینه انجام نشده است». ایوان آندریفسکی از شرکت «2‌کا‌آودیت» معتقد است که به علت بحران، گروه «بریک» می تواند منحل شود زیرا کشورهای عضو آن در شرایط بحران وضعیت متفاوتی دارند. اقتصاد چین و هند در مرحله بحران حتی می‌تواند تقویت شود، زیرا بهای تمام شده تولید در این کشورها بر قدرت رقابت آن‌ها می افزاید. برزیل به علت توسعه مطلوب بخش کشاورزی بحران را به راحتی پشت سر خواهد گذاشت. ولی اقتصاد روسیه که به صادرات مواد خام وابسته است، می تواند دچار رکود شود.