روزنامه همشهری - صفحه 3

اشاره: چشم‌هایتان را ببندید و تصور کنید. آنها خواب و خوراکی نداشتند که شب و روز برایشان معنایی داشته باشد. فقط حواس‌شان به حول و حوش ساعت 4و 5بعدازظهر بود که روزنامه‌های عصر از راه می‌رسیدند؛ کیهان و اطلاعات. رادیو و تلویزیون زیرنظر رژیم بود و خبری از انقلاب به‌دست مردم نمی‌داد، اینترنت هم که هنوز به دنیا نیامده بود، می‌ماند فقط روزنامه‌ها که آن روزها حکم کیمیا را داشت. جلوی دکه روزنامه‌فروشی، غلغله می‌شد. جوانان صف می‌کشیدند تا خبرهای داغ روزهای انقلاب را از دست ندهند. حالا چشمان‌تان را باز کنید و جوانان نسل امروز را ببینید؛ جوانانی که هر روز یک مطالبه جدید دارند؛ یک روز از فیلترینگ می‌گویند و روز دیگر از حجاب؛ گاهی از بیکاری می‌نالند و گاهی از مشکلات مسکن و ازدواج. یک روز به‌صورت جمعی فریاد می‌زنند و یک روز یک نفره ماجرای خیابان انقلاب را درست می‌کنند. دغدغه‌های این نسل با آن نسل انقلاب چقدر تفاوت کرده است؟ آنها چه می‌خواستند و اینها چه می‌خواهند؟ گذشت 4دهه باید باعث این همه تغییر می‌شده یا نه؟ اینها سوالاتی است که برای پاسخگویی به آنها روبه‌روی عباس عبدی و ناصر فکوهی، 2 تن از جامعه‌شناسان شناخته شده کشور نشستیم.

مقدمه: ۴سال پیش نخستین پروانه وکالت برای زنان در عربستان صادر شد. ۲سال بعد به آنها حق رأی داده شد تا عربستان سعودی آخرین کشوری باشد که برای زنانش این حق را قائل می‌شود. همزمان 130هزار زن هم موفق شدند در انتخابات نامزد شوند؛ انتخاباتي كه البته سومين انتخابات در طول تاريخ عربستان به شمار مي‌رفت. اينها ميراث ملك عبدالله،‌ پادشاه سابق عربستان بود. در دوره جديد اما شرايط به‌گونه‌اي ديگر پيش رفت. برنامه‌هاي بلندپروازانه محمد بن سلمان و پدرش تحول در وضعيت حقوق زنان را هم شامل شد. هفته اول مهر، نسيم تغييرات يكي پس از ديگري بر سرزمين حجاز وزيد و زنان براي نخستين‌بار حضورشان در ورزشگاه‌ها را همزمان با هشتادو‌هفتمين سالروز تاسيس كشورشان جشن گرفتند. 2روز بعد طبق دستور ملك سلمان، پادشاه عربستان، تابوي بزرگ جامعه مردسالار اين كشور هم شكست و زنان حق رانندگي پيدا كردند. 3روز بعدتر زلزله‌اي در دنياي مذهب سعودي‌ها به پا شد و به زنان عربستان حق صدور فتوا دادند. موج اين تغييرات ناگهاني بسياري را در جهان بهت زده كرده است. هر چند برخي معتقدند اينها تغييراتي است سطحي و بيشتر براي حكومت آل‌سعود جنبه تبليغاتي دارد، اما دكتر الهه كولايي، استاد علوم سياسي دانشگاه تهران و فعال حقوق زنان، معتقد است زنان در جامعه عربستان پيگير مطالبات‌شان بوده‌اند و آنچه اخيرا در عربستان اتفاق افتاده شكل‌گيري يك اراده سياسي براي پاسخ به مطالبات داخلي است. كولايي اما نگاه اين تحولات را به سوي مراكز تحقيقاتي و دانشگاه‌هاي غربي مي‌داند و معتقد است الگوهاي لازم براي تغيير در شرايط زنان در جامعه عربستان مي‌توانست از تحولات حقوق زنان در ايران گرفته شود. او مي‌گويد: «مي‌توانستيم با بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي حوزه زنان، اين جنبه الگويي را براي انقلاب اسلامي حفظ كنيم تا كشورهاي منطقه به جاي آنكه نگاه‌شان به غرب باشد، براساس الگوي موجود در جامعه اسلامي ما دست به تغيير و تحول بزنند.»