(روزنامه اطلاعات ـ 1394/08/13 ـ شماره 26295 ـ صفحه 12)
چنبره صهيونيست‌ها بر منابع نفت و انرژي فلسطين
بثينه اشتيوي در سايت قدسنا نوشت،دولت فلسطين در ماه فوريه سال 2014 اعلام کرد ، ميدان گازي جديدي در سواحل درياي مديترانه در النصيرات واقع در وسط نوار غزه کشف شده است که اين مساله باعث طرح برخي سوالات درباره فايده اين ميدان گازي و ميزان استفاده از آن همزمان با تشديد بحران 8 ساله قطع جريان برق در غزه شد.اين ميدان گازي به ديگر ميادين گازي کشف شده طي چندين دهه گذشته در اراضي اشغالي فلسطين اضافه شد، اما رژيم صهيونيستي با حفاري و سرمايه گذاري و فروش ذخاير اين ميدان گازي بدون هيچگونه توجهي به حقوق فلسطينيان که بسياري از اين منابع در مناطق تحت سيطره آنها (تشکيلات خودگردان فلسطين) واقع شده است، عملا بر روي اين منابع چنبره زده است.در اين نوشته به منظور روشن شدن موضوع سوالاتي درباره اين ميادين نفتي و گازي مطرح مي شود تا پاسخ هاي آنها بيش از پيش مخاطبان را در جريان وضعيت حاکم بر اين عرصه قرار دهد:
نخست: مهمترين ميادين نفتي فلسطين کدامند؟
در اينجا بايد اشاره کرد که اراضي اشغالي فلسطين با کمبود منابع طبيعي و معدني مواجه هستند، اما آنچه باعث تشديد اين مشکلات مي شود، کمبود منابع انرژي فسيلي مانند نفت و گاز و افزايش قيمت‌هاست که قيمت هاي اين منابع انرژي را در رده گران ترين شهرهاي جهان قرار داده است.
منطقه رنتيس در غرب رام‌الله شاهد کشف ميدان نفتي بود، اما رژيم صهيونيستي از اين ميدان نفتي استفاده مي کند و روزانه 800 بشکه نفت از آن استخراج مي کند و در مقابل، تشکيلات خودگردان فلسطين هيچ سهمي از آن ندارد و در واقع طرف صهيونيستي حقوق فلسطينيان در اين ميدان نفتي را ناديده مي گيرد و قرار گرفتن آن در منطقه نزديک کمربند سبز امنيتي يا همان مرزهاي سال 1948 به اين مساله کمک مي کند.رژيم اشغالگر قدس عملا کار فروش نفت اين ميدان نفتي موسوم به "مجد 5" را در فاصله سال هاي 2010 و 2011 آغاز کرد.
باريکه غزه
در ماه فوريه سال گذشته ميدان گازي جديدي در سواحل باريکه غزه کشف شد تا به دو ميدان گازي قبلي در سواحل درياي مديترانه و در فاصله 36 کيلومتري سواحل غزه که در اواخر دهه 90 قرن گذشته توسط شرکت انگليسي "بريتيش گاز" کشف شده بودند، اضافه شود.ميدان گازي نخست کشف شده در سواحل غزه "مارينا 1" نام داشت که حجم گاز آن بيش از 33 ميليارد متر مکعب برآورد شده است و ميدان گازي دوم با نام "مارينا 2" که در حريم آبي تحت اشغال رژيم صهيونيستي در شمال باريکه غزه قرار دارد، ميدان مشترک به شمار مي رود.
دوم: ماهيت توافقنامه هاي امضا شده درباره منابع نفتي در اراضي اشغالي فلسطين چيست؟
رژيم صهيونيستي معمولا به فلسطيني ها؛ چه در باريکه غزه و چه در کرانه باختري اجازه حفاري چاه‌هاي نفتي و سرمايه گذاري در آنها و نيز فروش نفت را نمي دهد، بلکه خود منابع انرژي آنرا استخراج و به بهاي گزافي به آنها مي فروشد.
بر اساس توافقنامه اقتصادي پاريس که يکي از ضمايم توافقنامه صلح اسلو امضا شده در سال 1994 است، سوخت مورد نياز مناطق فلسطيني نشين از طريق رژيم صهيونيستي تامين مي شود و به همان قيمت فروش در داخل فلسطين اشغالي که قيمت بالايي است، به فلسطيني‌ها فروخته مي‌شود.
علاوه بر اين، قوانين و توافقنامه‌هاي بين المللي بر حق فلسطينيان در استفاده از منابع طبيعي تصريح کرده و آورده است که رژيم صهيونيستي از لحاظ حقوقي نمي تواند جلوي اين کار را بگيرد و طرف فلسطيني بايد با وجود مانع تراشي هاي طرف صهيونيستي که منجر به تداوم غارت منابع فلسطيني از سال 48 تاکنون مي شود، به فعاليت هاي خود در اين زمينه ادامه دهد. بر اساس اين قوانين و توافقنامه ها، رژيم صهيونيستي تنها نقش نظارتي و اداري بر منابع فلسطين را دارد و به موجب کنوانسيون چهارم ژنو به هيچ وجه حق دخل و تصرف در آنها را ندارد؛ چرا که در چنين صورتي طرف اشغالگر مي تواند از اين منابع براي تحکيم اشغالگري خود در اراضي و منطقه تحت اشغال خود استفاده کند.
شرکت برق فلسطين و شرکت سراسري نفت مصر در سال 2009 توافقنامه اي را براي واردات گاز مصر از طريق گذرگاه مرزي رفح امضا کردند که اين توافقنامه مي‌تواند به ساکنان غزه که همچنان با کمبود شديد سوخت و بحران قطع جريان برق به مدت 18 ساعت در روز مواجه هستند، کمک کند، اما مفاد اين توافقنامه در حال حاضر اجرا نمي شود.
در سال 2010 نيز توافقنامه ديگري ميان شرکت پيمانکاران، شرکت گاز انگليس "بي جي" و صندوق سرمايه گذاري فلسطين براي توسعه ميادين غزه و بهره‌برداري تجاري از آنها به امضا رسيد.در سال 2013 هم دولت قبلي فلسطين اعلام کرد که تشکيلات خودگردان در سال 2017 با استفاده از ميدان گازي که در اواخر دهه 90 قرن گذشته در نزديکي سواحل غزه کشف شده است، به طرف توليد کننده و صادر‌کننده گاز تبديل خواهد شد. در آن زمان دولت فلسطين با انتشار آگهي بين المللي براي کشف نفت و توسعه منابع نفتي در منطقه‌اي به وسعت 400 کيلومتر مربع که بخش‌هاي متعددي از کرانه باختري را در بر مي‌گيرد، موافقت کرد و کارشناسان جغرافيايي اذعان کردند که فلسطين و به ويژه سواحل غزه سرشار از منابع نفتي و منطقه‌اي مناسب براي سرمايه گذاري است، اما هنوز چنين چيزي محقق نشده است.
سوم: رژيم صهيونيستي چه کاري با منابع نفتي فلسطين دارد؟
طرف فلسطيني حق بهره‌برداري از منابع زيرزميني اراضي اشغالي فلسطين را ندارد و رژيم صهيونيستي طرف حاکم بر آنهاست و هر از چند گاهي در منطقه اي جداگانه دست به تلاش براي کشف منابع جديد گازي و نفتي و حتي اکتشاف گاز طبيعي از سواحل باريكه غزه و اراضي اشغالي کرانه باختري مي‌زند. شرکت "گفعوت عولام" رژيم صهيونيستي در سال 1994 کار اکتشاف نفت در ميدان نفتي "مجد" در اراضي منطقه رنتيس کرانه باختري را آغاز کرد و چاه‌هاي "مجد2"، "مجد 3" و "مجد4" را راه اندازي کرد که شواهد و قراين موجود نشانگر وجود مقادير زيادي نفت در شرق اين چاه ها بود.حجم ذخاير نفتي در اين چاه نفت کشف شده، يک ميليارد و 500 ميليون بشکه و ذخاير گازي آن 182 ميليارد فوت مکعب برآورد شده و اين در حالي است که بخش اعظم اين ميدان نفتي در اراضي اشغالي سال 1967 فلسطين واقع شده است. اين مساله باعث شده است که طرف صهيونيستي از سال 1992 فعاليت‌هاي خود براي جستجوي نفت در طول کمربند سبز امنيتي ميان قلقيليه و رام الله را افزايش دهد. همه اين مسائل مراجع رسمي در کرانه باختري را بر اين داشته است که آگهي هاي اکتشاف نفت در کرانه باختري منتشر کنند تا بتوانند از مشکلات ناشي از وابستگي به رژيم صهيونيستي در زمينه تامين منابع سوختي که باعث شده است اين رژيم شرايط غير قابل تحملي را در زمينه قيمت ها و مقادير مواد سوختي وارد شده به اراضي تحت سلطه تشکيلات خودگردان به فلسطينيان تحميل کند، رها شوند .
منطقه رنتيس و اطراف آن اهميت زيادي از لحاظ برخورداري از منابع طبيعي دارند؛ به طوري که مساحت ميدان نفتي کشف شده در اين منطقه 600 تا 700 کيلومتر مربع برآورد شده است که اکثر آن در اراضي اشغالي سال 1967 واقع شده است. ذخيره اين ميدان نفتي 1.5 ميليارد بشکه و ذخيره گاز آن 182 ميليارد فوت مکعب است که ارزش کلي آنها بيش از 155 ميليارد دلار برآورد شده است.از سوي ديگر، رژيم صهيونيستي سعي در حفر 40 چاه دارد که 26 دهنه از اين چاه‌ها به استخراج مشترک نفت و گاز و بقيه صرفا براي استخراج نفت اختصاص خواهد يافت و نقشه‌ها و طرح‌هاي تهيه شده محل قرار گرفتن اين چاه‌ها و امتداد اين ميدان به سمت اراضي کرانه باختري را نشان مي‌دهد. در آب هاي منطقه اي غزه که دو ميدان گازي اصلي يعني ميدان دريايي غزه که ميدان اصلي با عمق 603 متر در زير دريا و 36 کيلومتر در غرب غزه و ميدان مرزي کوچکتر که در حريم آبي باريکه غزه و آب هاي منطقه اي رژيم صهيونيستي واقع شده است، قرار دارند.
يک شرکت گازي انگليسي حجم ذخاير اين دو ميدان گازي را يک تريليون فوت مکعب برآورد کرده است، اما شرکت اتحاديه پيمانکاران معتقد است که ذخيره اين ميدان در حد 1.4 تريليون فوت‌مکعب است و به عبارت ديگر، حجم گاز اين دو ميدان گازي زياد نيست، اما باز به مراتب بيشتر از نياز فلسطينيان طي 15 سال آينده است که احتمال مي رود با احتساب ميزان مصرف کنوني فلسطينيان ساکن غزه و کرانه باختري اين ذخاير تا آن زمان به اتمام برسد.
چهارم: نگرش فلسطينيان به منابع طبيعي خود چگونه است؟
فلسطيني ها به خوبي مي دانند که در اختيار داشتن اين منابع مي‌تواند بسياري از مشکلات بغرنج زندگي آنها؛ به ويژه در بخش اقتصادي؛ چه در کرانه باختري و چه در باريکه غزه را حل کند و سرمايه گذاري‌ها در پروژه هاي نفتي کمک زيادي به اين مساله مي کند، اما رژيم صهيونيستي اجازه بهره برداري از اين منابع را نمي دهد.کارشناسان اقتصادي و جغرافيايي تاکيد کرده‌اند که فلسطين بر روي ميدان بزرگ نفتي و گازي واقع شده است؛ به طوري که طبقات رسوبي ارگانيک در اعماق 1000 تا 6000 متري (در درجه حرارت 60 تا 150 درصدي) باعث توليد نفت و طبقات پايين‌تر از آن باعث توليد گاز طبيعي مي‌شوند.اين کارشناسان از لحاظ زمين شناسي اعتقاد دارند که بر اساس مطالعات علمي انجام شده در سال 1930 منطقه ساحلي فلسطين از مناطق سرشار از منابع نفتي به شمار مي رود و ثابت شده است که در زير سواحل فلسطينيان ميادين بزرگ گاز و نفت قرار گرفته‌اند.
اما اين کارشناسان در عين حال خواستار انجام بررسي‌هاي فيزيکي براي اطلاع از ضخامت رسوبات و ترکيب هاي زمين شناسي موجود در زير زمين و نيز منابع نفتي (گاز و نفت) هستند و طبيعي است که منابع گازي در عمق پايين تري از منابع نفتي قرار دارند.يک مسئول اقتصادي فلسطيني نيز معتقد است که بهره برداري از ميادين گازي درآمدهاي هنگفتي را نصيب طرف فلسطيني خواهد کرد که مي تواند باعث حل بحران هاي مالي تشکيلات رام الله و رهايي آن از شر وابستگي مالي مداوم به رژيم صهيونيستي شود و به سلطه اين رژيم بر منابع انرژي نوار غزه پايان داده و به حل مشکل برق اين منطقه هم کمک کند. از سوي ديگر، اجراي اين پروژه‌هاي اکتشاف و استخراج نفت منوط به پايان شکاف داخلي و اعمال فشار عليه رژيم صهيونيستي براي موافقت با اجراي اين پروژه‌هاست؛ به ويژه که رژيم صهيونيستي علاقه زيادي به سيطره بر تمامي منابع فلسطيني دارد تا بتواند در تصميمات طرف فلسطيني اعمال نفوذ کند و اجازه اجراي پروژه‌هاي توسعه محور به منظور رهايي از وابستگي اقتصادي و مالي را به طرف فلسطيني ندهد.
پنجم: واقعيت ميدان گازي کشف شده در باريکه غزه در سال گذشته چيست؟
با اعلام اکتشاف ميدان جديد گازي در سواحل درياي مديترانه در النصيرات واقع در وسط نوار غزه در کنار دو ميدان قبلي "مارينا 1" و "مارينا 2"، با وجود سانسور رسانه‌اي رسمي اين مساله، شواهد و قراين موجود نشان مي دهد که نشانه هاي اميدواري در افق فلسطين و به ويژه نوار غزه به چشم مي خورد. از همين رو، اعلام اکتشاف ميدان گازي جديد در سواحل غزه نيازمند توافق با شرکت هاي تخصصي براي انجام مطالعات علمي ژئوفيزيکي ژرف نگرانه براي اکتشاف گاز و اعمال سلطه فلسطين بر محيط درياست تا روياي تبديل شدن به کشور توليد و صادر کننده نفت و گاز به واقعيت تبديل شود.
گروهي از ماهيگيران فلسطيني نيز اعلام کرده بودند که شاهد خروج حباب هايي از داخل زمين در فاصله 200 الي 300 متري سواحل غزه بودند که اين مساله را به نيروهاي امنيتي نوار غزه گزارش داده بودند و آنها نيز به نوبه خود از اين حباب ها نمونه برداري کرده بودند تا آزمايش هاي لازم را بر روي آنها انجام دهند. پس از بررسي و آزمايش نمونه هاي برداشته شده در آزمايشگاه هاي علمي دانشمندان بزرگ ثابت شد که در عمق کم دريا گاز طبيعي وجود دارد، اما اطلاع از ميزان گاز طبيعي موجود يا عمق آن نيازمند مراجعه به يک شرکت تخصصي بود.
متخصصان متوجه شدند که نمونه هاي برداشته شده حاوي گاز خانگي طبيعي است و با اين وجود، اين امر نيازمند بررسي دقيق تر بود؛ چرا که آزمايشگاه هاي داخلي فلسطين تخصص لازم در زمينه اکتشاف گاز را نداشتند؛ هر چند که مي توانستند کيفيت، حجم و دامنه منطقه وجود گاز را تعيين کنند. اين اکتشاف مي تواند بحران مالي و اقتصادي چندين ساله باريکه غزه در نتيجه محاصره شديد رژيم صهيونيستي و بسته بودن گذرگاه‌ها و نيز تشديد گاه و بيگاه بحران برق را که بر روي تمامي بخش هاي زندگي ساکنان اين منطقه تاثير مي گذارد، حل کند؛ به ويژه که ميدان گازي کشف شده تنها 200 الي 300 متر با سواحل استان مرکزي غزه فاصله دارد و خيلي راحت مي‌توان گاز از آن استخراج کرد.
ششم: احتمال موافقت رژيم صهيونيستي با حفاري و بهره‌برداري فلسطينيان از منابع طبيعي‌شان چقدر است؟
طرف هاي مختلف فلسطيني و حتي بين المللي بر لزوم اعمال فشار عليه رژيم صهيونيستي به منظور توقف دست‌اندازي‌هايش به منابع طبيعي زيرزميني فلسطين اعم از حفاري براي پيدا کردن نفت و گاز و موافقت با استخراج گاز از دو ميدان گازي کشف شده در سواحل غزه تاکيد دارند.
سرمايه گذاري در ميادين گازي کشف شده در سواحل غزه از 14 سال پيش همچنان روياي بزرگ تمامي شهروندان فلسطيني ساکن غزه بوده است؛ چرا که مي تواند به ارتقاي سطح اقتصادي زندگي شان و پيشرفت در تمامي بخش هاي زندگي ساکنان غزه کمک کند. لذا، استخراج گاز و نفت نيازمند توافق سياسي با صهيونيست هاست و منابع طبيعي منوط به وضعيت سياسي هستند و بايد تلاش هاي بين المللي گسترده اي براي اعمال فشار عليه رژيم صهيونيستي به منظور دست کشيدن از سلطه بر منابع طبيعي صورت گيرد.اما، تاکنون هيچ دادخواست رسمي از سوي طرف فلسطيني به دادگاه عدالت بين المللي ارائه نشده است که خواستار احقاق حقوق آبي فلسطينيان شده باشد؛ چرا که فلسطين از سال 2012 به عنوان کشور ناظر غير عضو در سازمان ملل به رسميت شناخته شده است. "ممدوح سلامه" کارشناس بين المللي مسائل نفتي و مشاور بانک بين المللي امور نفت و انرژي معتقد است که تشکيلات رام الله تا زماني که از حمايت بيش از 150 کشور عضو سازمان ملل برخوردار است، مي تواند خواستار احقاق حقوق فلسطينيان شود، اما نه تشکيلات خودگردان و نه سازمان ملل نمي توانند چنين مساله اي را به رژيم صهيونيستي تحميل کنند.
سلامه براي خروج از اين وضعيت پيشنهاد ترسيم مرزهاي آبي کشورهاي ذيربط مانند مصر، ترکيه، قبرس و لبنان را داد، اما برخي ها معتقدند که ترسيم مرزهاي آبي نيازمند وقت زيادي است؛ چرا که اين مساله به ويژه در سايه وجود اختلاف نظر ميان برخي کشورها مساله‌اي پيچيده است. اين افراد در مقابل پيشنهاد داده اند که تشکيلات رام الله توافقنامه هاي دو جانبه و نيز تفاهمنامه هايي با برخي کشورها مانند مصر و قبرس امضا کند. از سوي ديگر، تشکيلات خودگردان از اين مساله غافل مانده است که توافقنامه هاي بين المللي و در راس آنها کنوانسيون هاي ژنو که بخش اساسي تمامي توافقنامه ها و تفاهمات امضا شده با رژيم صهيونيستي است، بر حقوق ملت فلسطين در زمينه منابع ملي تاکيد و تصريح کرده که اين رژيم به هيچ وجه نمي تواند اين منابع را استخراج و مورد استفاده قرار دهد.
نتانياهو ناکام مي‌ماند
به نظر نمي رسد که اقدامات نتانياهو بتواند عمليات هاي فلسطينيان را متوقف کنند، ملتي که حاضر هستند بميرند و دهها سال به زندان بروند ولي بر ايمان و عقيده خود بمانند. به گزارش خبرگزاري قدس (قدسنا)، بخش تحريريه روزنامه صهيونيستي هاارتص با اشاره به تشديد ناآرامي ها در سراسر سرزمين هاي اشغالي، افزايش عمليات هاي شهادت طلبانه فلسطينيان در يادداشتي نوشت: "بنيامين نتانياهو" نخست وزير و کابينه اش مجموعه اي از راه حل هاي "جادويي" را براي حل بحران جدي که به بار آورده اند ، در نظر گرفته اند که همه اين راه‌حل‌ها به مانند گذاشتن تنها يک باند بر روي زخم عميق يک بيمار است.ليست اين راه حل ها ازجمله پلمپ محلات فلسطيني در قدس، فراخواندان 1400 نيروي پليس مرزي، دو برابر کردن حصارهاي اطراف نوار غزه، فرستادن شش گروه نظاميان به سطح خيابان‌هاي قدس، فرستادن 300 نظامي براي تامين امنيت اتوبوس ها، تسهيل حمل سلاح توسط اسرائيلي هاي غيرنظامي، تخريب سريع خانه مجريان عمليات هاي ضد اسرائيلي و تصرف املاک آنها، ابطال "حق شهروندي" فلسطينيان و ايجاد 150 مانع سيماني ديگر در خروجي محلات فلسطينيان تنها بخشي از اقدامات مقامات اسرائيلي براي مقابله با فلسطينيان است.