* ارزيابي اوليه‌تان از گزارش مديركل آژانس نسبت به فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران چيست؟
** گزارش اخير آقاي آمانو در واقع گزارش نهايي وي درباره پرونده‌اي است كه از ۱۲ سال پيش به عمد عليه جمهوري اسلامي ايران مطرح شده بود. مطالعه دقيقه اين گزارش نشان مي‌دهد اتهاماتي كه عليه ايران در اين سال‌ها مطرح شده است و بر اساس آن، وضعيت بسياري دشواري عليه ايران در عرصه بين‌المللي ايجاد شد، كاملا بي‌مورد بوده و هيچ جايگاهي نداشته است.
* آمانو پيش از انتشار گزارش خود تاكيد داشت كه آژانس بر اساس اسناد و مداراك و كاملا عيني، واقع‌گرا و واقعيت‌محور گزارشش را تهيه خواهد كرد. به چه ميزان اين گزارش بر اساس آن معيار‌ها و اسناد و مدارك تنظيم شده است؟
** به شكل كامل نه ولي بايد دانست به هر حال گزارش آژانس متاثر از شرايط سياسي است. آژانس مي‌دانست و برايش روشن بود كه نمي‌تواند جمع‌بندي، نتيجه‌گيري و گزارش نهايي خود را مغاير با مواضعي كه برخي كشورها در سال‌هاي گذشته نسبت به پرونده ايران داشته‌اند، ارايه دهد و از سويي مي‌دانست كه با همكاري‌هاي صورت گرفته ميان ايران و آژانس بر اساس نقشه راه نمي‌تواند اتهامات قبلي را به آن شكل ارايه دهد.
لذا در اين گزارش مشاهده مي‌كنيم، مسائلي كه به قبل از سال ۲۰۰۳ بازمي‌گردد، آمانو به دنبال راه و مفري بوده است تا بتواند نظر آژانس را با نظر و خواست امريكايي‌ها منطبق كند ولي در هر صورت، آنچه مهم است، اين است كه گزارش نهايي آژانس درباره فعاليت‌هاي پيشين ايران بيان مي‌كند كه ايران در هيچ مقطعي، هيچ اقدامي خلاف معاهده منع اشاعه سلاح هسته‌اي (NPT) نداشته است و حتي در آن قسمتي كه آژانس بيان مي‌كند ايران سلسله فعاليت‌هايي را تا سال ۲۰۰۳ داشته است، آن فعاليت‌ها غيرعادي نيست و اين فعاليت‌ها در اين سطح و با اين حد، مغايرتي با NPT ندارد.
* با چنين گزارشي احتمال مختومه اعلام شدن پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران به چه ميزان است؟
** فكر مي‌كنم با اين گزارش، شوراي حكام جايگزين و راهي جز بستن پرونده هسته‌اي ايران ندارد زيرا آمانو در گزارش خود به شكل روشن بيان مي‌كند كه آژانس تمام ارزيابي‌هايش را در خصوص ابعاد احتمالي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در گذشته انجام داده است و ديگر سوالي ندارد و مي‌تواند قضاوت نهايي خود را در خصوص مسائل گذشته بيان كند. به عبارت ديگر، آژانس اعلام مي‌كند كه ديگر نيازي به ادامه بررسي‌ها وجود ندارد چون به جمع‌بندي نهايي رسيده است. با در نظر گرفتن اين مساله، شوراي حكام آژانس بايد به پايان بخشيدن به پرونده هسته‌اي ايران اقدام بكند و به نظر مي‌آيد، شرايط سياسي نيز به گونه‌اي است كه اين موضوع صورت بگيرد.
* گزارش نهايي آژانس درباره فعاليت‌هاي پيشين ايران با گزارش آژانس در سال ۲۰۱۱ كه ايران با ۱۲ اتهام روبه‌رو شد، چه تفاوت‌هايي دارد؟
** آنچه در سال ۲۰۱۱ انجام شد ايران را با يك وضعيت بسيار ويژه در آژانس روبه‌رو ساخت كه بي‌ترديد در تاريخچه آژانس بي‌سابقه بوده و است. هيچ كشوري تا به حال در آژانس در آن موقعيت اتهامي و وضعيت ويژه قرار نگرفته بود ولي گزارش نهايي آژانس شرايط كافي و لازم را ايجاد مي‌كند تا پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران براي هميشه در شوراي حكام بسته شود.
* مهم‌ترين نكاتي كه گزارش اخير آژانس درباره ايران آمده است، شامل چه موضوعاتي است؟
** مهم‌ترين نكته‌اي كه در اين گزارش آمده است، اين است كه آژانس اعلام مي‌كند ايران در مواد هسته‌اي هيچ انحرافي نداشته و به سمت ساخت تسليحات هسته‌اي نرفته است. همچنين آژانس در اين گزارش اعلام مي‌كند كه حداقل از سال ۲۰۰۳ يا بعد از سال ۲۰۰۹، ايران هيچ فعاليتي به سمت نظامي شدن در پرونده هسته‌اي خود انجام نداده است. اين دو عبارت، دو عبارت كليدي در ادبيات آژانس است.
به ديگر سخن، اين دو عبارت معمولا براي كشورهايي گفته مي‌شود كه پرونده خيلي شفاف، تميز و روشني ارايه مي‌دهند. به عبارتي، اين موضع آژانس صحنه را آماده مي‌كند كه با اجراي پروتكل الحاقي در يك دوران نه چندان طولاني بتواند راي نهايي خود از فعاليت هسته‌اي ايران صادر كند كه در قالب نتيجه‌گيري گسترده‌تر متبلور مي‌شود. اين نتيجه‌گيري گسترده‌تر نيز داراي اهميت بسياري است زيرا بر اساس برجام رفع زود‌تر مابقي تحريم‌ها يعني محدوديت‌هاي تسليحاتي و اشاعه‌اي با صدور چنين گزارشي از سوي آژانس فراهم مي‌شود.
* آمانو در گزارشش مدعي است كه نمي‌تواند در خصوص برخي مسائل مانند اقلام دومنظوره، فيوز‌ها، مطالعات مدل‌سازي و چاشني‌هاي انفجاري قضاوت نهايي را داشته باشد. دليل اين عدم قضاوت نشات گرفته از چه مساله‌اي است؟
** اين ويژگي تجهيزات و فعاليت‌هاي دو منظوره است. بسياري از مواد هستند كه در كالاهاي عادي مصرف مي‌شوند ولي همان‌ها مي‌توانند با تغييراتي براي فعاليت‌هاي نظامي نيز كاربرد داشته باشند. آنچه آژانس در رابطه با اقدامات دو منظوره بيان مي‌كند اين است كه آژانس نتوانسته است به نتيجه‌اي برسد كه ايران آن اقدامات را براي فعاليت‌هاي تسليحاتي انجام داده است. اينكه آژانس مي‌گويد نمي‌تواند در اين باره قضاوتي داشته باشد، نشان مي‌دهد كه راي آژانس اين نيست كه ايران به سمت ساخت تسليحات هسته‌اي رفته است و اين نكته‌اي كليدي است.
لازم است بار ديگر تاكيد داشته باشم كه نوع اقداماتي كه آژانس در گزارش خود به آنها اشاره داشته است به هيچ‌وجه مغايرتي با NPT ندارد و بسياري از كشورهاي ديگر نيز ممكن است چنين اقدامات مشابهي را داشته باشند. اين نوع اقدامات زماني مي‌تواند در مغايرت با NPT باشد كه اثبات شود صرفا براي ساخت تسليحات هسته‌اي صورت گرفته است ولي آژانس در اين گزارش مي‌گويد اين گونه نيست و نشانه‌اي از انحراف ايران ندارد.
* در گزارش آژانس آمده است كه تا سال ۲۰۰۳ ساختاري براي توسعه انفجارهاي هسته‌اي وجود داشته و طيفي متنوعي از اقدامات تا سال ۲۰۰۹ ادامه دارد. آيا اين نكته را مي‌توان نقطه ضعف گزارش آمانو دانست؟ پاسخ ايران به اين اتهام چيست؟
** همان طوري كه در متن گزارش آمانو مشهود است و به آن اشاره شده، جمهوري اسلامي ايران با اين اظهارات مخالف است ولي حتي اگر نظر آژانس هم درست بوده باشد، نتيجه‌گيري كه از اين اظهارات مي‌توان كرد، آن نيست كه ايران اقدامي برخلاف NPT انجام داده است و اين مساله، نكته‌اي كليدي است.
به عبارت ديگر، در مواردي كه آژانس بيان مي‌كند ايران يك سلسله فعاليت‌هاي هماهنگ شده را انجام داده است، اگر اين نظر هم درست باشد، مفهومش تخلف ايران از NPT نيست پس اين موضوع هم از اهميت چنداني برخوردار نيست. از سوي ديگر، از آنجايي كه اين اظهارات در مغايرت با نظر ايران است، حتما ايران در اين باره توضيحات مجدد خواهد داد ولي بايد دانست اين مسائل در راي نهايي تاثيري ندارد زيرا در نتيجه‌گيري نهايي اتهامات مربوط به تخلف ايران از NPTو ساخت تسليحات هسته‌اي رد شده است.
* در رابطه با پارچين نيز با وجود دو بازرسي از اين سايت نظامي در سال‌هاي ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ و همچنين بازديد امسال آمانو و معاون پادماني وي و نمونه‌گيري از آن، آژانس قضاوت نهايي را ارايه نمي‌دهد. چرا با وجود نمونه‌گيري و بازديد آژانس در اين باره قضاوت نمي‌كند؟
** موضوع پارچين در صحنه بين‌المللي و تبليغاتي و رسانه‌اي بسيار بزرگ شد و به عبارتي، پارچين بزرگ‌ترين ادعاي طرف‌هاي مقابل نسبت به ايران بود. مساله پارچين در گزارش آژانس، نقطه‌اي است كه آژانس بسيار احتياط كرده و جسارت لازم را نداشته است تا بر اساس يافته‌هاي خود راي نهايي را بدهد و موضوع را روشن كند. به عبارت ديگر، آژانس به اين خاطر موضوع پارچين را روشن نكرده و به آن پايان نداده است چون روشن ساختن و پايان دادن به آن براي آژانس و غرب دشواري‌هاي سياسي ايجاد مي‌كرد و توخالي بودن ادعاي طرف مقابل عليه ايران را روشن مي‌كند. آژانس درباره پارچين مي‌گويد از سال ۲۰۰۳ به بعد اتفاقي در پارچين رخ نداده است.
اين موضوع بسيار مهمي است زيرا در تمام ۱۲ سال گذشته و به خصوص در سال‌هاي اخير، طرف مقابل اصرار بر انجام فعاليت‌هاي مشكوك در پارچين داشتند و حالا اصل ادعا‌ها در اين باره رد شده است. نكته ابهامي كه درباره پارچين در گزارش آژانس باقي مي‌ماند اين است كه آژانس مدعي است در سال ۲۰۰۰ محفظه مخزن آزمايش در پارچين وجود داشته است و تمامي استدلالش بر اساس يكسري عكس‌هاي ماهواره‌اي است. بر اساس اين مدارك، ايران نيز نقطه مقابل را نشان داده است و عكس‌هاي ماهواره‌اي از همان سال و از همان مكان را ارايه داده و نشان مي‌دهد كه در آن نقطه هيچگاه فعاليتي از جمله ساخت محفظه وجود نداشته است.
با اين حال، نه آژانس مي‌تواند حرف خود را اثبات كند و نه ما مي‌توانيم حرف‌مان را به كرسي بنشانيم زيرا مساله مربوط به ۱۵ سال قبل است و بسيار سخت است كه هر يك از طرفين بتوانند ادعا‌هاي‌شان را اثبات كنند. با اين حال، نكته بسيار مهمي كه وجود دارد اين است كه آژانس اعلام مي‌كند بر اساس يافته‌هاي خود هم‌اكنون در پارچين فعاليت غيرعادي وجود ندارد و اين نكته بسيار مهمي است.
* برخي منتقدان مي‌گويند گزارش آمانو مبني بر اينكه تا سال ۲۰۰۳ فعاليت‌هاي ساختارمند براي توسعه انفجارهاي هسته‌اي بود و اين اقدامات تا سال ۲۰۰۹ ادامه داشته، به معناي مشروعيت بخشيدن به ابعاد نظامي پرونده هسته‌اي ايران است و تيم مذاكره‌كننده را به اين خاطر سرزنش مي‌كنند. آيا اين گزارش PMD را به MD تبديل كرده است؟
** اين انتقاد به روشني يك نقد بسيار ضعيف، يكجانبه و غيرواقعي است. در ۵، ۶ سال گذشته ۱۲ اتهام بسيار سنگين عليه ايران مطرح شد و به دليل اين اتهامات، ايران در يك شرايط بسيار ويژه در روابط خود با آژانس روبه‌رو شد. آنچه مهم است، اين است كه در نتيجه‌گيري نهايي و در شوراي حكام، ايران از اين ۱۲ اتهام مبرا شود و اتهامات مذكور ديگر قابل پيگيري نباشد. اين گزارش آژانس مي‌تواند مبناي خروج ايران از وضعيت بحراني و رد اتهامات پيشين باشد. اينكه در خلال اظهارات آژانس در گزارش خود مسائلي باشد كه برخلاف ميل باشد، نمي‌تواند خللي در راي نهايي ايجاد كند.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=31836
ش.د9404677