احزاب سیاسی ایران - صفحه 7

رضا تابش اشاره: احزاب سیاسی به عنوان سازوکار اصلی نهادینه کردن رقابت مسالمت‌آمیز در دموکراسی‌های معاصر، مطرح هستند. اگر چه حزب به مفهوم عام آن یعنی گروه و دسته‌ای با عقاید و باورها یا منافع مشترک، از دیرباز در جوامع متمدن بشری وجود داشته است، اما به اعتقاد اکثر اندیشمندان علوم سیاسی، حزب به مفهوم جدید و با کارکرد رقابتی از دستاوردهای جدید تمدن غرب و تحولات بعد از رنسانس و عصر روشنگری اروپا است. احزاب سیاسی علی‌رغم بسیاری از انتقادات، هنوز هم موثرترین ابزار رقابت، مشارکت و تغییر و تحولات مسالمت‌آمیز سیاسی در دموکراسی‌ها هستند. ایران تقریبا از دوران مشروطه شاهد شکل‌گیری گروه‌ها و دستجاتی بوده که نام حزب بر خود نهاده بودند، لکن تجربه حزبی در ایران هیچ‌گاه با موفقیت جدی روبرو نشده است بنابر عللی از جمله: فقدان شکاف‌ها، ضرورت‌ها، ناگهانی بودن ایجاد این پدیده و نیز استبداد حاکمان و استبداد حزبی و نیز وابستگی برخی از احزاب به خارج و دول استعماری در گذشته تا به انقلاب‌ اسلامی و تحولات گسترده ناشی از آن می‌رسیم و شکل‌گیری یا حکومت‌ اسلامی مبتنی بر نظریه ولایت‌ فقیه. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در عین این که ابتنای نظام بر پایه نظریه ولایت‌ فقیه رادر اصل 57 اعلام کرده است در اصل 26، فعالیت احزاب سیاسی را به شرط آنکه استقلال، آزادی، وحدت‌ ‌ملی، موازین اسلامی و اساس نظام را نقض ننمایند به رسمیت شناخته است. گرچه در اوایل پیروزی انقلاب، شاهد رونق کم‌سابقه احزاب هستیم اما چندی نگذشت که با شدت گرفتن درگیری‌های داخلی و تبدیل رقابت‌های سیاسی بر جدالهای فیزیکی و پس از آن آغاز جنگ تحمیلی هشت‌ساله، دولت مستعجل فعالیتهای حزبی، همچون نظایر آن درگذشته ـ دوران مشروطه و سالهای پس از شهریور 1320 ـ فرو پاشید تا دوباره در دوم خرداد یکهزار و سیصد و هفتاد و شش جان تازه‌ای یافت. اهمیت موضوع پرداختن به مساله احزاب سیاسی در این امر نهفته است که تجربه نشان داده است احزاب علی‌رغم نقایص و مضراتی که به ویژه درجهان سوم دارند، با ایجاد پویایی سیاسی در جامعه، نهایتا برآیند مثبتی دارند مقدمه فعالیت احزاب نیز قانونمندی و تبیین جایگاه و کارکرد آنان در نظام سیاسی موجود است. و از آنجا که نظریه ولایت فقیه که مبنای قانون اساسی و نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است به معنای اخص کلمه یک حکومت دینی است یعنی تمامی قوانین، مقررات، و سازوکارهای حقوقی آن می‌بایست مغایر با شریعت اسلامی نباشد و از احکام الهی تخطی نکند قاعدتا فعالیت احزاب سیاسی نیز در چنین فضایی مورد تصور و تحلیل قرار می‌گیرد. نویسنده در این مقاله سعی می‌کند به این سوال پاسخ گوید که با توجه به ویژ‌گی‌های نظام ولایت ‌فقیه، آیا احزاب سیاسی قادر به فعالیت در این نظام می‌باشند.