تر کیه

مقدمه: تاریخ نگاران زمان ورود اسلام به سرزمین‌های آسیای صغیر، آناتولی دیروز و ترکیه امروز را به دوران قبل از جنگ‌های صلیبی بیزانسیان نسبت می‌دهند و زمینه ورود اسلام به این سرزمین‌ها را شکست مسیحیان از سلجوقیان در «ملازگیرد» می‌دانند که در سال 456 هجری در آناتولی، دولتی سنی مذهب (حنفی) برپا کردند و ادامه آن منجر به برپایی دولت عثمانی در آناتولی قدیم گردید. گفته می‌شود همان زمان‌ها یکی از پادشاهان سلجوقی به نام ملکشاه توسط علمای دینی به مذهب تشیع گرایش پیدا کرد، اما طولی نکشید که کشته شد! حمله مغول‌ها به سرزمین‌های اسلامی که آفت بزرگی برای امت اسلامی محسوب می‌شد، سلجوقی‌ها را تضعیف کرد و سرزمین‌های اسلامی را به دولت‌های کوچک تبدیل نمود، اما در این میان فقط دولت عثمانی بود که موفق به اداره آناتولی گردید و پس از زمانی کوتاه به یک امپراتوری بزرگ بدل شد. این دولت از الجزایر آفریقا تا یمن عرب و از آذربایجان آسیا تا لهستان اروپا گسترده بود و از سال‌های 1079 هجری به بعد کم کم رو به ضعف گذاشت و در سال 1302 که همزمان با کودتای آتاتورکی و تاسیس ترکیه جدید بود ادامه داشت و در مجموع دولت عثمانی نزدیک به 619 سال دوام یافت. دولت انگلستان که همواره آرزوی از بین بردن امپراتوری عثمانی را در سر می‌پروراند، به دست آتاتورک دولت جدیدی در ترکیه تاسیس و با رئیس‌جمهور کردن کمال، اقدام گسترده‌ای را برای اسلام زدایی از ترکیه آغاز نمود. از اهم محورهای این اقدامات می‌توان به تغییر پوشش اشاره کرد، بخصوص تغییر پوشش زنان مسلمان ترکیه که حجاب اسلامی را ممنوع کرد و با ترویج بی‌حجابی نخستین گام را برای اسلام زدایی برداشت. تغییر خط رسمی کشور از حروف عربی به حروف لاتین دومین اقدام استعمار پیر انگلیس به دست آتاتورک بود که هدف از آن فاصله گرفتن مردم مسلمان ترکیه از آثار اسلامی و دولت عثمانی بود. بعد از سال‌های 1310 کتب مدارس دولتی در ترکیه جدید مستقیماً انکار خدا را مطرح کردند و کوشیدند جوانان را بی‌دین پرورش دهند و همزمان با مبلغین دینی برخوردها آغاز شد و مساجد فعال در امور دینی به شدت تحت نظر قرار گرفته و یا تعطیل شدند. با چنین اندیشه‌ای اندک اندک اذان محمدی را خاموش کردند و ذکر اسم «الله» و «محمد» در روزنامه‌ها و مجلات ممنوع شد و در بسیاری از جاها قرآن‌ها جمع‌آوری و سوزانده شدند. آتاتورک بعد از بستن مساجد، خانقا‌ه‌ها، طریقت‌ها و دایره مشایخ عثمانی، برای زیر نظر گرفتن دین اسلام در ترکیه، از سال 1303، سازمان دیانت ترکیه را تاسیس کرد که تاکنون هم دوام یافته و برای استمرار اهداف تاسیس این سازمان موضوع را وارد قانون اساسی ترکیه کرد بطوری که براین مبنا همچنان خارج شدن دیانت از ارزشها و اهداف آتاتورک، جرم تلقی می‌شود، دیانت حق ندارد در بعد سیاسی اسلام کاری انجام دهد، دیانت فقط می‌تواند احکام نماز، روزه، حج و مواردی از این قبیل را به مردم بیاموزد و مهم‌تر از همه آنکه دیانت گونه‌ای موسسه و منصوب دولت لائیک است! ترکیه با بیش از 70 میلیون جمعیت، یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای مسلمان خاورمیانه به شمار می‌آید که عمده مردم آن تابع مذاهب اهل تسنن هستند. همچنین در ترکیه بیش از هفتاد هزار مسجد وجود دارد که به جز مساجد شیعیان، همه زیر نظر «دیانت» هستند و هر هفته خطبه‌های مشخص شده توسط دیانت بطور یکسان و هماهنگ در آنها خوانده می‌شود. در میان اهل سنت ترکیه بعد از مسلمانان حنفی مذهب، شافعیان بیشترین جمعیت را به خود اختصاص داده‌اند که اکثراً از قوم کرد و علاقه‌مند به اهل بیت علیهم السلام می‌باشند. در ترکیه کنونی همچنین بیش از یک و نیم میلیون تا دو میلیون نفر مسلمان جعفری مذهب زندگی می‌کنند که ابتدا در شهرهای هم مرز ایران متمرکز بودند، اما با مهاجرت شیعیان به مرکز و غرب ترکیه، اکنون پراکندگی آنها در شهرهای مختلف رو به فزونی گذاشته است. اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در سال 1368 در شهر اسلامبول تنها یک مسجد متعلق به شیعیان بود که آن هم عموماً به ایرانی تبارها تعلق داشت ولی امروزه تنها در شهر اسلامبور بیش از سی مسجد توسط شیعیان اداره می‌شود و همچنین در شهرهای مختلف کشور ترکیه اعم از آنکارا، بورسا، ازمیر، قارص و اغدیر بیش از 250 مسجد در اختیار شیعیان است. آنچه موجب بیشتر شناخته شدن شیعیان در ترکیه شده، «عاشورای حسینی» بوده است و بزرگداشت همین حماسه با برگزاری مجالس و آئین‌های عزاداری عاشورا د رخیابان‌ها و مساجد، شیعیان را بیش از گذشته مورد توجه مردم و رسانه‌ها قرار داده است. بطوریکه امروزه در شهر اسلامبول یک میدان بزرگ به نام میدان عاشورا وجود دارد و سالهاست که در آن میدان مراسم بزرگی در روز عاشورا برگزار می‌شود. در کشور ترکیه میان شیعیان و اهل تسنن نزاعی وجود ندارد، اما شیعیان همواره از سوی حکومت‌ها تحت فشار بوده‌اند. با اینحال تبعید حضرت امام خمینی به ترکیه و بعد از آن پیروزی انقلاب اسلامی و در مرحله بعد استقلال جمهوری آذربایجان از شوروی سابق که کشوری با جمعیت شیعه مذهب است، میزان توجه به شیعیان جعفری در آن کشور را افزایش داد و با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تحولی بنیادین در جامعه شیعه جعفری ترکیه بوجود آمد که نگاه اکثریت جامعه و حتی توجه حکومت به این اقلیت را به دنبال داشت. شیعیان ترکیه اکنون به نوعی خود باوری رسیده‌اند و عملکرد آنان موجب شده است توده اهل سنت ترکیه، تفاوت میان شیعه جعفری امامیه و علویان را دریافت و به ویژه در میان نسل جوان متعهد نسبت به شیعیان متدین صمیمیت و نزدیکی بیشتری ایجاد گردد. آنچه در ادامه و در دو قسمت مطالعه خواهید فرمود، نقطه نظرات جمعی از علما و روحانیت مبلغ و مروج مذهب شیعه جعفری در ترکیه و متولیان امور فرهنگی در آن کشور پیرامون وضعیت شیعیان، تاثیر دوراندیشی امام خمینی در حمایت از شیعیان جهان و کارکردهای تفکر شیعی در جامعه مسلمانان ترکیه است که شما را به مطالعه آن دعوت می‌نمائیم.