روزنامه وقایع اتفاقیه - صفحه 80

اشاره: توافق برجام منعقدشده بين ايران و گروه 1+5 که 6 قدرت بزرگ دنيا را تشکيل مي‌دهند، از ديد بسياري از ناظران واقع‌بين سياسي و بين‌المللي، توافقي بوده که توانسته است مانع از «جنگي ديگر» در منطقه حساس و آسيب‌پذير خاورميانه شود. هرچند پيش از منعقدشدن اين توافق مهم بين‌المللي، مذاکرات و رايزني‌هاي گسترده‌اي با هدف حل‌وفصل اين بحران صورت گرفته بود اما اين دور ميز نشستن‌هاي تکراري به راهکاري دست پيدا نمي‌کرد. بااين‌حال، تحول در نگاه طرفين محل مذاکره و درک اين موضوع که قرار نيست برد يک طرف به معناي باخت طرف مقابل باشد، باعث شد تا پس از برگزاري مذاکراتي مکرر، موضوع هسته‌اي جمهوري‌اسلامي ايران به سرانجامي قابل‌قبول برسد. هرچند نمي‌توان برخي انتقادها به اين توافق را ناديده گرفت اما واقعيت ايجاب مي‌کند که ما اين‌گونه درباره موضوع بينديشيم که کشور در مقطعي که درگير اين گفت‌وگوها بود با چه مقدورات و محذوراتي مواجه بوده است؛ به عبارت ديگر، مواجه‌شدن با 6 قدرت اصلي نظام بين‌الملل و تثبيت ايران هسته‌اي و رسميت‌بخشيدن به حقوقي نظير «غني‌سازي اورانيوم» را نمي‌توان موضوعي کم‌اهميت جلوه داد زيرا اين قدرت‌ها پيش‌تر و به‌صورت يکصدا، مخالف پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران بودند. طبيعي است که اگر ايران از توانايي‌ها و ظرفيت‌هاي بالاتري برخوردار بود، شايد بهتر مي‌توانست در مذاکرات برجام به امتيازگيري از گروه 1+5 دست زند. کمتر ناظر واقع‌بيني مي‌تواند انکار کند که اين مذاکرات، پرستيژ و اعتبار بين‌المللي ايران را در منطقه و جهان افزايش داد به گونه‌اي که افزايش نفوذ ديپلماتيک ايران باعث شد تا در برخي از رايزني‌هايي که پيش‌تر امکان حضور پيدا نمي‌کرد نيز به نقش‌آفريني بپردازد؛ البته اين فقط ايران نبود که نسبت به توافق هسته‌اي منتفع شد بلکه کشورهاي زيادي از اين توافق صورت‌گرفته سود بردند. اگر آمريکا به‌عنوان يکي از قدرت‌هاي اصلي نظام بين‌الملل توانست به يکي از بحران‌هاي حساس و پيچيده تاريخ سياست بين‌الملل پايان دهد، کشورهاي اروپايي از يک طرف و چين و روسيه نيز از طرف ديگر موفق شده‌اند بدون مجازاتي به نام «تحريم» به افزايش مراودات سياسي، امنيتي و اقتصادي با جمهوري‌اسلامي ايران بپردازند؛ بنابراين با وجود انتقادات وارده به اين توافق (در ايران و آمريکا و برخي نقاط ديگر جهان) اما رضايتي نسبي ازسوي طرفين مشاهده مي‌شود. اين درحالي است که اکنون فردي سکان هدايت ايالات‌متحده آمريکا را برعهده گرفته که در صورت ادامه رويکرد، خطرات غيرقابل جبراني را براي برجام ايجاد مي‌کند. دونالد ترامپ، ميلياردر نيويورکي و بي‌بهره از هيچ‌گونه سابقه سياسي که کمتر کسي پيش‌بيني مي‌کرد روزي بتواند رئيس‌جمهوري آمريکا شود، توانست اين غير‌ممکن را ممکن کند و اکنون ايران و جهان بايد دست‌کم براي چهار سال او و تصميمات عجيب و غريبش را تحمل کنند. ترامپ که در تبليغات انتخاباتي خود، شعارهاي چالش‌برانگيزي را مطرح کرده بود و بسياري معتقد بودند حتي در صورت روي‌کارآمدن نيز نمي‌تواند به اين شعارها جنبه عملي بدهد، اکنون درحالي روزهاي نخستين سکانداري خود در کاخ سفيد را مي‌گذراند که به نظر مي‌رسد براي تحقق وعده‌هاي خود مصر است. اينکه ايران در دوران ترامپ آيا مي‌تواند به حفظ برجام اميدوار باشد يا اينکه او ترتيبات جديدي را درباره اين توافق مهم بين‌المللي در نظر مي‌گيرد، پرسش مهمي است که در اين مقطع مطرح مي‌شود؛ البته روي‌کارآمدن ترامپ و مخالفت‌هاي اساسي او با برجام باعث شده است برخي منتقدان برجام بيش‌ازپيش نسبت به اين توافق بتازند. در همين‌باره اين سؤال مطرح مي‌شود که مگر ما چقدر ظرفيت و توانايي داشتيم و از چه قدرت مانوري برخوردار بوده‌ايم. به بيان ديگر، در برجام چه بايد مي‌کرديم که نکرديم و چه بايد نمي‌کرديم که کرديم؟ پرسش از مخالفان اين است که چه آلترناتيو بهتري در‌اين‌زمينه وجود داشت؟ مرتضي خوانساري، ديپلمات سابق وزارت امور خارجه و از تحليلگران مسائل بين‌المللي در گفت‌وگو با «وقايع‌اتفاقيه» با اين سؤالات پاسخ داده است. خوانساري که سابقه مأموريت در کشورهاي آلمان، اتريش و سوئيس را دارد، معتقد است برجام توانسته کشور را از بن‌بستي سياسي نجات دهد. او همچنين با بيان اينکه توافق برجام اعتبار سياسي کشور را بالا برد، معتقد است اين توافق نشان داد که کشور قدرت و ظرفيت مذاکره را دارد.