مصطفی جعفرپیشه فرد -
اشاره:
عاشورا ، فرهنگی به جامعیت اسلام دارد و ابعاد گوناگون فردی – اجتماعی و معنوی – سیاسی که در کلیت اسلام شاهدیم، در فرهنگ عاشورا نیز متجلی است. غفلت از ابعاد چند وجهی این فرهنگ، خسارات جبران‌ناپذیری به بار می‌آورد. چندوجهی فرهنگ عاشورا است که در بحث آسیب‌شناسی آن مورد توجه جدی است. عاشورا تبلور سیاست دینی است و این کلیت و این ترکیب، در بحث آسیب‌شناسی باید مورد بررسی قرار گیرد.
تحلیل و شناسایی آسیب‌های این فرهنگ، در گرو شناخت چگونگی معماری و شناخت معماران این بنای عظیم است. از این رو نویسنده، به عنوان مقدمه، بخشی مختصر درباره معماری فرهنگ عاشورا ارائه کرده، آنگاه به بررسی بیشتر آسیب‌شناسی آن پرداخته است.
این بخش مقاله، به این پرسش پاسخ می دهد که نخستین معماران فرهنگ عاشورا چه کسانی بوده‌اند؟ مراسم و آیین عزاداری توسط چه کسانی و از چه زمانی رایج شده است؟ در این بخش مقدماتی با ارائه کلیات و رؤوس مطالب، مشخص می‌گردد که معماری فرهنگ عاشورا مربوط به عصر اهل بیت(ع) است و آیین سوگواری عاشورا نیز برگرفته از آموزه‌های ایشان است. این بخش دو قسمت دارد:
الف) نقش اسیران کربلا در معماری فرهنگ عاشورا
ب) نقش امامان معصوم(ع) در معماری فرهنگ عاشورا .
بخش دوم مقاله که پیکره اصلی آن را تشکیل می‌دهد، به موضوع آسیب‌شناسی فرهنگ عاشورا و بررسی برخی نقطه ضعفها و پاره‌ای آفت‌ها می‌پردازد؛ ضمن آنکه به شیوه درمان نیز اشاره می‌کند، تا نقش سازنده و منزلت رفیع این فرهنگ در ساختار سیاسی اجتماعی جامعه مشخص گردد.
این بخش، خود از دو قسمت تشکیل می‌شود: بایسته‌ها و نبایسته‌های فرهنگ عاشورا . در قسمت نخست، سه عنوان کلی مورد توجه است:
1. ارتکاب گناه و تخلف از شرع
2. سست کردن پایه‌های دین و مذهب
3. تحریف لفظی و معنوی عاشورا .
طی این سه عنوان مشخص می‌شود که رعایت نکردن هر یک از اینها و انجام کارهایی که تحریف عاشورا است یا موجب تحریف عاشورا می‌گردد، خطر بزرگی است که موجب کم رنگ و یا بی‌اثر شدن این فرهنگ سازنده می‌شود.
در قسمت دوم نیز اهداف عاشورا ، در سه بعد طبقه‌بندی می‌شود:
1. احیای ارزشهای انسانی،
2. احیای ارزشهای اسلامی (بطور عام)،
3. احیای ارزشهای عرفانی.
عاشورا ، این سه را، یک جا، به نحو بسیط و یگانه در خود داشت و عزاداران و سوگواران امام حسین(ع)، باید این اهداف را دقیقاً بشناسند، و هر کجا کم توجهی و غفلتی مشاهده می‌شود، نسبت به ترمیم آن حساس باشند.
به اعتقاد نویسنده توجه به این بایسته‌ها، و پرهیز از آن نبایسته‌ها، موجب می‌شود، فرهنگ عاشورا ، این سرمایه بزرگ اسلامی، انسانی، در جایگاه واقعی اجتماعی خود قرار گیرد و تمامی ابعاد سیاست‌های کلان اجتماعی را متأثر از خود گرداند.
کد خبر: ۲۶۱۱۰۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۲/۰۷/۱۰
کد خبر: ۲۵۱۹۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۱/۱۰/۱۰