روزنامه شرق - صفحه 312

اشاره: مصاحبه‌ها گاه دریچه‌ای باز می‌کنند به پروژه فکری یک فیلسوف که متون اصلی او نمی‌توانند. مصاحبه حاضر با دریدا مصداق بارز این نکته است. ژاک دریدا همواره در زمره فلاسفه فرانسوی دشوارنویس به شمار آمده است، ولی مصاحبه زیر به خوبی از برخی مضامین فکری او پرده برمی‌دارد و دلالت‌های پنهان آن را آشکار و روشن می‌کند. متن پیش‌رو ترجمه بحث و گفت‌وگویی است که جفری بنینگتون، استاد ادبیات تطبیقی در دانشگاه اموری جورجیا و استاد کلژ انترناسیونال فلسفه پاریس، در اول دسامبر سال ١٩٩٧ در دانشگاه ساسکس انگلستان با ژاک دریدا در حضور دانشجویان ترتیب داد. متن گفت‌و‌گو را بنجامین نویز به قالب مکتوب درآورد و به دست انتشار سپرد. چنان‌که از عنوان و پرسش‌های این گفت‌وگو هم پیداست، بحث عمدتا بر محور برخی مضامین کتاب «سیاست دوستی» دریدا می‌گردد که ترجمه انگلیسی آن کمی قبل در همان سال منتشر شده بود. بنینگتون چهار پرسش پیش می‌کشد ناظر به مفاهیم دوستی، سیاست، دموکراسی و نیز میهمان‌نوازی که در آثار متاخر دریدا مضمونی غالب بوده است. دریدا در این گفت‌و‌گو به موضوعاتی می‌پردازد که امروز حتی بعد از گذشت دو دهه از این گفت‌وگو ضرورت آن بیش از پیش احساس می‌شود. برداشت او از میهمان‌نوازی در مواجهه با دیگری (سیاه‌پوست غیراروپایی و...) در پس‌زمینه بحران مهاجران و تعبیر او از «دموکراسی در راه» در کوران جنبش‌های راست‌گرای افراطی و بدل‌شدن دموکراسی به زائده دولت‌- ملت‌های سرمایه‌دارانه از اهمیت مضاعفی برخوردار است. دریدا از نوعی دموکراسی صحبت می‌کند چنان غریب که دیگر نمی‌توان آن را به شهروندی، به سازماندهی یک رژیم سیاسی برای جامعه‌‌ای معین در قالب ملت- دولت تقلیل داد. «دموکراسی در راه»، در قاموس دریدا، به معنای یک دموکراسی آینده نیست که شرایط فعلی دموکراسی‌‌ها را اصلاح می‌کند یا بهبود می‌‌بخشد. بلکه اول از همه یعنی مفهوم آرمانی دموکراسی در دل خود به یک وعده گره خورده است: «تصور وعده در تصور دموکراسی حک شده است: برابری، آزادی، آزادی‌‌بیان، آزادی مطبوعات، همه اینها همچون وعده‌هایی در درون دموکراسی حک شده‌‌اند. دموکراسی یک‌جور وعده است». آنچه در ادامه می‌آید خلاصه این گفت‌و‌گوست که به همراه رساله «سیاست دوستی» از سوی مترجم در دست انتشار است.