(روزنامه جوان ـ 1394/08/20 ـ شماره 4674 ـ صفحه 2)
ـ آمريكايي‌ها براي نظارت بر برجام چه‌كردند
بر اساس دستور رهبر معظم انقلاب هيئت نظارت بر برجام كه توسط شوراي عالي امنيت ملي تعيين مي‌شود، عملكردي حساس بر عهده دارد و عملا هسته اصلي هرگونه ارزيابي و تصميم‌گيري در قبال ادامه روند برجام و ارائه تدابير لازم در مقابل بد عهدي طرف مقابل بر عهده اين هيئت است.
جالب اينجاست با اينكه اولين بارفرمان تشكيل اين هيئت از سوي مقام معظم رهبري صادر شد، اما امريكا در اجراي اين تدبير زودتر از طرف ايراني همت به خرج داده و هيئتي را به صورت موازي با وزارت خارجه امريكا و زير نظر شوراي عالي امنيت ملي اين كشور براي نظارت بر برجام تشكيل شد.
بر اساس خبري كه در اين باره در رسانه‌ها منتشر شده است، شوراي امنيت ملي امريكا دفتري جديد جهت نظارت بر اجراي برجام تأسيس كرده و رياست دفتر جديد را «پال ايروين»، مدير كل دفتر امور منع اشاعه شوراي امنيت ملي به عهده خواهد داشت.
در اين باره نيز جيمز تيمبي، مشاور ارشد وزارت خارجه در امور كنترل تسليحاتي و كريستوفر بك‌مي‌ير، هماهنگ‌كننده ارشد وزارت خارجه در امور تحريم‌هاي ايران كه همراه با «ايروين» از اعضاي كليدي تيم امريكا با تجارب دست‌اول در زمينه مذاكره با تيم مذاكره كننده كشورمان بودند هم اكنون به اين دفتر پيوسته‌اند. ايروين، مدير قبلي امور عدم اشاعه در شوراي امنيت ملي امريكا كه از حاضران در مذاكرات دو ساله گذشته با طرف ايراني بوده رهبري اين اداره را بر عهده خواهد داشت. البته در كنار اين دفتر تيم ديگري پيش از آن به رياست «اشتفان مول»، سفير سابق اين كشور در ارمنستان براي هماهنگي اجراي برجام در وزارت امورخارجه امريكا تشكيل شده بود تا هماهنگي با ساير دستگاه‌ها به خصوص درباره لغو تحريم‌ها را بر عهده داشته باشد.
ـ جايي براي هماهنگ شدن سياست‌هاي نظام براي اجراي برجام
در اين ميان و با وجود پيش دستي امريكايي‌ها خبري از تشكيل اين هيئت درمجموعه شوراي عالي امنيت ملي نبود و حتي در اين باره علي لاريجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي وعضو حقوقي اين شورا نيز به اين نكته اشاره كرد كه هيئت نظارت بر برجام بايد از افراد قوي و آگاه تشكيل شود.
در اين ميان شايد بانگاهي به وظايف اين هيئت در دستور مقام معظم رهبري بتوان به اهميت آن به خصوص در اجراي برجام پي برد؛ نكته‌اي كه مورد نظر امريكايي‌ها در اجراي برجام بوده است.
واقعيت آن است كه برجام سندي است كه عملا حوزه‌هاي مختلف همچون فناوري هسته‌اي، اقتصاد و رفع تحريم‌ها، فناوري، امور حقوقي و پادماني را در بر مي‌گيرد و طبيعي است كه دستگاه‌هاي درگير در اين مسئله تنها محدود به مذاكرات خارجي نمي‌شود و حوزه‌هاي گوناگوني را همچون امور امنيتي كه جزو حوزه‌هاي حساس امنيت ملي است، در بر‌مي‌گيرد.
تشكيل اداره‌اي مخصوص برجام در شوراي امنيت ملي امريكا كه محل تلاقي و تعيين سياست‌هاي امنيتي و نظامي اين كشور است، نشان مي‌دهد كه علاوه بر دستگاه سياست خارجي امريكايي نهادهاي ديگري نيز در اجراي برجام از ديدگاه امريكايي‌ها نقش دارند كه از جمله آنها مي‌توان به نهادهاي اطلاعاتي و حتي دستگاه اقتصادي نيز اشاره كرد.
اين نكته‌اي است كه اهميت آن براي كشورمان غير قابل كتمان است. در اجراي برجام تنها وزارت امورخارجه نيست كه ايفاي نقش مي‌كند، بلكه برجام به دليل ماهيت خود ساير نهادهاي متولي را درگير خود مي‌كند. از جمله اين نهادها مي‌توان به سازمان انرژي اتمي و همچنين دستگاه‌هاي اطلاعاتي، امنيتي و حتي دستگاه اقتصادي كشور نيز اشاره كرد.
برداشته شدن تحريم‌ها و اهميت آن براي كشور نكته‌اي است كه حضور دستگاه‌هاي اقتصادي را به منظور صحت از عملكرد امريكايي‌ها به تعهدات خود در برجام برجسته مي‌كند. اما صرف‌نظر از اين موضوع هيئت نظارت بر برجام يك وظيفه نظارتي مهم نيز بر عهده دارد.
ـ ترمز‌گيري براي اشتباهات بيجا در اجراي برجام
سخنان دبير شوراي عالي امنيت ملي نكته ديگري هم داشت و آن هم پاسخ به سؤال خبرنگاري بود كه درباره آغاز به كار جمع آوري سانتريفيوژها در نطنز و فردو كه اين روزها محل بحث و جدل فراواني در عرصه سياسي كشور شده بود، پرسيده بود. وي در پاسخ به سؤال اين خبرنگار گفت كه همين طور است. قبل از اينكه اين اقدام صورت بگيرد، با يك اخطار جلوي آن گرفته شده است.
براي اولين بار بحث آغاز جمع آوري سانتريفيوژها را علي اكبر صالحي، رئيس سازمان انرژي اتمي در توكيو و در نشست خبري با خبرنگاران بيان كرد.
انتشار اين خبر و بحث تعجيل در اجراي تعهدات ايران در برجام بدون لغو تحريم‌ها سبب شد كه برخي نمايندگان مجلس به اين مسئله معترض شوند، از جمله در همين زمینه ۲۰ نفر از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي نيز در تذكري به حسن روحاني رئيس‌جمهور خواستار توقف دستور جمع‌آوري سانتريفيوژهاي فردو و نطنز شدند.
در شرح تذكر نمايندگان آمده است: متأسفانه در دو روز گذشته چند پيمانكار براي جمع‌آوري سانتريفيوژهاي فردو وارد اين سايت شده‌اند و شروع به جمع‌آوري زيرساخت‌هاي اين سايت نموده‌اند و گفته‌اند دو هفته اينجا مي‌مانيم تا كار را تمام كنيم.
اين در حالي است كه سانتريفيوژهاي دور بالا به دليل سرعت بسيار بالاي خود از حساسيت زيادي در هر گونه نقل و انتقال و همچنين ضربه برخوردارند. سانتريفيوژهاي موجود در سايت‌هاي غني‌سازي ايران با سرعت 50 هزار دور در دقيقه گردش مي‌كنند و طبيعي است كه هر گونه جابه‌جايي كوچك در روتور‌ها و تجهيزات چرخشي اين دستگاه منجر به از كار افتادن يا حتي انفجار آن مي‌شود و با توجه به اين حساسيت هر گونه نقل و انتقال بايد در كمال دقت انجام شود.
به نظر مي‌رسد كه پاسخ دبير شوراي عالي امنيت ملي پاسخي به همين نگراني است. هيئت نظارت بر برجام در صورت تشكيل شدن از افراد آگاه و همچنين ارائه گزارشات منظم از اجراي برجام مي‌تواند تضميني مناسب در مقابل هرگونه سهل انگاري در اجراي برجام باشد؛
سهل‌انگاري‌هايي كه خطرات فراواني براي منافع ملي خواهد داشت. از سوي ديگر تشكيل اين هيئت و نظارت بر اقدامات طرف مقابل پاسخي روشن به امريكايي‌ها خواهد بود كه هرگونه اقدامي كه برخلاف روح و متن برجام يا تفسيري غير معمول از آن باشد بدون شك رصد شده و با پاسخي درخور از سوي مراجع تصميم‌گير ايراني به خصوص شوراي عالي امنيت ملي روبه رو خواهد شد.