مقدمه: در دو دهه اخير، جهان ابتدا شاهد نوعي افزايش ناگهاني احساسات و گرايشهاي قومي در غرب و بعد از آن، اروپاي شرقي و اتحاد جماهير شوروي سابق بوده است چندين كشور آفريقايي (چاد، سودان، اتيوپي، آنگولا و آفريقاي جنوبي) در آتش‌درگيري‌هاي قومي گرفتار آمده‌اند. در سال‌هاي اخير، منازعات قومي در خاورميانه و آسيا نيز افزايش يافته است. دروزي‌ها، كردها، آذري‌ها، ارمني‌ها، سيك‌ها، تاميل‌ها، تبتي‌ها، ايغورها و موروها خواهان خودمختاري – و نه استقلال كامل و مطلق – مي‌باشند. در همين حال، درگير‌ي‌هاي بزرگ‌تر ميان هند و چين، هند و پاكستان، و اعراب و اسرائيل نيز همچنان ادامه دارند. بنابراين، درك بهتر ريشه‌هاي كشمكش‌هاي قومي و جنبش‌هاي ملي‌گرايانه‌اي كه صلح جهاني را تهديد مي‌كنند، ضروري به نظر مي‌رسد. ما مي‌توانيم اين درگيري‌ها را از جمله علائم مدرنيزاسيون، سكولاريزاسيون، جهاني شدن سرمايه‌داري و يا دموكراتيزه كردن جامعه تلقي كنيم. در اين رويكردها، به جنبش‌هاي قومي و ناسيوناليسم نيز همانند سنت‌گرايي، فمينيسم و جنبش‌هاي سبز، به عنوان واكنش‌هاي توده‌اي (پوپوليستي) و غير عقلاني در مقابل پيشرفت‌هاي دائمي تكنولوژي و ارتباطات دگرگوني‌هاي عظيم در جمعيت و قدرت اقتصادي و بوروكراتيزه كردن فراگير زندگي اجتماعي در جهان مدرن نگريسته مي‌شود و اين گونه تلقي مي‌گردد كه گويي اين موارد، تغييرات و موانعي را در حركت بزرگ تاريخ به وجود آورده‌اند.(1) اين ديدگاهها، به رغم محبوبيت‌شان مي‌توانند عميقا گمراه‌كننده و حتي خطرناك باشند. بسياري از جنبش‌هاي كه ذكر شد، اغلب حمايت فزاينده طبقات تحصيلكرده در جوامع دموكراتيك را جلب تحصيلكرده در جوامع دموكراتيك را جلب مي‌كنند. تمامي آنها به آرمان‌هاي و نيازهاي عميق و ريشه‌دار در جوامع مدرن پاسخ مي‌دهند. مهم‌تر اين كه جنبش‌هاي قومي قدرت خود را بهره‌گيري از شكاف‌هاي بنيادي قومي، جنسي، مذهبي و منطقه‌اي كسب مي‌كنند و اقتصادهاي مدرن و فرايند‌هاي سياسي نيز غالبا آنها را تقويت مي‌كنند. در اينجا بر برخي از شرايط زيربنايي منازعات قومي – كه به باور من مي‌توانند در الگوهاي متفاوت بقاي قومي دراز مدت در سراسر جهان مورد مطالعه قرار گيرند – تاكيد مي‌شود مطالعه بقاي قومي، موضوعي است كه طي سال‌هاي طولاني مي‌تواند كار و تلاش بسياري از محققان را چه به صورت فردي و يا جمعي، موجب شود.(2) در اينجا به برخي از مسائل كليدي اين حيطه وسيع اشاره خواهد شد. لازم به ذكر است كه مثال‌هاي آورده شده، عمدتا از اروپا و خاورميانه گرفته شده‌اند.