(روزنامه اطلاعات - 1394/07/26 - شماره 26281 - صفحه 12)
بازگشت مسکو به کانون توجه جهاني
مجله فارين پاليسي در گزارشي اقدامات روسيه در سوريه را باعث تقويت جايگاه مسکو فراتر از مرزهاي خاورميانه مي‌داند و اين درحاليست که سياست مردد آمريکا در منطقه باعث دل سردي اروپايي‌ها و رفتن آنها به سمت روسيه مي‌شود.اين مجله نوشت،پس از آغاز حملات هوايي روسيه عليه داعش در خاک سوريه رسانه هاي جهان به چندين انگيزه بالقوه پشت اقدامات نظامي ولاديمير پوتين، رئيس جمهوري روسيه در منطقه اشاره مي‌کنند.
تقويت دولت سوريه و پر کردن خلاء قدرت ناشي از بي کفايتي آمريکا براي مقابله با داعش در ميان اين انگيزه‌هاست. البته به نظر مي رسد که کسي به تاثيرات جانبي اقدامات پوتين در سوريه توجهي نکرده است.اين مجله در ادامه مي آورد، فراتر از خاورميانه، اقدامات رئيس جمهوري روسيه مي‌تواند باعث تقويت خود او در جبهه ثانوي شود که همان اروپاست. عمليات نظامي روسيه در سوريه به مسکو اين فرصت را مي دهد تا بر سياست خارجي متمرکز بر کشورهاي اروپايي تاثير بگذارد. دولت هاي اروپايي که از مواضع آمريکا از آغاز جنگ سوريه حمايت مي‌کنند و هم اکنون اولويت خود را بجاي مقابله با اسد، بر شکست داعش متمرکز کرده‌اند، به اين فکر فرو رفته اند که اگر تمام اين مدت حق با پوتين بوده باشد، آن وقت چه مي شود. آيا پوتين شريکي قابل اعتمادتر از واشنگتن است؟
خسارت هاي ناخواسته از درگيري‌هاي سوريه در کشورهاي اروپايي اثر دارد. رويارويي با بحران آوارگان و مهاجران و تهديد تروريستي ناشي از به خدمت گرفتن شبه نظاميان و اتباع اروپايي به شدت ارتباط و ائتلاف ميان آمريکا و اتحاديه اروپا را مخدوش کرده است.مجله فارين پاليسي اين سوال را مطرح مي کند که آمريکا تا کي مي‌تواند انتظار داشته باشد متحدانش از مسيري حمايت کنند که به ندرت حامي آنها در مقابل اين خطرات بوده است؟ شمار کمي از رهبران اروپايي که هنوز بر کناره گيري اسد تاکيد دارند، به نظر به انزوا کشيده شده اند.
اين مجله در ادامه مي آورد، اقدامات اخير پوتين وي را به چهره اي بسيار قابل قبول و معتبرتر از واشنگتن تبديل کرده است. هزينه ادامه مقاومت آمريکا در سياست خود در خاورميانه، از بين رفتن اتحاد آمريکا و اروپا براي سال‌هاي پيش روست.
معادله جديد روس‌ها در سوريه
سردبير مجله لبناني «المرايا» نوشت مواضع روسيه در قبال بحران سوريه و مبارزه با تروريسم اين اصل را در عرصه سياسي بنيان نهاد که حکومت با زور و قدرت سرنگون نمي‌شوند، اما با زور و قدرت مي‌توان مانع سرنگوني حکومت‌ها شد.«فادي اسماعيل بوديه»، سردبير مجله لبناني «المرايا» طي يادداشتي اختصاصي براي خبرگزاري فارس به بررسي حضور مستقيم نظامي روسيه در سوريه پرداخت.
پوتين، احياي اقتدار روسيه، بحران سوريه
در اين يادداشت آمده است،انتخاب «ولاديمير پوتين» به رياست جمهوري روسيه نقطه عطف مهمي در احياي قدرت اين کشور داشت و موجب ايفاي نقش اساسي روسيه در عرصه بين الملل جهت تغيير معادلات اين عرصه و تحميل مسکو بعنوان شريک واشنگتن در پرونده‌هاي بين المللي شد.از زمان آغاز بحران سوريه پوتين سياست شفاف و روشني در برابر اين بحران اتخاذ و اعلام کرد که در کنار نظام مشروع و منتخب مردم سوريه قرار دارد و در اين راستا نقش بسيار مهمي را در شوراي امنيت براي ممانعت از تصويب قطعنامه‌هاي سياسي و نظام عليه دمشق ايفا کرد.
افزون بر آن تيم ديپلماتيک روسيه در طول بحران براي دستيابي به راه حل سياسي بصورت مستمر با گروه‌هاي معارضي که در فهرست گروه‌هاي تروريستي و مسلح قرار نمي‌گرفتند، در تماس بود و در اين خصوص نشست‌هايي را برگزار کرد که در کنفرانس مسکو 1 و مسکو 2 نمود پيدا مي‌کند.
آمريکاي نگران، بحران کريمه و اوکراين را کليد مي‌زند
اما تمامي اين تلاش‌ها همواره با مانع تراشي و سنگ اندازي آمريکايي‌ها مواجه بود که موفقيت روس‌ها در اين پرونده را به زيان خود مي‌ديدند. به همين منظور بحران اوکراين و جزيره کريمه با هدف مجازات مسکو و مشغول کردن آن به اين بحران را کليد زد، اما با کوه سخت و پر صلابت پوتين و مردم روسيه برخورد کرد تا مسکو اصل جديدي را وارد بازي‌هاي عرصه بين الملل کند و به واشنگتن بقبولاند که روسيه پوتين، قدرت بزرگي است که نمي‌توان آن را ناديده گرفت.
آمريکايي‌ها طي بحران سوريه تلاش کردند، ائتلافي بين المللي براي مبارزه با تروريسم ايجاد کنند و در اين راه براي فرونشاندن خشم و غضب افکار عمومي جهان که هر روز از ابعاد جديد توطئه آمريکا عليه سوريه و حمايت واشنگتن از گروه‌هاي تروريستي آگاه مي‌شدند، نيروي هوايي کشورهاي همپيمان را براي آنچه آن را مبارزه با تروريسم ناميده بود، فراخواند.اما اندکي از تشکيل اين ائتلاف نگذشته بود که ماهيت دروغين و فريبنده آن و ناتواني از تحقق حتي يکي از اهداف مشخص شده طي يک سال فعاليتش براي جهانيان آشکار شد.
جامعه بين المللي طي يک سال مبارزه ائتلاف بين‌المللي ضد تروريسم به رهبري آمريکا مشاهده کرد، اين ائتلاف نه تنها گامي در مبارزه با تروريسم در منطقه خاورميانه برنداشته، بلکه به توسعه و گسترش نفوذ اين گروه‌ها و حمايت مالي و نظامي از آنها اقدام کرده است.رئيس جمهوري روسيه در واکنش به ناتواني ائتلاف آمريکايي مبارزه با تروريسم تصريح کرد،جاي تعجب دارد، آمريکايي که مي‌تواند، از کره زمين آب را در سطح مريخ ببيند، کاروان‌هاي داعش روي زمين را نمي‌بيند.عدم جديت ائتلاف آمريکا در مبارزه با تروريسم، از جمله داعش موجب شد تا روسيه از پيوستن به آن خودداري کند و به حضور مشاوران نظامي خود در سوريه آن هم با تاييد و هماهنگي دمشق اکتفا کرد.
معامله غرب با پوتين، تلاش براي تغيير موضع مسکو
«فرانسوا اولاند»، رئيس جمهوري فرانسه تلاش کرد، با تبديل بحران اوکراين به اهرم فشاري روي همتاي روس خود موجب تغيير موضع مسکو در قبال دمشق شود، اما پاسخ مسکو دشمنان سوريه را غافلگير کرد، چون مسکو اعلام کرده بود که به درخواست دمشق، جنگنده‌هاي خود را راهي سوريه خواهد کرد.به محض اعلام اين خبر از زبان پوتين آمريکا جنگ رواني و رسانه‌اي گسترده‌اي را آغاز و تلاش کرد که از قدرت و اقتدار ارتش سوريه در تغيير معادلات حاکم بر ميدان در سوريه بکاهد و در افکار عمومي جهان نسبت به اهداف اين حضور روسي شک و ترديد ايجاد کند.به همين منظور رئيس جمهوري آمريکا و وزير دفاع اين کشورها بارها تصريح کردند ، از دخالت روسيه در سوريه احساس نگراني بسيار مي‌کنند. در همين راستا پاريس نيز در واکنش به اين حضور، تاکيد کرد که دخالت روسيه در سوريه بازتابي منفي بر روند سياسي خواهد گذاشت.
ايران، حزب‌الله و حمايت از روسيه در مبارزه با تروريسم
در ادامه اين سياست، آمريکا به بلغارستان فشار بسياري وارد کرد تا آسمان خود را به روي جنگنده‌هاي روس ببندد تا در مقابل ايران بعنوان يکي از همپيمانان روسيه و سوريه از آمادگي خود جهت همکاري و هماهنگي با روسيه در مبارزه‌اش با تروريسم و غلبه بر آنها خبر داد و آسمان خود را به روي عبور جنگنده‌هاي روس گشود.به موازات آن، سيد «حسن نصرالله»، دبيرکل جنبش حزب الله لبنان در مصاحبه‌اي تلويزيوني از اين موضع روسيه استقبال کرد و جديت مسکو در مبارزه با تروريسم در سوريه و حمايت از دمشق و همچنين منافع روسيه در اين کشور را ستود.
روسيه با قدرت به عرصه سياسي بين‌الملل باز‌گشته است تا به جهانيان بگويد که روسيه بزرگ را نه مي‌توان ناديده گرفت و نه مجازات کرد. بلکه مسکو خواهان حضور و مشارکت جهت حل بحران‌هاي بين‌المللي است تا زمينه تحکيم پايه‌هاي صلح و ثبات و دموکراسي را در جهان هموار کند.
اين هدفي است که آمريکا و غرب از آن بشدت ابراز نگراني مي‌کنند، چون قدرت يافتن روسيه در عرصه بين‌المللي و حضورش جهت حل بحران‌هاي بين المللي بمعناي پايان دادن به يکه تازي آمريکا در اين عرصه است.در عرصه ميداني، جنگنده‌هاي روس ضربات سخت و سنگيني را به گروه‌هاي تروريستي از جمله داعش و جبهه النصره وارد و آنها را وادار کردند، خانواده‌هاي خود را از سوريه خارج و راهي عراق يا ترکيه کنند.
همچنين جنگنده‌هاي روس، در عمليات خود تعداد زيادي از انبارهاي تسليحاتي و تجهيزات نظامي و ذخاير گروه‌هاي تروريستي را منهدم کردند و موجب شد تا ارتش سوريه با پوشش هوايي اين جنگنده‌ها عمليات زميني گسترده‌اي را در چندين جبهه عليه گروه‌هاي مسلح تروريستي آغاز کند.آنچه در سوريه مي‌‌گذرد، برخلاف عراق است که جنگنده‌هاي آمريکايي آنگونه که ادعا مي‌کردند، بجاي هدف گيري داعش، نيروهاي ارتش و کميته‌هاي دفاع مردمي اين کشور را هدف مي‌گرفتند.روسيه امروز را مي‌توان، همپيمان حکومت‌ها و مردمي دانست که تروريسم کمر به نابودي آنها بسته‌اند، از سوريه و عراق گرفته تا مصر و در اين راه تا ريشه‌کن سازي تروريسم به مبارزه‌اش در کنار اين کشورها ادامه خواهد داد.
مواضع روسيه در قبال بحران سوريه و مبارزه با تروريسم اين اصل را در عرصه سياسي بنيان نهاد که حکومت با زور و قدرت سرنگون نمي‌شوند، اما با زور و قدرت مي‌توان مانع سرنگوني حکومت‌ها شد.
سرنوشت سوريه در تقابل قدرت‌هاي منطقه
بمباران مواضع مخالفان سوري توسط روسيه کشورهاي منطقه را که در تلاشند رئيس جمهوري سوريه را سرنگون کنند، خشمگين کرده است. تحليلگران مي‌گويند، عربستان سعودي، قطر و ترکيه احتمالا در حال حاضر کمک نظامي به مخالفان سوري را افزايش مي‌دهند تا از آنها و هدفشان حمايت کنند.
روزنامه گاردين در گزارشي خبري نوشت،جنگنده‌هاي روسيه که از پايگاه هوايي جديدي در سوريه به پرواز درآمده و حملات هوايي خود را آغاز کرده‌اند، منتقدان غربي را برآن داشتند تا موضع خودشان را براي برکناري بشار اسد، رئيس جمهوري سوريه از قدرت نرم‌تر کنند اما گروه ديگري از مخالفان اسد مداخله مسکو را بيشتر از آنکه سرنوشت‌ساز و تعيين کننده ببينند آن را تحريک آميز توصيف مي‌کنند.
قدرت‌هاي منطقه‌اي بي‌سر و صدا اما موثر پول، تسليحات و ديگر حمايت‌هاي لازم را براي مخالفان سوري فراهم کرده و باعث بزرگترين حملات عليه نيروهاي دولت دمشق مي‌شوند. در انجام اين کار آنها به شدت در درگيري سرمايه‌گذاري مي‌کنند که بخشي از يک مبارزه منطقه‌اي وسيع‌تر عليه قدرت و نفوذ ايران است.در هفته‌اي که روسيه حملات هوايي متعددي انجام داد، اين کشورها صريحا اعلام کردند که همزمان با تلاش مسکو براي حفظ اسد بر سر قدرت، دست کم بر برکناري او متعهد مي‌مانند .
عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان سعودي چند ساعت پيش از آغاز نخستين حمله هوايي روسيه هشدار داد: هيچ آينده‌اي براي اسد در سوريه وجود ندارد. اگر اسد به عنوان بخشي از گذار سياسي عزل نشود، عربستان سعودي گزينه نظامي را اتخاذ خواهد کرد که با برکناري اسد از قدرت پايان مي‌يابد.
جولين بارنس ديسي، يکي از مقامات ارشد در شوراي روابط خارجه اروپا ادعا کرد: مداخله روسيه مشکل بزرگي براي کشورهايي است که از مخالفان سوري حمايت مي‌کنند به ويژه کشورهاي منطقه همچون قطر، عربستان سعودي و ترکيه و احتمالا به عنوان اقدامي براي مقابله با تشديد ناآرامي‌ها واکنشي شديد به اين مساله خواهند داشت.تحليلگران مي‌گويند، همزمان با گسترش جنگ داخلي سوريه، عربستان سعودي نسبت به موضعش راسخ‌تر شده است.
محمد اليحيي، يکي از مقامات مرکز ملک فيصل براي تحقيق و مطالعات اسلامي در رياض مي‌گويد،از زمان آغاز ناآرامي‌ها در سوريه، ديدگاه رياض اين بود که بشار اسد بايد برود. هيچ نشانه‌اي از اينکه رياض از آن زمان تاکنون موضع خود را تغيير داده وجود ندارد.او در سخناني مضحک مدعي شد،براي رياض و متحدان منطقه‌اي‌اش کاملا مشخص است که افزايش اقدامات اخير ايران و روسيه تنها باعث ايجاد يک منطقه بي‌ثبات‌تر و ريختن خون‌هاي بيشتر مي‌شود.تحليلگران معتقدند،رياض بر حمايت از مخالفان سوري در جنوب سوريه تمرکز کرده است.
در حالي که براساس گزارش‌ها، ترکيه و قطر از مخالفان سوري در شمال کشور از جمله شبه نظاميان محافظه کار همچون "احرار الشام" حمايت کرده‌اند.اين گروه تروريستي متحد با جبهه النصره، شاخه القاعده اخيرا به يک آتش بس محلي با نيروهاي اسد در شمال کشور دست يافته است. گمان مي‌رود موفقيت‌هاي نسبي اين گروه در مقابله با نيروهاي دولت دمشق يکي از علت‌هاي کمپين حملات هوايي روسيه و قرار گرفتن آنها به عنوان نخستين اهداف اين حملات هوايي بوده است.علي باکر، تحليل‌گر منطقه‌اي مي‌گويد: به احتمال زياد تلاش‌هاي آتي بر تقويت موثر بودن ائتلاف‌هاي بزرگ، هماهنگي و همکاري ميان پرنفوذترين و موثرترين گروه‌ها در سوريه معطوف خواهد بود.
او افزود: نگراني‌ها نسبت به فروپاشي دولت اسد و به جا ماندن خلاء خطرناک قدرت، متحدان را برآن داشت تا از تلاش‌ها براي يک گذار سياسي حمايت کنند اما حملات هوايي روسيه اين ارزيابي را تغيير داد.همکاري و هماهنگي بسيار نزديک و شديدي ميان عربستان، قطر و ترکيه وجود دارد. آنها تقريبا در خصوص سوريه يک رويکرد دارند.پس از فروپاشي آتش بس ميان آنکارا و گروه‌هاي کرد، ترکيه براي برگزاري انتخابات مناقشه‌آميز آماده مي‌شود و ناآرامي‌هاي داخلي مانع حمايت ترکيه شده است.با اين حال قطر و عربستان سعودي براي واکنش به مداخله مسکو قطعا بودجه، رابطه و اهداف سياسي دارند .
عربستان سعودي و قطر اكنون وارد يک جنگ خونين و پرهزينه در يمن شده‌اند که احتمالا منابع مالي و نظامي آنها را محدود مي‌کند. آنها همچنين تاکنون از ممنوعيت‌هاي غرب در خصوص ارسال تسليحات پيشرفته از جمله موشک‌هايي که مي‌توانند هواپيماها را ساقط کنند به خاطر ترس از اينکه ممکن است اين تسليحات به دست افراد "نادرستي" بيفتد و عليه خودشان استفاده شوند، تمکين کرده‌اند.
بارنس ديسي مي‌گويد: مساله نامشخص کنوني ميزان قدرت به اضافه کارايي و قابليتي است که قدرت‌هاي منطقه‌اي مي‌خواهند در مذاکرات مطرحشان کنند. آيا سعودي‌ها تلاش مي‌کنند تا مسائل را به صورت قاطعانه در دست‌هاي خود بگيرند از جمله با ارسال تسليحات پيشرفته به مخالفان سوري که تاکنون از انجام اين کار منع شده بودند؟بعيد است که تعداد زيادي نيروي زميني به سوريه اعزام شوند چرا که بسياري از آنها در يمن مستقر هستند.
حسن حسن، نويسنده کتاب "داعش: داخل ارتش ترور" مي‌گويد: نقش نظامي عربستان بيشتر از مداخله و تهاجم خواهد بود. عربستان تاکنون سوريه را يک تهديد امنيتي مستقيم نمي‌دانست.برخلاف سوريه که ايران در آنجا نفوذ دارد، مردم يمن سال‌ها است که زورگويي‌هاي عربستان را به چشم ديده‌اند و اين مهم در يمن به نوعي از سوي برخي از يمني‌ها پذيرفته شده است.او افزود: بهترين راه براي واکنش نشان دادن به مداخله روسيه مشارکت بيشتر با مخالفان سوري و افزايش حمايت‌ها از آن‌هاست تا بتوانند اين حمله را خنثي کرده و تعادلي را بر روي زمين ايجاد کنند.
آن موقع روس‌ها متوجه خواهند شد که در رابطه با آنچه که مي‌توانند در سوريه به دست آورند، محدوديت‌هايي وجود دارد و رويکرد خود را تغيير خواهند داد .مقامات عربستان به خصوص نگرانند که آمريکايي‌ها به دنبال توافق اتمي با ايران از استراتژي خود نسبت به تهران عقب نشيني کنند.جين کينينمانت، يکي از محققان ارشد در انديشکده بين‌المللي چتم هاوس مي‌گويد: به دنبال توافق اتمي قدرت‌هاي جهاني با ايران، تنش‌ها حقيقتا در حال افزايش هستند. سعودي‌ها احساس مي‌کنند که آمريکا و جامعه بين‌المللي نسبت به اين مساله کاري انجام نمي‌دهند.
اين در حالي است که،تلاش‌هاي رييس جمهوري روسيه براي ابقاي همتاي سوري خود در آينده، بيانگر آن چيزي است که دولت آمريکا مدت‌هاست آن را به صورت ضمني پذيرفته است.روزنامه انگليسي تلگراف در تحليلي از ديد نويسنده‌اش مي‌آورد: «ولاديمير پوتين، رييس جمهوري روسيه، از تصميمات دولت آمريکا در قبال سوريه به نفع خود بهره برده است.
درحاليکه دخالت آمريکا براي آموزش شمار کمي از تروريست‌هاي سوري که آنها را مخالفان سوري ميانه‌رو! مي‌خواند،کم شده است، حملات هوايي گاه و بيگاه و پذيرفتن ضمني حضور بشار اسد، رييس جمهوري سوريه در قدرت باعث شده تا مسکو اين فرصت را مغتنم بشمارد.روسيه حضور خود را در شهر ساحلي لاذقيه که جزو استحکامات علويان سوري است، افزايش داده است و حضورش را در بندر طرطوس که تنها راه دريايي روسيه در خاورميانه مي‌تواند باشد، تشديد کرده است.
پوتين حتي اخيرا پا را فراتر گذاشته و توافقي را با دمشق، بغداد و تهران امضا کرده تا درباره داعش در عراق و سوريه به تبادل اطلاعات با آنها بپردازد. در مقابل مقام‌هاي کاخ سفيد به نيويورک تايمز گفتند که باراک اوباما، رييس جمهوري آمريکا به واسطه اين اقدامات از جانب روسيه غافلگير شده و اين دو درباره حذف اسد از يک ائتلاف ضد داعش توافقي ندارند. اما اين واکنشي ضعيف تلقي مي‌شود. اين يک شکايت بي سر و صدا است نه يک فرياد پر خشم. اين يک خشم حقيقي يا يک لغو مذاکرات با رهبري روسيه نبود. البته اين مساله به اين خاطر رخ داد که کاخ سفيد مدت‌هاست از ايده خود در برکناري اسد دست کشيده است.
موضع باراک اوباما اين است که هيچ راه حلي براي بحران‌هاي به وجود آمده در سوريه بدون برکناري اسد ندارد. عملکردها همواره رساتر از حرف‌ها بوده و اقدامات دولت آمريکا پيامي بسيار متفاوت داشته است. جنگنده‌هاي آمريکايي در حال رها کردن بمب بر روي سوريه هستند اما تنها در مناطقي که از کنترل دولت اسد خارج هستند. اين جنگنده‌ها تنها داعش يا جبهه النصره، شاخه القاعده در سوريه را هدف قرار مي‌دهند.
مواردي وجود دارد که جنگنده‌هاي ائتلاف تحت رهبري آمريکا مواضع افراط‌گرايان را در خطوط مقدم و جايي که با دولت اسد مي‌جنگند، بمباران کرده‌اند و اگر بخواهيم دقيق شويم اين جنگنده‌ها به صورت غير مستقيم به پشتيباني دمشق مي‌پردازند .درميان سياستگذاران دولت واشنگتن، اين ايده که اسد همچنان بخشي از مشکل سوريه محسوب مي‌شود، به نظر ديدگاهي از بين رفته است.سه سال قبل، سوريه مساله مهم و بر سر زبانها بود.
اما امروز، کاروان سياسي به سمت جلو حرکت مي‌کند و تمايل براي به روز نگهداشتن تحولات سوريه تقريباً از بين رفته است.سير تحولات به گونه‌اي بود که برنامه‌اي که تحت حمايت مالي وزارت خارجه آمريکا آنچه جرايم جنگي بالقوه توسط دولت دمشق خوانده مي‌شد را مستندسازي مي‌کرد، متوقف شده و جايش را مطالعه اقدامات خودکامه و استبدادي داعش گرفته است.تغيير سياست را حتي مي‌توان در گزارش‌هاي خبري هم مشاهده کرد.
تلويزيون و روزنامه‌ها اکنون بيشتر بر تهديد داعش متمرکز شده‌اند .حتي مهاجران سوري در اروپا که از سراسر سوريه و به دلايل مختلف فرار مي‌کنند، به نظر از دست داعش مي‌گريزند .اما در سوريه، تغييراتي نه چندان زياد رخ داده است. داعش حالا کنترل چندين بخش را به دست گرفته اما داستان واقعي همچنان انجام اقدامات دولت دمشق است.سوري‌ها که شاهد درخواست‌هاي دولت آمريکا مبني بر برکناري اسد بوده‌اند حالا مي‌بينند که آمريکايي‌هايي چشم بر روي بمباران هدفمند با توجيه هدف قرار دادن داعش بسته‌اند.اين ايده که آمريکا اخلاقي‌ترين نيروي جهان است حالا به نظر يک شوخي بي رحمانه مي‌رسد . ادامه دارد...
ش.د9402932