اجرای برجام رسما آغاز شد. آمانو در سفر یک روزه خود به تهران، بعدازظهر یکشنبه از پارچین بازرسی کرد. به گزارش «وطن امروز»، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعدازظهر یکشنبه به سایت نظامی پارچین رفت تا از نزدیک این تاسیسات نظامی را بازرسی کند. البته پیش از حضور آمانو در ایران، برخی منابع غربی خبر حضور او در پارچین را منتشر کرده بودند. براساس گزارش آسوشیتدپرس، قرار بود آمانو به همراه بازرسان آژانس به صورت ویژه بر نمونه‌برداری از پارچین توسط تکنیسین‌های ایرانی نظارت کند. با این حال براساس اطلاعات منتشر شده، گویا موضوع نمونه‌برداری در بازرسی روز یکشنبه انجام نشد و قرار است این موضوع در یک بازه زمانی دیگر انجام شود.
اما حضور آمانو در پارچین به چه صورت بود؟
اگرچه مقامات دولتی مدعی هستند حضور آمانو در پارچین «تشریفاتی» بوده است و روز یکشنبه خبرگزاری دولتی ایرنا این خط عملیات روانی دولت را کلید زد اما اطلاعات رسیده به «وطن امروز» حاکی از آن است که آمانو از نزدیک در جریان برخی جزئیات تاسیسات پارچین قرار گرفت. یک منبع آگاه در این‌باره به «وطن امروز» گفت پس از بازدید آمانو از پارچین، منابع نزدیک به آژانس مدعی شده‌اند یوکیا آمانو حتی از نزدیک، مخزن ادعایی سایت پارچین را بازرسی کرده است! که در صورت صحت چنین ادعایی، بازدید آمانو از سایت پارچین را باید به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازرسی‌های هسته‌ای و نظامی تلقی کرد! به عبارتی سطح دسترسی آمانو در این بازرسی بسیار وسیع بوده است!
البته پس از بازدید آمانو از پارچین، او توضیحات بیشتری درباره این بازدید ارائه کرد! توضیحاتی که نشان می‌دهد نمونه‌گیری در تاسیسات پارچین نیز انجام شده و بازرسان آژانس بزودی نتیجه این نمونه‌گیری‌ها را اعلام می‌کنند! آمانو در اظهارات خود تصریح کرد نمونه‌گیری‌ها از پارچین با نظارت آژانس صورت گرفته و تکنیسین‌های ایرانی نیز در آن نقش داشته‌اند. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه پس از بازگشت از ایران، گفت: پیشرفت قابل توجهی درباره پرونده هسته‌ای ایران صورت گرفته است. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فرآیند بازرسی و نمونه‌گیری از پارچین گفت: «همین الان شورای حکام را در جریان سفر آخر هفته‌ام به ایران قرار دادم. من در جریان این سفر با رئیس‌جمهور روحانی و دیگر مقامات ارشد ایرانی، همچنین اعضای پارلمان این کشور دیدار کردم.»
به گزارش فارس، آمانو افزود: «من به شورای حکام گفتم پیشرفت چشمگیری در زمینه اجرای نقشه راه حاصل شده است. من همچنین در مورد دیدارم از بخشی خاص در سایت پارچین که بارها گفته‌ام برای شفاف‌سازی موضوعات مرتبط با ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران، از اهمیت بالایی برخودار است، گزارش دادم». مدیرکل آژانس ادامه داد: «معاون مدیرکل و من روز یکشنبه به این سایت رفتیم. این اولین بار بود که آژانس از این نقطه بازدید می‌کرد. ما وارد ساختمانی شدیم که آژانس پیش از این تنها می‌توانست با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، شاهد آن باشد.» او افزود: «داخل ساختمان، ما نشانه‌هایی از فعالیت‌های جدید نوسازی مشاهده کردیم. هیچ تجهیزاتی داخل ساختمان وجود نداشت».
وی ادامه داد: «کارشناسان ما این اطلاعات را تحلیل کرده و همانطور که در نقشه راه آمده، در هفته‌های آینده با ایران در این رابطه گفت‌وگو خواهیم کرد». آمانو همچنین گفت: «همانطور که در گزارش‌هایم به شورای حکام اعلام کرده‌ام، فعالیت‌های زیادی که از اوایل سال 2012 در این نقطه انجام گرفته، توان آژانس برای راستی‌آزمایی موثر در آنجا را تضعیف کرده است». وی افزود: «پیش از بازدید ما، فعالیت‌های مشخص پادمانی آژانس در نقطه مشخصی در سایت پارچین صورت گرفت. این فعالیت شامل نمونه‌برداری‌های محیطی بود. نمونه‌برداری، فرآیند پیچیده‌ای است». مدیرکل آژانس ادامه داد: «براساس تجربه‌ای که طی سال‌ها به دست آمد، آژانس در شرایط خاصی، به نمایندگان کشورهای عضو اجازه داده است فعالیت‌هایی را برای کمک به اقدامات راستی‌آزمایی آژانس، انجام دهند. این امر به نحوی انجام می‌شود که اطمینان حاصل شود به روند راستی‌آزمایی آژانس لطمه نمی‌خورد».
وی در ادامه با بیان اینکه ایران در فرآیند نمونه‌برداری «ایفای نقش» کرده است، گفت: «آژانس می‌تواند صحت فرآیند نمونه‌برداری و اصالت نمونه‌ها را که از محل‌های مورد نظر آژانس در نقطه‌ای مشخص در پارچین برداشته شده‌اند، تایید کند.» آمانو افزود: «اصالت نمونه‌های آژانس با استفاده از یک روند استاندارد راستی‌آزمایی حاصل شد. این روند تحت مسؤولیت و نظارت ما انجام گرفت. نمونه‌ها به وین منتقل شده و توسط کارشناسان آژانس مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.» وی ادامه داد: «اجرای نقشه راه، به مرحله مهمی رسیده است. فعالیت‌های راستی‌آزمایی در پارچین به نحو همخوان با اقدامات استاندارد پادمانی ما صورت گرفت. تمام اطلاعات به دست آمده و اکنون در حال ارزیابی توسط آژانس است». او در پایان گفت: «با این حال، کارهای زیادی در هفته‌های پیش‌رو، باقی مانده است. اجرای کامل نقشه راه، برای شفاف‌سازی تمام موضوعات گذشته و حال مربوط به برنامه هسته‌ای ایران همانطور که در ضمیمه گزارش نوامبر 2011 من اعلام شده، ضروری است».
نظارت داشته‌اند!
به گزارش «وطن امروز»، آمانو در این اظهارات به وضوح گفت آژانس بر روند نمونه‌گیری‌ها نظارت داشته است و ایران نیز در این فرآیند «ایفای نقش» کرده است! او در اظهاراتش تصریح کرد که آژانس صحت نمونه‌گیری‌ها را تایید می‌کند. بنابراین فرآیند نظارت آژانس بر نمونه‌گیری‌ها به گونه‌ای بوده که اطمینان‌خاطر مدیرکل آژانس را موجب شده است. پیش از این خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی مدعی شد در فرآیند نمونه‌گیری از پارچین، تکنیسین‌های ایرانی اقدام به نمونه‌گیری می‌کنند و بازرسان آژانس با حضور در محل نمونه‌گیری، بر این موضوع نظارت خواهند داشت.
از سوی دیگر بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفته است این نمونه‌گیری‌ها هفته گذشته و بدون حضور بازرسان آژانس انجام شده است البته هفته گذشته تعدادی از بازرسان آژانس به ایران آمده بودند که البته سازمان انرژی اتمی مدعی شد حضور آنها در ایران، برای بازرسی نیست. البته پیگیری‌های «وطن امروز» حاکی از آن است که نظارت آژانس بر نمونه‌گیری‌ها از طریق دوربین‌های آنلاین بوده است. بر این اساس از طریق دوربین‌های آنلاین آژانس و همچنین «جی‌پی‌اس‌های همگرا» که توسط آژانس ارائه شده است، بر عملیات نمونه‌گیری نظارت می‌شود.ایران هسته‌ای هم در گزارشی نوشت که حضور آمانو در پارچین نیز به منظور «تایید چشمی» در پارچین بوده است. به هر حال ایفای نقش ایران در فرآیند نمونه‌برداری از پارچین، به‌عنوان «بازوی اجرایی» بوده است!
آمانو راضی رفت!
علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی البته درباره بازرسی‌های صورت گرفته از پارچین، ترجیح داد به حضور یا عدم حضور بازرسان اشاره نکند. صالحی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا بازدید آمانو از پارچین تشریفاتی بوده است، اظهار داشت: ما طبق نقشه راه عمل کرده‌ایم و طرفین طبق تعهدات عمل کرده‌اند. وی افزود: سفر آمانو به ایران بسیار موفقیت‌آمیز بوده است.
صالحی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه ارزیابی شما از ملاقات آمانو با اعضای کمیسیون برجام چه بوده است، گفت: ملاقات آمانو با کمیسیون برجام خوب بوده است و طرفین راضی بوده‌اند، آمانو با رضایت از ایران رفته است و امیدواریم مباحث و فعالیت‌های گذشته و حال در پایان سال جاری میلادی بسته شود. رئیس سازمان انرژی اتمی همچنین درباره رویکرد کمیسیون ویژه برجام و اینکه آیا رویکرد آن جناحی بوده است یا نه، گفت: شهادت می‌دهم کمیسیون برجام بدون سمت‌گیری کار را جلو برده است.
قانون؟! کدام قانون؟
یوکیا آمانو در حالی پارچین را بازرسی کرد و نمونه‌برداری از آن شد که تمام مجاری قانونی در ایران این اقدام را نقض صریح قانون می‌دانند. دولت ایران در حالی اجازه بازرسی از پارچین را داده است که براساس مصوبه مجلس هفتم، اجازه این اقدام را نداشت. مجلس هفتم در مصوبه «قانون صیانت از دستاوردهای هسته‌ای جمهوری اسلامی» تصریح کرد: «دولت مکلف است صرفاً در چارچوب «توافقنامه پادمان» معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند. اجابت درخواست‌های فراتر از «توافقنامه پادمان» توسط دولت ممنوع است». در کنار این موضوع، مصوبه اخیر مجلس نهم با عنوان «الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای ملت ایران» نیز دارای 3 اصل بود که اکنون با بازرسی صورت گرفته از پارچین، این مصوبه نقض شد.
در بند دوم این مصوبه که به تایید شورای نگهبان رسیده و جالب اینکه حسن روحانی نیز آن را ابلاغ کرده است، آمده: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب توافقنامه پادمان، مجاز به انجام نظارت‌های متعارف از سایت‌های هسته‌ای است و دسترسی به اماکن نظامی، امنیتی و حساس غیرهسته‌ای، اسناد و دانشمندان ممنوع است و باید مصوبات شورایعالی امنیت ملی رعایت شود». بنابراین اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و مجوز حضور آمانو در سایت نظامی پارچین، نقض صریح این قوانین است ضمن اینکه براساس اطلاعات موجود، شورایعالی امنیت ملی نیز مصوبه‌ای در این‌باره نداشته است!
البته موضوع بازرسی از پارچین که در واقع یک سایت نظامی است، یک تعهد فراپروتکلی است؛ موضوعی که یوکیا آمانو در اظهارات اخیرش در نشست عمومی آژانس صراحتا به آن اشاره کرد و گفت: «ایران پروتکل الحاقی را به منظور ارائه دسترسی بیشتر به بازرسی‌های آژانس به سایت‌ها اجرا می‌کند. علاوه بر این، ایران قبول کرده اقدامات شفاف‌ساز بیشتری را براساس برجام انجام دهد». البته تعهدات فراپروتکلی ایران در سند برجام نیز قید شده بود. به هر حال در شرایطی که نه قانون مجوز بازرسی پارچین را داده و نه هنوز مجاری قانونی در ایران درباره برجام تصمیم‌گیری کرده‌اند، دولت حسن روحانی اجرای تعهدات خود در برجام را کلید زده است. کمیسیون برجام نیز در حالی باید جمع‌بندی نهایی خود از برجام را مهرماه به صحن علنی ببرد که روز یکشنبه، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در راستای اجرای برجام، پارچین را پایید و رفت!