کد خبر: ۲۲۶۵۲۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۱/۰۸/۰۹
عباسعلی رهبر / عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد
مقدمه:
اندیشمندان در مفهوم توسعۀ اقتصادی وفاق دارند؛ چه، آنان انباشت سرمایه و صنعتی شدن را توسعه می‌دانند؛ اما چنین اجماعی در مورد توسعۀ سیاسی هرگز حاصل نشده است. اگرچه اغلب معتقدند توسعۀ سیاسی مردم‌سالارانه کردن (Democratization) جامعه و به تبع آن رقابت فکری و مشارکت سیاسی است. هر جامعۀ سیاسی متشکل از سه عنصر اساسی است:
1) دولت، به عنوان رکن اصلی جامعه
2) توده‌ها، به عنوان پشتوانه جامعۀ مدنی (البته آنگاه که جامعۀ مدنی شکل گرفته باشد)
3) جامعۀ مدنی، به عنوان مجموعه سازمانها، احزاب و... که مرکز زندگی خصوصی و اجتماعی را مستقل از سیطرۀ دولتی تشکیل می‌دهند.
باید اشاره کرد که دربارۀ تاریخچۀ جامعۀ مدنی دو نظریۀ عمده وجود دارد: طرفداران نظریۀ اول، جامعۀ مدنی را متعلق به عصر جدید نمی‌دانند و معتقدند که از هنگام تشکیل نوعی اقتدار در جوامع، جامعۀ مدنی شکل گرفته، اما در طول تاریخ منقبض و منبسط شده است. طرفداران نظریۀ دوم بر این باورند که جامعۀ مدنی پس از پیدایی فردگرایی تکوین یافته است و لذا جامعۀ مدنی را نوعی سازماندهی مابعد فردگرایی می‌دانند.
به نظر می‌رسد که نظریۀ اول مرجح باشد. جامعۀ مدنی از بین رفتنی نیست، بلکه قابل انقباض و انبساط است. با توجه به انقباض و انبساط قدرت دولتی و میزان توده‌ای شدن سیاست و مشارکت مردم در فرآیندهای تصمیم‌گیری، جامعۀ مدنی منقبض و منبسط می‌شود. جامعۀ مدنی افراد را به صورت گروهها و دسته‌ها جمع می‌کند و البته گفته شده است که انبساط جامعۀ مدنی همزمان با رشد آزادی در جامعه صورت می‌گیرد.1
محتوای جامعۀ مدنی ضرورتاً همراه با تشکیل احزاب و تشکیلات خاص نیست، بلکه فرهنگ عمومی، ایستارها، نگرشها، توسعۀ اقتصادی و... آن را تعیین می‌کند. در مجموع، جامعۀ مدنی و تکوین شاخصهای گوناگون آن اهمیت زیادی در توسعۀ سیاسی دارد. جامعۀ مدنی خود دارای شاخصهای متعددی است از قبیل: ساخت قدرت سیاسی، عقلانیت، علم‌گرایی، خردورزی، مدارای سیاسی، فرهنگ سیاسی مشارکتی و...
در این نوشتار با توجه به بستر فرهنگ سیاسی، مشارکت مردم را در دو مقطع زمانی متفاوت مورد بررسی قرار خواهم داد. شایان ذکر است که فرهنگ هر جامعه با تمامی جلوه‌های زندگی، ارزشهای انسانی و معرفت‌شناختی و همچنین با تعاملات و تقابلات اجتماعی، در همۀ زمانها و مکانها ارتباط می‌یابد و به این دلیل است که هویت فرهنگی جامعه می‌تواند هادی اهداف حکومتی و منادی توسعۀ سیاسی تلقی شود.2
کد خبر: ۲۱۲۲۶۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۱/۰۸/۰۸