مقدمه: درك مباني و مشكلات و ماهيت عمليات رواني بدون درك كامل ماهيت هدفهاي آن، امكان‌پذير نخواهد بود. واقعيت اين است كه هدف عمليات رواني، نه جسم انسان، بلكه روان و فكر اوست. بر اين اساس، مطالعه رفتار اجتماعي در زمينه‌هاي مربوط به عمليات رواني اهميت بسزايي دارد و مي‌تواند بسياري از مشكلات را برطرف كند. هدف از نگارش اين مقاله بيان مباني عمليات رواني و ارتباط آن با علوم سياسي است.
با توسعه علم روانشناسي در قرن نوزدهم و نيز، تحت تأثير مكاتب روانشناسي، جنگهاي نظامي هم ويژگي روانشناختي خاصي پيدا كرد و به دنبال آن، دست‌يابي به اهداف نظامي با بهره‌گيري از مكانيسمهاي جنگ رواني در سريع‌ترين زمان با كمترين هزينه مادي ممكن شد.
مجموعه‌اي از فناوريهاي پيشرفته نظامي و بهره‌گيري از زمينه‌هاي سياسي، فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و روانشناختي، عمليات رواني را كارآتر كرده است. اگر ويژگيها و شيوه‌هاي جنگ رواني به خوبي و در زماني مناسب هب كار گرفته شود، بخش عظيمي از اهداف نظامي تحقق خواهد يافت. اين ويژگيها و شيوه‌ها عبارت‌اند از: بهره‌گيري از فناوري رسانه‌اي براي قوي جلوه دادن خودي و ضعيف جلوه دادن دشمن در سطح سربازان و تسليحات، حمله به مراكز توليد و پخش رسانه‌هاي ديداري و شنيداري دشمن، فضاسازي براي برتر جلوه دادن كيفيت افراد كمتر بر افراد بيشتر اما با كيفيت پايين، بي‌اثر وانمودن مقاومت و مقابله از سوي دشمن، اصل غافلگيري و مورد هدف ناگهاني قرار دادن محل تجمع رهبران سياسي اصلي و حكام درجه يك (عمليات سرزني و شوك و بهت) و طرح شايعه مربوط به نابودي آنان، دامن زدن به اختلافات قومي، فرهنگي و مذهبي، تحريك ناراضيان داخلي كشور به منظور شورش عليه دولت خود، پخش اطلاعات غلط و فريب دشمن، تنظيم مناسبات رواني با مردم كشورهاي در حال جنگ به نحوي كه پس از شكست دولت حاكم زمينه سلطه و مشروعيت دولت فاتح فراهم شود و... .
از صدها سال پيش، وقتي سن‌تزو براي نخستين بار در كتاب هنر جنگ از اطلاعات به عنوان ركن اصلي جنگ ياد كرد و بدين ترتيب تحول شگرفي در استراتژي و تاكتيكهاي نظامي پديد آورد تا به امروز كه تافلر از قدرت و نقش اطلاعات سخن مي‌گويد و شايد تا به ابد، رهيافت سان‌تزو راهگشا و كليدي باشد. اطلاعات، هسته اصلي و مهم‌ترين عامل در اتخاذ استراتژيها و تاكتيكهاي نظامي، سياسي و رواني است.
تلاش براي دست‌يابي به اطلاعات دسته اول و كليدي ـ كه البته خود مستلزم تدابير گوناگون بسياري است. نخستين مرحله از فرآيند اجراي يك پروژه است. چنانچه اين مرحله ثبات داشته باشد و در ديگر مراحل نيز به طور سنجيده عمل شود، عمليات رواني با موفقيت انجام خواهد شد. در اين ميان، جنگر واني به دليل ماهيت نرم‌افزاري خود، پروژه‌اي است كه تمامي مراحل آن به اطلاعات عملياتي و دانش نظري نيازمند است؛ از اين رو، افراد يا سازمانهايي كه مي‌خواهند به عمليات رواني يا ضد جنگ رواني اقدام كنند، بايد از بهره هوشي، تجربه، تخصص و افراد كارشناسي بهره‌مند باشند كه در علوم نظامي ـ سياسي و علوم استراتژيك، علوم سياسي، جامعه‌شناسي، روانشناسي، تاريخ و رايانه مهارت كافي داشته باشند تا با بهره‌گيري از تجربيات و تخصصهاي گوناگون بتوانند عمليات رواني را طرح‌ريزي و اجرا كنند.
هرچند مقاله حاضر، با هدف بررسي برخي از مفاهيم، اصطلاحات، تاكتيكها و استراتژيهاي عمليات رواني نوشته شده است، اما در ضمن مباحث مفهومي، مطالب و اطلاعاتي را در خصوص روشهاي عمليات رواني در سطح استراتژي و تاكتيك به دست مي‌دهد كه اميد است همگي راهگشا باشد.
کد خبر: ۲۹۶۹۸۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۹/۱۱
چكيده:
امروزه قدرت نرم يكي از مولفه‌هاي تاثير‌گذار در سياست خارجي كشورها به شمار مي‌آيد و با سرمايه‌گذاري چشمگيري از سوي دولت‌ها براي ارائه تصويري مطلوب از خود همراه است. همه كشوها تمايل دارند كه ديگران نگاهي مثبت به آنها داشته باشند، بنابراين مي‌كوشند اين تصوير مثبت را تقويت و از شكل‌گيري تصورات منفي جلوگيري كنند. در خصوص تهديد سخت و نرم برداشتي واحد وجود ندارد. برخي تهديدات نرم را تهديداتي غير نظامي مانند محيط زيست، جرايم، فساد و... دانسته‌اند و در نهايت ابزار و شيوه سخت را با هدف سخت و برعكس، ابزار و شيوه نرم را با هدف نرم متناسب مي‌دانند. هدف اين مقاله، بررسي مفهوم قدرت سخت و نرم در محيط ملي جمهوري اسلامي ايران است تا رهيافت‌ها و ديدگاه‌ها به يكديگر نزديك و يك برداشت ايراني از اين دو مفهوم به دست آيد.
واژگان كليدي: قدرت سخت، قدرت نرم، جمهوري اسلامي ايران.
کد خبر: ۲۹۶۸۲۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۹/۰۲