تاریخ انتشار : ۰۵ شهريور ۱۳۸۸ - ۰۸:۲۱  ، 
کد خبر : ۹۷۶۲۹

اتحادیه اروپا، روسیه و کشمکش انرژی


اتحادیه اروپا کاهش وابستگی انرژی به روسیه را به هدف اصلی سیاست خود تبدیل کرده است. در مقابل روسیه هشدار داده است که بازار فروش گاز را متنوع خواهد ساخت و واحدهای مایع سازی گاز را به شدت توسعه خواهد داد. به نظر می رسد روسیه و اروپا از نظر انرژی به یکدیگر احتیاجی ندارند، اما واقعیت چنین نیست و این مناقشه جنبه های سیاسی فراوانی دارد.
سه دلیل اساسی سبب تیرگی روابط روسیه و اروپا شده است: اختلاف گازی با اوکراین، سال برگزاری انتخابات بزرگ اروپایی و اجلاس زیست محیطی دسامبر سال جاری در کپنهاگ.
سال 2009 با مسدود کردن ناگهانی خط لوله انتقال گاز روسیه به اوکراین شروع شد. زمان این رخداد بسیار نامناسب بود زیرا قرار است در ماه ژوئن سال جاری انتخابات پارلمان اروپا برگزار شود و در پاییز نیز ترکیب جدید کمیسیون اروپا مشخص شود. فنون انتخاباتی بسیار ساده هستند: اگر بخواهی برنده شوی، یک دشمن پیدا کن. ولی این دفعه خود دشمن اعلام موجودیت کرد.
از یک نظر باید خدا را شکر کرد که در بحران اقتصادی به سر می بریم، زیرا در غیر این صورت موضوع «روسیه خوفناک» و سلاح انرژی آن می توانست به موضوع کلیدی مبارزات انتخاباتی اروپا تبدیل شود.
علاوه بر این، قرار است امسال یک اجلاس مهم در کپنهاگ برگزار شود. اتحادیه اروپا بدون این که منتظر پایان مهلت اعتبار پروتکل کیوتو شود، مبتکر تغییر قواعد بازی در بازار زیست محیطی شده است. اجلاس کپنهاگ در روسیه چندان مطرح نیست ولی در اروپا رسانه ها به طور گسترده به آن می پردازند. این بدان معناست که در طول سال جاری موضوع انرژی های جایگزین به جای نفت و گاز مورد توجه خواهد بود. مسئله این است که در حال حاضر تمام انرژی های تجدیدپذیر (غیر از نیروی برق آبی) از موارد هیدروکربنی گران ترند.
بنابر این، دلیل قابل توجهی باید وجود داشته باشد تا تخصیص های مالی گزاف بودجه های دولتی توجیه شود. برنامه های واقعا چشمگیری وجود دارند، مانند ساخت مرکز بزرگ تولید نیروی برق در صحرای آفریقا که روز از انرژی خورشیدی استفاده کند و شب از انرژی باد.
بنابراین اولویت های اساسی اروپا شامل آزادسازی بازار انرژی، تنوع منابع تامین انرژی، افزایش مسئولیت اروپا در قبال رفتار کشورهای ترانزیت و جایگزین کردن موارد هیدروکربنی با دیگر انواع انرژی است.
مسکو به هر وسیله ممکن می خواهد ثابت می کند که اتحادیه اروپا بدون مشارکت فدراسیون روسیه نباید در مورد شبکه انتقال گاز اوکراین دست به اقدام بزند. یادداشت تفاهم دو طرف در تاریخ 23 مارس با واکنش شدید ولادیمیر پوتین، نخست وزیر فدراسیون روسیه، روبرو شد که ظاهرا دستور داد پاسخی به آن تهیه شود.
نظریه روسیه درباره اساس جدید حقوقی همکاری بین المللی در زمینه انرژی که دمیتری مدودف رئیس جمهوری فدراسیون روسیه در هلسینکی ارائه کرد، باید از همین زاویه در نظر گرفته شود. هر خواننده باریک بینی متوجه می شود که این سند با عجله تهیه شده است. ولی اگر محتوای این سند را بررسی کنیم، دو اصل کلیدی به چشم می خورد: اولا، روابط در بخش انرژی باید همچون سابق بر پایه قراردادهای بلندمدت استوار باشد. ثانیا، هم فروشندگان و هم خریداران باید مسئول رفتار کشورهای ترانزیت باشند.
سودمندی این پیشنهادها برای روسیه واقعا قابل بحث است. قبلا مقامات روسیه پیشنهادهای اصولا متفاوتی مطرح می کردند. برای مثال، قراردادهای بلندمدت به نفع طرفی است که در مورد تقاضای پایدار کالای خود اطمینان ندارد. اما اگر کالا کمیاب باشد، استفاده از بازار معاملات آنی سود بیشتری عاید می سازد. روسیه ضمن طرح موضوع اوپک گازی خواهان ایجاد تغییرات در نظام جهانی تجارت گاز شده بود.
دیدگاه روسیه این بود که قیمت های گاز را از بهای نفت جدا کند که این امر در صورت توسعه گسترده بازار معاملات آنی میسر می شود. روس ها «اوپک گازی» را زود فراموش کردند و حالا روسیه نه در راه قراردادهای کوتاه مدت بلکه علیه این نوع قراردادها مبارزه می کند. درست است که داشتن قراردادهای 30 ساله آرامش بیشتری ایجاد می کند، ولی چه چیزی اولویت دارد: آرامش یا سود؟ اگر سود مهم تر است، باید نظام قراردادهای کوتاه مدت را توسعه داد. ولی این کار از نظر فنی پیچیده تر است و دانش و مهارت تجاری بیشتر را می طلبد. سال جاری نشان داده است که حتی قراردادهای بلندمدتی که بر اساس اصل take or pay تنظیم شدند، هیچ ضمانتی ایجاد نمی کنند. طی 4 ماه اول سال جاری صادرات گاز فدراسیون روسیه به میزان 3/ 53 درصد کاهش یافته است. معلوم است که مصرف گاز در اتحادیه اروپا به شدت کاهش یافته است. اوایل سال 2008 که گاز ارزان بود، اروپا انبارهای خود را سریعا پر کرد (طی شش ماه اول سال 2008 صادرات گاز روسیه به آلمان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 50 درصد ، به فرانسه 30 درصد و به ایتالیا 27 درصد بیشتر بود).
درست است که بحران جهانی مصرف گاز را کاهش می دهد ولی مسئله اساسی اروپا یعنی افت تولید داخلی گاز برطرف نخواهد شد.
آژانس بین المللی انرژی بر این عقیده است که تا سال 2015 اتحادیه اروپا به میزان 72 درصد به گاز وارداتی وابسته خواهد بود و تا سال 2030 به میزان 85 درصد.
راهبرد فعلی روسیه در زمینه گاز از این قرار است: ساخت خطوط لوله جدید برای صدور گاز به اروپا و خرید تمام گاز شوروی سابق. اما بهتر است در این راهبرد تغییرات زیر صورت گیرد:
اولا باید از اتحادیه اروپا خواست که اصل دسترسی آزاد تولید کنندگان گاز به زیرساخت های گاز اروپا تامین شود. واگذاری همین حق به کشورهای آسیای مرکزی نباید ما را نگران کند زیرا ما از فروش گاز آن ها سودی نمی بریم.
ثانیا، تولید داخل و نه ساخت خطوط لوله باید اولویت سرمایه گذاری ها باشد.
ثالثا تولید گاز مایع باید توسعه یابد. فعلا کار به بحث در این مورد ختم می شود.
رابعا باید در استخراج گاز در کشورهای شوروی سابق مشارکت بیشتری داشت تا این گاز نه تنها به اروپا بلکه به کشورهایی چون چین و در آینده هند فروخته شود.
خامسا باید برای اجلاس کپنهاگ آماده شد و ثابت کرد که گاز از نظر زیست محیطی از نفت به مراتب بهتر است.

نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات