(روزنامه شرق ـ 1395/02/27 ـ شماره 2584 ـ صفحه 12)
شبی گرم در تابستان ٢٠١٤، نیروهای ارتش اسرائیل در مرزهای غزه به حالت آماده‌باش ایستاده‌اند. چند روز است نیروهای وابسته به گروه «حماس» به طرف اسرائیل موشک پرتاب می‌کنند. در آن شب دستورات فرماندهی گردان «گیواتی»- یعنی گردان نیروهای پیاده ارتش اسرائیل– به صورت یک تك‌برگ صادر شد. ژنرال «عوفر وینتر»، فرمانده این گردان، در دستور خود گفته بود: «تاریخ، ما را برگزیده است تا جنگ علیه دشمنان تروریست خود را به پیش ببریم. کسانی که پروردگار اسرائیل را نفرین کرده و با تنفر از او یاد می‌کنند». در پایان این نامه نیز متنی از تورات آورده شده بود که در آن می‌گفت کسانی که در صفوف ارتش اسرائیل و در میادین جنگ باشند، از حمایت الهی برخوردار خواهند شد. به‌سرعت پای این نامه یا فرمان کوتاه به شبکه‌های مجازی و پس از آن به مطبوعات کشیده شد. اسرائیلی‌های سکولار از این نامه انتقاد کرده و گفتند محتوای آن عرفی را زیر پا می‌گذارد که از سال‌ها پیش مرسوم بوده و تلاش می‌کرده است دین را وارد مأموریت‌های نظامی نکند. گرچه تقریبا دوسال از آن واقعه می‌گذرد، اما آن نامه نمادی بود که تحولات داخلی جامعه اسرائیل را آشكار می‌كرد و نشان می‌داد قدرت یهودیان ملی‌گرا و متعصب در حال افزایش است. این مسئله همچنین جدالی را دامن می‌زند که می‌شود از آن به عنوان جدال بین لیبرال‌ها و دینداران سنتی یاد کرد.
حركتی خزنده
اسرائیل در سال‌های نخست تشکیل دارای دو كانون اصلی قدرت بود: یکی ارتش و دیگری دولت که هر دو آنها در اختیار نیروهای چپ یا سکولار قرار داشت. اما در ١٠ سال اخیر نسل جدیدی بر سر کار آمده است که با تسخیر هر دو این كانون‌ها، قصد دارد دین و دولت را درهم آمیزد. صهیونیست‌های متعصب به لحاظ نگرش تاریخی و تمایلات یهودی‌گری، با صهیونیست‌های سکولار تفاوت دارند. صهیونیست‌های متعصب بر این باورند که نظارت بر اماکن یهودی مانند شهرک‌ها در کرانه‌باختری، از اساس امری دینی بوده و در تورات نیز به آن اشاره شده است. بنابراین هیچ راهی نیست و باید به هر قیمتی شده بر این تعهد دینی پایبند بود. حضور افرادی از این قبیل در همه کابینه‌ها و دستگاه‌های دولتی در حال افزایش است. سال جاری–برای نخستین‌بار– رؤسای دستگاه‌های پلیس و اطلاعات (موساد) و امنیت داخلی (شین‌بت) از بین صهیونیست‌های متعصب انتخاب شدند. اما این دگرگونی در درون ارتش اسرائیل از همه‌جا چشمگیر‌تر است، زیرا پیش از این اکثر سربازان اسرائیلی را سکولارها تشکیل می‌دادند. البته در بین آنها تعدادی نیروهای دروزی و عرب مناطق بیابانی نیز بودند. اما مطالعات دانشگاهی نشان می‌دهد در ٢٠ سال گذشته تعداد افسران صهیونیست متعصب در ارتش اسرائیل رو به افزایش بوده است. گویی نفوذ خاخام‌ها در ارتش بیشتر از گذشته شده و به‌همین‌ترتیب طرح مسائل عقیدتی و سیاسی و ورود آنها به عرصه‌های نبرد نظامی نیز بیشتر شده است.
در ژانویه گذشته «گادی ایزنکف»، رئیس ستاد ارتش اسرائیل، اعلام کرد واحدی ١٥ساله را که مأمور نشر «آگاهی یهودی» از سوی خاخام‌های ارتش است و خدمات دینی در بین نیروهای ارتش ارائه می‌دهد، منحل خواهد کرد. همین واحد تاکنون به دلیل داشتن اهداف ایدئولوژیک دینی و دست‌راستی، انتقادات زیادی را در داخل و خارج ارتش به همراه داشته است. اسرائیلی‌های سکولار از این می‌ترسند که افراط در ترویج این‌گونه افکار ممكن است كار را به جایی برساند كه روزی سربازان ارتش از خود بپرسند از چه کسی باید اطاعت کرد؟ از فرمانده یا از پروردگار و نمایندگانش؟ ایزنکف در نامه‌ای خطاب به سران ارتش، موضع این نهاد را مشخص کرد و گفت: «اگر در ارتش بر سر سیاست یا دین اختلافی به وجود آید، دیگر دشوار می‌توان مأموریتی را انجام داد. او افزود: «ارتش اسرائیل ارتش ملت است و در آن، همه گروه‌ها و بخش‌های جامعه مشارکت دارند». بعد از این ماجرا بود که سیاست‌مداران وابسته به جریان صهیونیست‌های متعصب و خاخام‌ها، مانع این انحلال شدند و از «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر اسرائیل، خواستند از آنها پشتیبانی کند. نتانیاهو گرچه خودش فردی سکولار است، اما بسیاری از صهیونیست‌ها در داخل دولت یا مشاوران نزدیک او را صهیونیست‌های متعصب تشکیل می‌دهد. رئیس ستاد ارتش اما گفت قصد عقب‌نشینی ندارد و بنابراین سوم ماه آوریل اعلام كرد ارتش واحد «آگاهی یهودی» را به شعبه دیگری منتقل خواهد کرد.
روحیه جنگاوری
صهیونیست‌های متعصب تقریبا ١٠ درصد از ساکنان اسرائیل را تشکیل می‌دهند. تعداد یهودیان افراطی نیز تقریبا به همین میزان است. اما گروه دوم تقریبا جدا از جامعه اسرائیل زندگی می کنند و حاضر به خدمت سربازی نیز نیستند. خاخام‌ها از مدت‌ها پیش در ارتش حضور داشتند اما بیشتر به مسائل تکنیکی از قبیل شرح احکام روزه یهودی می‌پرداختند. اما از اوایل قرن کنونی این رویکردها به‌شدت تغییر كرده است؛ خاخام‌های ارتش تا اینجا توانسته‌‌اند نقش جدیدی را برای خود تعریف کنند؛ نقشی که آنها می‌گویند به این وسیله خواهند توانست بین ارتش و ریشه‌های دین یهودی پیوند زده و روحیه جنگاوری سربازان را براساس عقیده و سنت‌های کهن دینی بالا ببرند.
ازاین‌رو خاخام‌های ارتش بخشی را به نام نشر «آگاهی یهودی» تأسیس کردند که برای سربازان دوره‌های آموزشی، سخنرانی‌های متعدد می‌گذاشت و دروسی را ارائه می‌داد که در آنها تعالیم دینی با ارزش‌های نظامی‌گری مثل روحیه فرماندهی و فداکاری درهم آمیخته می‌شد. در ارتش اسرائیل آمار مشخصی وجود ندارد که نشان دهد چه تعداد سربازان سکولار یا متعصب هستند. اما تحقیق سال ٢٠٠٨ میلادی در هفته‌نامه‌ای که از سوی وزارت دفاع منتشر می‌شود، نشان داد كه تعداد متدینان ملی‌گرا در بین نیروهای پیاده ارتش ١٠ برابر دیگران بوده و از سال ١٩٩٠ که تعدادشان ٢,٥ درصد بود به ٢٦ درصد رسیده است.
در تحقیقی که از سوی مؤسسه مطالعات نظامی و غیرنظامی اسرائیل منتشر شده، آمده است كه صهیونیست‌های متدین درحال‌حاضر تعدادشان به یک‌سوم تا نیمی از سربازان ارتش رسیده است. رئیس همین مؤسسه، آمار یادشده را بیش از حد انتظار توصیف کرده و می‌گوید: «ارتش اسرائیل یک نیروی دفاعی برای اسرائیل و نه دفاعی برای دین یهودی است. در آن سربازان متدین و غیرمتدین حضور دارند. اگر اینها بخواهند عقایدشان را از خاخام‌ها بگیرند، این روش درستی نیست. این یک اشتباه است».
به‌دنبال یك رسالت
روی تپه‌ای در كرانه باختری گروهی از جوانان در اواخر ماه ژانویه مشغول تمرین هستند. تعدادی روی زمین دراز كشیده و تعدادی نیز از آموزشگاه دینی‌شان به نام «بنی‌داوود» خارج و به سمت خانه‌هایی در یك شهرك اسرائیلی كه سقف‌های قرمزرنگی دارد، حركت می‌كنند. در داخل این آموزشگاه جلساتی برپا شده و جوانان دوبه‌دو مشغول خواندن كتاب‌های یهودی می‌شوند. آموزشگاه بنی‌داوود نخستین مدرسه آمادگی نظامی است كه در سال ١٩٨٨ در اسرائیل تأسیس شد تا فرزندان متدین صهیون را برای برعهده‌گرفتن نقش‌هایی در ارتش آموزش دهد. حدود ٤٠ درصد از فارغ‌التحصیلان این آموزشگاه افسر هستند اما وقتی خبرگزاری رویترز خواستار مصاحبه با یكی از آنها می‌شود كه در جریان جنگ غزه ارتقای مقام گرفته، كسی پاسخ آن را نمی‌‌دهد.
«نتانل الیاشف» كه خاخام این آموزشگاه است، می‌گوید: «خدمت نظام از تعالیم مهم آموزشی ماست. این یك تكلیف اجتماعی است؛ از تعالیم مهم تورات است». یك افسر واحد وی‍ژه نیز می‌گوید، باید دینداران ملی‌گرا نقش خودشان را در قبال اسرائیل ایفا كنند. این افسر كه به‌تازگی سندی را امضا كرده و قرار است به مدت ١٠ سال در خدمت ارتش باشد، می‌افزاید: «مسئله فقط ملی‌گرایی نیست. بلكه این بخشی از یك چیز معنوی‌تر یعنی آمادگی برای آینده است؛ مسئله‌ای كه ریشه‌های عمیق‌تری دارد و این احساس را به تو می‌دهد كه گویی دارای یك رسالت هستی». بنی‌داوود مؤسسه‌ای مركب از ٤٦ آموزشگاه نظامی است كه نیمی از آنها را آموزشگاه‌های دینی تشكیل می‌دهند. منتقدانی نظیر پروفسور «یاجیل لیوی» كه در دانشگاه آزاد اسرائیل تدریس می‌كند، از این رویكرد ناراضی است و می‌گوید: «افزایش صهیونیست‌های متعصب بخشی از یك حركت بزرگ‌تر و وسیع‌تر برای حفظ شهرك‌هایی است كه در اراضی فلسطینی‌ها قرار دارند». به گفته او این صهیونیست‌های متعصب هستند كه پشتیبان اصلی حركت شهرك‌سازی اسرائیل بوده و از این كار نیز حمایت می‌كنند. لیوی معتقد است جمع‌كردن شهرك‌ها در غزه (سال ٢٠٠٥) حالتی از سرخوردگی را بین آنها به وجود آورد. به گفته او، در آن زمان اسرائیل مجبور شد حدود ٩ هزار شهرك‌نشین را از غزه منتقل كند. همان‌موقع صهیونیست‌های متعصب بر آن شدند كاری كنند كه در سیاست، رسانه‌ها و حتی نهادهای امنیتی و ارتش قدرت بیشتری داشته باشند. او می‌گوید: «ارتش یك قلمرو مهم است كه آنها می‌توانند در آن نقش داشته باشند. هدفشان این است كه ننگ سال ٢٠٠٥ دیگر تكرار نشود». اما «ایلی سادن» كه خادم مؤسس این آموزشگاه است، با رد چنین انتقادهایی، می‌گوید صهیونیست‌ها تمایلی به سلطه بر ارتش ندارند و لیوی و امثال او نفرت‌پراكنی می‌كنند.
هدف بخش «آگاهی یهودی» موجب نگرانی برخی از قانون‌گذاران و افسران ارتش در اسرائیل شده است. در سال ٢٠١٢ یك ناظر دولتی از اعلامیه‌هایی كه خاخام‌ها در بین نیروهای ارتش در خلال جنگ غزه (٢٠٠٩- ٢٠٠٨) پخش كرده بودند انتقاد كرد. به‌خصوص اعلامیه‌ای كه در آن نوشته شده بود نباید حتی از «یك وجب» خاك اسرائیل عقب نشست، حتی اگر ناچار به استفاده از خشونت باشیم.
دو حزب حامی
به موازات اینكه حضور این یهودی‌ها در ارتش بیشتر می‌شود، حضور آنها در دولت نیز بیشتر می‌شود. اساسا یهودیان متعصب در دو حزب اصلی اسرائیل حضور دارند: یكی «لیكود» به رهبری بنیامین نتانیاهو و دیگری حزب یهودی «خانه ما» كه هم‌اكنون رهبر جوانی پیدا كرده است. این حزب در انتخابات سال ٢٠١٣ توانست ١٢ كرسی از مجموع ١٢٠ كرسی پارلمان را به دست آورد. در انتخابات سال ٢٠١٥ این حزب چهار كرسی خودش را از دست داد اما درعوض در داخل دولت ائتلافی توانست جایگاه مهم‌تری را به دست آورد. زیرا برای نخستین‌بار وزارت مهم دادگستری در كنار دو وزارتخانه دیگر به این حزب واگذار شد. حزب یهودی خانه ما در دوران رهبر جوانش «نفتالی بنت» (٤٤ساله) به‌شدت در حال پوست‌اندازی است. این حزب با تشكیل یك دولت فلسطینی به‌شدت مخالف است و حتی می‌خواهد رسما بقیه اراضی كرانه باختری نیز ضمیمه اسرائیل شود. حزب مذكور قانونی را در پارلمان به تصویب رساند كه به موجب آن هرگونه توافقی بر سر زمین باید به تصویب مجلس برسد. قانون دیگری نیز تصویب كرد كه به موجب آن هر فلسطینی كه دست به قتل اسرائیلی‌ها بزند را نمی‌‌توان از زندان آزاد كرد.
اكثر صهیونیست‌های متعصب نسبت به دادن زمین به فلسطینی‌ها معترض هستند. در كنار انگیزه‌های دینی آنها نیز مانند نتانیاهو از این می‌ترسند كه چنین اقدامی مخاطرات امنیتی بیشتری را به‌دنبال داشته باشد. بعد از انتخابات ٢٠١٥ این حزب خود را بیشتر به نتانیاهو نزدیك كرد. نفتالی بنت می‌گوید: «ما نظامی می‌خواهیم كه با ریشه‌هایش پیوند بیشتری داشته باشد. من یك صهیونیست... یهودی هستم و به این افتخار می‌كنم». به گفته او، حركت صهیونیسم بعد از ماجرای هولوكاست وارد یك مرحله «احیا و بازسازی» شد. این حركت توانست از دهه ٧٠ به‌بعد نفوذش را گسترش دهد. به گفته نفتالی بنت، «الان ما در مرحله سوم این حركت هستیم یعنی مرحله‌ای كه صهیونیسم متعصب در تمام ابعاد زندگی اسرائیل به جایگاه رهبری رسیده است». «ایدیا اشترن»، معاون رئیس دانشكده دموكراتیك اسرائیل كه خود یكی از صهیونیست‌های متعصب به‌شمار می‌رود، سال‌های بعد از ترور «اسحاق رابین»، نخست‌وزیر اسبق اسرائیل، را به یاد می‌آورد كه به دست یك دانشجوی متعصب صورت گرفت. رابین به فلسطینی‌ها وعده زمین در برابر صلح را داده بود و همین امر صهیونیست‌های متعصب را به‌شدت آزار می‌داد. او می‌گوید: «آن زمان صهیونیسم متدین داشت غیرقانونی می‌شد، اما بعد از ٢٠ سال ما امروز در جهت مخالف آن زمان قرار داریم؛ تمام احكام قانونی در دست صهیونیست‌های متدین است. این شگفت‌انگیز است».
منبع: رویترز عربی
http://www.sharghdaily.ir/News/92920
ش.د9500364