استفاده از پوپولیسم و عوام فریبی برای فرار از پاسخگویی نسبت به نارسایی ها و مشکلات ناشی از شرایط بحرانی حاکم بر غرب و فرانسه و جلب نظر ملی گراهای افراطی در شرایطی که امواج اعتراض به تبعیض و بی عدالتی در غرب روندی فزآینده پیدا کرده است.

دکترحنیف غفاری در گفتگو با بصیرت: ترامپ در حال تقویت و تثبیت الگوهای رفتاری مبتنی بر "ناسیونالیسم افراطی" ، " پوپولیسم " و "نژادپرستی هدفمند" در این کشور می‌باشد. یعنی این الگوسازی‌ها منبعث از "ساختار نژادپرستانه" آمریکاست که در دوران قدرت دو حزب سنتی این کشور ایجاد و تقویت شده است.

مقدمه: وضعیت اقتصادی کشور به‌گونه‌ای است که از یک‌سو شاخص‌های کلان اقتصادی رو به رشد و سامان بوده و از‌سوی‌دیگر، مردم رضایتی از این رشد اقتصادی ندارند و به کلام عامه خودشان می‌گویند که تغییری در زندگی‌مان ایجاد نشده اما دکتر بهمن آرمان به‌عنوان یکی از اقتصاد‌دانان برجسته معتقد است: «رشد اقتصادی به معنای این نیست که وضع زندگی مردم یا قدرت خرید آنها بلافاصله افزایش پیدا کنند؛ این انتظار بیجایی است که عده‌ای برای سوءاستفاده‌های سیاسی، آن را در میان مردم رواج داده‌اند و متاسفانه دیدگاهی پوپولیستی در ایران حاکم شده که تصور می‌شود با عدم افزایش قیمت بنزین و گازوییل یا افزایش میزان وام برای ازدواج و قطع‌نکردن یارانه، مشکلات مردم حل می‌شود». او تاکید کرد: «اقتصاد ایران در حال حرکت به سمت اقتصاد ونزوئلاست اما انجام اصلاحات اقتصادی در هیچ‌جا بدون درد ممکن نیست». آرمان، گفت‌وگویش را با «وقایع‌اتفاقیه» این‌گونه ادامه داد که در پی می‌آید.

مقدمه: محسن صفائي‌فراهاني در تحليلي از انتخابات ٩٦ گفت: «من انتخابات ۹۶ را از ناحيه مردم فقط انتخاب يک دولت نمي‌دانم؛ بلکه يک رفراندوم مي‌دانم. رفراندومي که چندين موضوع را پاسخ داده است. جامعه‌اي که در آن ٤٠ درصد زير خط فقر زندگي مي‌کنند و در انتخاباتش وعده پرداخت سه، چهار برابري يارانه مطرح مي‌شود و اکثريت مردم پاسخ منفي مي‌دهند، يعني مردم هم به پوپوليسم نه گفتند هم به يارانه‌اي که به‌هيچ‌وجه در زندگي شخصي آنها تغييري ايجاد نمي‌کند». بخش‌هاي مهم گفت‌وگوي او با ايلنا در پي مي‌آيد:

مقدمه: روزگذشته دوازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد. انتخابات و رای مردم نمود عینی از تاثیرگذاری آنها در سرنوشت خود و کشور است. سپهر سیاسی ایران به‌گونه‌ای است که رقابت اصلی بین دو دیدگاه و دو روش در مدیریت کلان کشور شکل می‌گیرد و مردم با رفتن به پای صندق‌های رای یکی از این دو دیدگاه و روش را انتخاب می‌کنند. اگر چه انتخاب مردم در دولت‌های نهم و دهم موجب رقم خوردن شرایط خاص در کشور شد، اما به نظر می‌رسد اکنون رای دهندگان نگاه دقیق‌تری به موضوع مهم انتخابات پیدا کرده‌اند. هر چه باشد انتخابات تجلی آرمان مردمی است که حرکت اصلاحی و دموکراسی‌خواهانه خود را از انقلاب مشروطه و برای حاکمیت قانون آغاز کردند. حرکت مردم در انقلاب ۵۷ به نتیجه رسید و اکنون در حال برداشتن میوه‌های آن هستیم. امروز هر چند مشکلات فراوانی در مسیر اجرای آرمان‌های انقلاب و دموکراسی‌خواهی وجود دارد، اما روند حرکت مردم چنان است که مورد رشک کشورهای منطقه قرار گرفته‌اند. حقیقت این است که تاثیرگذاری مردم در هیچ‌یک از کشورهای منطقه به اندازه، صراحت و روشنی تاثیرگذاری مردم ما نیست. حرکت رو به رشد در کشور شتاب منطقی و درستی دارد و از این رو مردم با شوق در عرصه انتخابات حاضر می‌شوند و مدیریت اجرایی کشور را برای چهار سال انتخاب می‌کنند. ایرانیان روز گذشته با شور و هیجان قابل ملاحظه‌ای در انتخابات شرکت کردند. به بهانه بررسی تاریخ دموکراسی و تاثیر‌گذاری مردم بر سرنوشت خود، دکتر فریدون مجلسی، تحلیلگر سیاسی، با «آرمان» گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.

مقدمه: فاصله خيلي دوري از زماني که انگليسي‌ها به خروج از اتحاديه اروپا رأي دادند، يا آمريکايي‌ها با انتخاب دونالد ترامپ، جهان را شوکه کردند، نمي‌گذرد. انتخاب ترامپ، به پوپوليسم جاني تازه داد؛ البته مطمئنا، اين موج پوپوليستي که سال 2016 ترامپ را به اوج قدرت جهاني و نفوذ رساند، در آمريکا آغاز نشد و به‌طور قطع، در اين کشور نيز به پايان نخواهد رسيد؛ قدرت‌نمايي مارين لوپن و جبهه ملي براي انتخابات رياست‌جمهوري فرانسه در بهار سال آينده، احتمال انتخاب يک راست افراطي در انتخابات اتريش که مي‌تواند از سال 1945 تاکنون بي‌سابقه باشد، شکست رفراندوم دولت چپ‌گراي ماتئو رنتزي در چهارم دسامبر 2016 براي تغيير قانون اساسي و به موازاتش قدرت‌گرفتن جنبش ضد‌ساختارگراي «پنج‌ستاره» در ايتاليا، انتخاب رودريگو دوترته، به‌عنوان رئيس‌جمهوري فيليپين صد ميليون نفري و قدرت‌گرفتن دو حزب «آلترناتيو براي آلمان» و پگيدا در آلمان؛ همه نشانه‌هايي از جولان پوپوليسم مدرن است. تحليل و بررسي ريشه‌ها و عوامل شکل‌گيري و تأثيرات وجودي پوپوليسم با تمرکز بر انتخابات فرانسه را در گفت‌وگويي با دکتر علي بيگدلي، استاد شهيد بهشتي، کارشناس مسائل بين‌الملل، پژوهشگر عصر معاصر و مؤلف آثاري چون «تاريخ اروپا در قرن جديد»، «تاريخ انديشه سياسي در غرب»، «تاريخ فرهنگ‌وهنر اروپا در قرن جديد»، «کرونولوژي مسيحيت و قرون وسطي» و «تاريخ اروپا در قرون وسطي» پي مي‌گيريم که در ادامه مي‌خوانيد:

اشاره: تجربه نشان داده وقتی درآمد خانوارها به‌طور میانگین كاهش پیدا می‌كند، نابرابری افزایش می‌یابد؛ اما آمارها نشان می‌دهد نابرابری كاهش پیدا كرده است. بهروز هادی‌زنوز، اقتصاددان، در گفت‌وگوی خود با «شرق» ضمن احتمال اشتباهات آماری به علت جایگزینی «هزینه» به جای «درآمد» در محاسبات ضریب جینی، از مخاطرات فاصله درآمدها در كشور می‌گوید. او اشاره‌ای هم به توزیع یارانه‌های نقدی در دولت قبل دارد. به گفته زنوز: «توزیع یارانه نقدی بر ٣٠ درصد جامعه شهری و ٧٠ درصد جامعه روستایی اثر مثبتی داشته است؛ ولی در طول زمان، میزان یارانه ثابت مانده؛ اما مقدار واقعی یارانه نسبت به تورم كاهش پیدا كرده و می‌توان انتظار بازگشتی را به سمت نابرابری بیشتر داشته باشیم». این اقتصاددان با هشدار نسبت به بازگشت پوپولیسم در ایران یادآور می‌شود: «الگوی محرز پوپولیسم در ایران به نام محمود احمدی‌نژاد ثبت شده و اگر قرار است جایزه‌ای داده شود باید به ایشان بدهند... پوپولیسم اقتصادی و سیاسی بسیار خطرناك است؛ چون ماهیتا ضدمردمی است و پشت آن برخلاف ادعایش نظامی‌گری نهفته است. در پشت سرشان هم فساد مالی بزرگی نهفته است...» او هشدار می‌دهد در شرایط کنونی احتمال دوباره روی‌کارآمدن پوپولیسم بسیار زیاد است.

مقدمه: در این دو، سه دهه اخیر در منابع مختلف بومی و بین‌المللی درباره موضوع پوپولیسم بحث به میان می‌آید و کنش‌ها و رفتارهای پوپولیستی توصیف و تحلیل می‌شود. در کشور ما در رسانه‌های ملی، به‌‌ویژه در رسانه‌های کاغذی (روزنامه‌نگاری) به تناوب بحث‌هایی دراین‌باره مطرح می‌شود. شاید به‌‌این‌دلیل است که اطلاع‌رسانی دراین‌باره ضروری به‌ نظر می‌رسد؛ اما تصور می‌رود که کاربست واژه پوپولیسم ، برخلاف معنای ظاهری آن، یعنی «عامه‌گرایی»، مفهوم چندان روشنی را بازنمایی نمی‌کند و زمانی که واکاوی بیشتری به ‌‌عمل می‌آید، پی می‌بریم که این واژه، مرزها و حتی محتوای چندان مشخصی ندارد. شاید بتوان گفت معنای چندگانه این واژه بر روی پیوستاری می‌لغزد که از عامه‌پسندی و طرفداری از «مردم عادی» (عوام‌‌الناس جامعه) تا عوام‌فریبی و اغواگری را در‌بر می‌‌گیرد. ازاین‌رو، به ‌خاطر دامنه معنایی گسترده‌ای که این مفهوم دارد، در این نوشتار، خواسته و ناخواسته از همان واژه « پوپولیسم » استفاده می‌شود تا هم تمام این پیوستار معنایی را شامل شود و هم بیش از این باعث ابهام نشود. شاید همین ابهام مفهومی باعث شده که این واژه در محافل روشنفکری موضوع گفت‌‌وگو باشد یا گاهی با استفاده یا سوءاستفاده آگاهانه و ناآگاهانه، برداشت‌های متفاوت عملی و نظری از آن بشود. به‌این‌خاطر به نظر می‌رسد بازاندیشی و ژرفکاوی درباره این مفهوم گنگ، کاری سودمند یا حتی ضروری باشد. بدون اینکه نویسنده ادعای فروتنی علمی داشته باشد، برخی از همکاران که تجربه نظری و تجربی در جامعه‌شناسی سیاسی دارند، ممکن است بتوانند با دقت بیشتری به تحلیل این موضوع بپردازند؛ دغدغه‌ای که باعث تهیه این مقاله بوده، کمتر هدف تبیین سیاسی این موضوع داشته و بیشتر به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی این‌گونه سیاست‌‌ورزی در سطح ملی و بین‌المللی توجه داشته است. از نظر این نویسنده، نگرانی اصلی در این است که توسعه پوپولیسم ، مانند هر رویداد اجتماعی، تحولات ساختاری در دیگر جنبه‌های اجتماعی را در پی داشته؛ چنان‌که برای نمونه در نظام‌های آموزشی و ارزشی جامعه تأثیر تخریبی خود را برای مدتی نامعلوم باقی می‌گذارد و عمّال پوپولیستی خود را پاسخ‌گوی این پیامدها نمی‌‌دانند؛ هرچند که در رفتار پوپولیستی درکل رسم «پاسخ‌گویی» و مسئولیت‌‌پذیری اجتماعی، امری فراموش‌شده است. به‌‌هرحال، نویسنده این مطالب ادعای آن همه توانایی قلمی و علمی را ندارد که در این بررسی نه‌‌چندان مفصل، بتواند به تمام گوشه‌ها و زوایای تاریک و روشن این قضیه بپردازد و مشکلی را در حوزه علوم اجتماعی حل کند؛ بلکه به نظر می‌رسد اگر این بحث فقط بتواند ابعاد مسئله‌‌آمیزی قضیه را تا اندازه‌‌ای باز کند (یعنی فقط بار مسئله پوپولیسم را روشن کند) به دستاورد مفیدی رسیده است. بد نیست اضافه شود که برخی هم این موضوع را نه‌تنها مسئله‌آمیز نمی‌‌دانند؛ بلکه آن را توجیه هم می‌کنند و حتی آن را تریبون سیاسی یا ابزاری برای کسب قدرت بیشتر قرار می‌دهند و از آن استفاده‌های شایان می‌برند. در دیکشنری کمبریج، پوپولیسم را شامل اندیشه‌ها و فعالیت‌‌های سیاسی‌ای دانسته‌اند که از حقوق «مردم عادی» حمایت می‌کند. چنانچه معنای جامع و مانع پوپولیسم همین عبارات و توصیف مختصر باشد، جایی برای بحث و نقد باقی نمی‌‌ماند؛ هرچند صفت «سیاسی» در این تعریف برای «اندیشه‌ها و فعالیت‌‌ها»، این نکته را القا می‌کند که پوپولیسم کلا مفهومی سیاسی است و جامعه‌شناسی و دیگر شاخه‌های علوم اجتماعی با آن کاری ندارند یا این موضوع در حاشیه بحث آنها قرار می‌گیرد. البته اگر این واژه در زبان و قلمرو مباحث سیاسی وارد شده، بیشتر به‌ صورت کرداری سیاسی یا در رفتار سیاست‌مداران بازنمود پیدا می‌کند و کمتر در معرض مفهوم‌پردازی‌های مناسب با مبانی فلسفی و تحلیل دقیق علمی قرار می‌‌گیرد؛ ازاین‌رو ژرفکاوی درباره آن را لازم می‌داند. درصورتی‌که این «کردارها و رفتارهای» سیاسی و مواضع پوپولیستی آشکار و پنهان که در این چند دهه اخیر رواج یافته و می‌‌یابد و گفته‌های سخن‌گویان و عمّال پوپولیستی که به ‌ظاهر در حمایت از خواست‌های «مردم» است، پس از مدتی کوتاه و به‌ویژه در میان‌مدت، پیامدهای اجتماعی و فرهنگی‌ای برای طبقات متوسط و پایینی جامعه داشته که اهمیت و مطالعه آنها از دیدگاه جامعه‌‌شناختی درخور توجه است. با این مقدمه کوتاه، بدیهی می‌نماید که مواضع پوپولیستی تنها به‌ صورت «کردار و رفتار سیاسی» موردی و مقطعی باقی نمی‌ماند و لازم است که این موضوع در بحث‌های مفهومی و تحلیلی فلسفه و علوم سیاسی مطرح شود و علاوه‌برآن در تحلیل‌‌ها و ژرفکاوی‌های اقتصادی، جامعه‌شناسی سیاسی، مطالعات فرهنگی و کلا در مطالعات میان رشته‌ای به بحث گذاشته شود.