شبه‌مدرنیسم

مقدمه: كودتاي نافرجام پانزدهم و شانزدهم جولاي جاري در تركيه بار ديگر اهميت ارتش و نيروهاي نظامي را به كشورهاي خاورميانه يادآور شد. اصولا تاريخ بيداري اين كشورها را مي‌توان با شكست‌هاي ايشان در عرصه نبرد با قدرت‌هاي نوظهور دنياي متجدد بازنويسي كرد چرا كه نخستين تلاش‌هاي ارباب قدرت در اين سرزمين‌ها براي ورود به گردونه تجدد با نوسازي ارتش و تنظيمات در توان نظامي صورت گرفته است. اما آيا اولويت ارتش و نظامي‌گري مي‌تواند مبناي درستي براي نوسازي باشد؟ آيا نتيجه تجدد آمرانه‌اي نيست كه به محض برداشته شدن قوه قهريه نيروهاي گريز از مركز را ممكن مي‌كند؟ آيا مدرنيسم يا شبه‌مدرنيسم با رنگ و لعاب نظامي‌گري هر آينه مشكلاتي را كه امروز در تركيه شاهديم، پديد نمي‌آورد؟ اصولا ارتشي كه بر اين مبنا بنا گذاشته مي‌شود، آيا توان دفاع از تماميت ملي را دارد؟ تاريخ‌نگاري نظامي در ايران چنان كه داريوش رحمانيان، استاد تاريخ دانشگاه تهران تاكيد مي‌كند، چندان پر و بالي ندارد و تلاش‌ها در اين زمينه پراكنده و ناهمگون است. با اين همه معدودي آثار در اين زمينه قابل توجه هستند. برخي از آنها را استفاني كرونين، استاد دپارتمان مطالعات شرقي دانشگاه آكسفورد نوشته است با نام‌هاي شاهان سربازان و زيردستان، ارتش و ايجاد دولت پهلوي در ايران و سياست‌هاي قبيله‌اي در ايران. كتاب ارتش و دولت‌سازي در خاورميانه مدرن اين پژوهشگر را غلامرضا علي بابايي به فارسي ترجمه كرده است. هفته گذشته در موسسه روايت نشستي براي بررسي اين كتاب با حضور مترجم، سرهنگ سجادي پژوهشگر تاريخ نظامي و داريوش رحمانيان، استاد تاريخ دانشگاه تهران برگزار شد كه روايتي از سخنان حاضران اين نشست از نظر مي‌گذرد: