فصلنامه عملیات روانی - صفحه 3

مقدمه: هرچند از گذشته‌های دور، صاحبان زر و زور همواره، اخبار، اطلاعات و واقعیتها را تحریف می‌کردند، به طوری که برخی از واقعیتها را وارونه مطرح می‌نمودند تا با اغفال مردم تحت حاکمیت خویش، جایگاه رفیعشان را مستحکم‌تر و سلطه و اقتدارشان را دیرپاتر کنند، اما در هیچ زمانی، به اندازه امروز، این روند این‌چنین آشکارا و مداوم نبوده است. در واقع، جهان امروز ویژگیهایی دارد که آن را از اعصار پیشین متمایز می‌کند. تسلط حاکمان بر جزء جزء و تمام شئون زندگی شهروندان را می‌توان یکی از اساسی‌ترین این ویژگیها دانست. هرچند به نظر می‌رسد که انسان امروز در سایه دستاوردهای عصر مدرن، نسبت به اجداد خود آزادی بیشتر و آگاهیهای فراوان‌تری را به دست آورده است، اما در نگرش واقع‌بینانه‌ای، این نظر به شدت به چالش کشیده خواهد شد؛ چرا که در عصر حاضر، رسانه‌های جمعی غرب که بیشتر در کنترل صاحبان سرمایه و قدرت قرار دارند، تقریباً، به خصوصی‌ترین زوایای ذهنی و زندگی مردم تعدی کرده‌اند. آنها می‌کوشند تا ضمن احترام ظاهری به آزادی و آگاهی شهروندان، آنها را عملاً، در حیطه کنترل خود آورند و هر چه بیشتر محدودتر و ناآگاه‌تر کنند؛ وضعیتی که تقریباً، در تمامی طول تاریخ بشر، بی‌سابقه بوده است. منتقدان فرهنگی پست مدرنیسم بر نقش و تأثیر افزایش‌یابنده رسانه‌های جمعی در شکل‌دهی به افکار و زندگی مردم هر چه بیشتر تأکید می‌ورزند. برخی از آنان، مانند ژان بودریار و ابرتواکو با ابداع اصطلاحاتی، چون فراواقعیت، شبیه‌سازی و واقعیت مجازی بر این نظرند که در عصر حاضر، مرز میان تصویر و واقعیت از هم گسیخته شده و تصویر جانشین واقعیت شده است. امروزه، مردم آنچه را که از رسانه‌ها دریافت می‌نمایند، واقعی تلقی می‌کنند. در این ارتباط، بودریار در اظهارنظر نسبتاً اغراق‌آمیزی درباره جنگ خلیج‌فارس (1991) گفته بود: «جنگ خلیج‌فارس جنگی بود، تنها بر صفحه تلویزیونها». اگر به این مهم توجه داشته باشیم که تصویرهایی که رسانه‌های جمعی پخش می‌کنند، در استودیوهای ویژه‌ای، طبق هدفهای خاصی ترکیب می‌شوند، به خوبی درک خواهیم کرد که آنها، نه تنها وانموده‌های واقعیت هستند، بلکه گسست تام از واقعیت نیز محسوب می‌شوند. در این مقاله، سعی می‌شود که با توجه به آرای بودریار به آنچه در جنگ اخیر آمریکا با عراق گذشت، پرداخته شود، بنابراین، در این راستا، نخست به تعریف واقعیت مجازی می‌پردازیم.

مقدمه: رادیوی سری نوعی تبلیغات بسیار مؤثر است که همواره، از عملیاتهای نظامی پشتیبانی می‌کند. چنین رادیویی، همراه با دیگر تاکتیکهای عملیات روانی و تبلیغاتی، مانند فرو ریختن اعلامیه و استفاده از بلندگو، می‌تواند قلب و روان مخاطبان را تسخیر کند. هرچند نام رادیو سری، عملیاتهای آژانسهای اطلاعاتی و گروههای چریکی را تداعی می‌کند، اما ارتشهای دنیا، به ویژه ارتش آمریکا، همواره از آن در عملیاتهای روانی خویش استفاده می‌کرده‌اند. به باور چاک پاین(1)، عملیات روانی نشر اطلاعات به ظاهر واقعی برای مخاطبان خارجی به منظور پشتیبانی از سیاست کشور و اهداف ملی است. عملیات روانی، به منزله نوعی نیروی غیر خشونت‌آمیز، بر عواملی، مانند منطق، ترس، رغبت و دیگر عوامل روانی تکیه می‌کند تا هیجانها، نگرشها و رفتارهای خاصی را در مخاطبان پدید آورد. این رفتارها و نگرشهای دستکاری شده نیز می‌توانند از جلب حمایت مردم در مورد عملیاتهای نظامی تا آماده شدن برای نبرد را دربرگیرند. ارتش آمریکا عملیات روانی را به منزله نیروی متکثری می‌نگرد که می‌تواند تواناییها و استعدادهای غیرخشونت‌آمیز را برای پشتیبانی مناسب از نیروها در حین عملیات به حداکثر برساند.