(روزنامه اطلاعات ـ 1395/04/14 ـ شماره 26479 ـ صفحه 12)
لغو تابعيت شيخ عيسي قاسم؛ خودزني آل‌خليفه
شفقنا- بازگشت ناآرامی سیاسی و بی‌قراری امنیتی به منامه. آل‌خلیفه عنان تصمیم‌گیری‌های مهم مملکتی در روزهای بحرانی منطقه را به دست نابخردی و گره‌افزایی‌های بی‌شمار داده است. تابعیت شیخ عیسی قاسم با صدور بیانیه‌ای از سوی وزارت کشور بحرین لغو شد و بر این اساس شیخ عیسی هر لحظه با خطر اخراج از سرزمین مادری روبه‌رو است.
سارا معصومی در روزنامه اعتماد نوشت، وزارت کشور بحرین گمان می‌کرد با صدور این بیانیه کار تمام است. بیانیه‌ای چندخطی که در آن شیخ به اقدام‌های فتنه‌گرایانه متهم شده بود اما این انتشار بیانیه دولتی بود که جرقه فتنه را زد. شیعیان از نخستین ساعات انتشار حکم، کفن بر تن کردند و مقابل منزل شیخ بر زمین نشستند. چندکشور انگشت شمار منطقه‌ای که چشم به دهان آل‌سعود در هر بیانیه و حرکتی هستند مهر تایید بر اقدام دولت سعودی نشانده‌اند اما اقدام آل‌خلیفه حتی صاحبان ناوگان پنجم مستقر در بحرین را هم شوکه کرده است.
نهادهای حقوق بشری که در چندهفته گذشته چشم خود را بر اقدام‌های سرکوبگرانه آل‌خلیفه در توقف ممنوعیت تنها اپوزیسیون فعال در بحرین بسته بودند، این‌بار با چنان نقض فاحش حقوق مدنی روبه‌رو شدند که اندکی رساتر اعتراض کردند. امریکایی‌ها که در پنج سال گذشته ترجیح دادند درخواست‌ها برای اصلاحات در سوریه و یمن را انقلاب بخوانند اما خیزش‌های بحرین را به کنج بی‌توجهی خود پرتاب کنند نیز می‌گویند که حرکت آل‌خلیفه منجر به تنش بیشتر خواهد شد.
شهرک الدراز، محل سکونت شیخ عیسی قاسم از نخستین ساعات اعلام حکم وزارت کشور، حالت طبیعی و آرام خود را از دست داد. شب دوشنبه با افزوده شدن بر تعداد معترضان شیعه، شعار‌الله اکبر نیز به‌طور مداوم از بلندگوهای مسجد پخش می‌شد. ساعاتی پس از آغاز تجمع، شیخ عیسی قاسم نیز از منزل خود بیرون آمد و در جمع هوادارانش فریاد کشید: «الله اکبر، هیهات من الذله.» مجید مشغل، رئیس شورای علمای بحرین در جمع معترضان گفت: این عبای من است که می‌توانید به عنوان کفن به خانواده‌ام تحویل دهید. ما زندگی در کشوری را که شیخ عیسی قاسم در آن نباشد، نمی‌خواهیم. همزمان با این تجمع در مقابل منزل شیخ و گسترده‌تر شدن دامنه آن به خیابان‌های اطراف، هلی‌کوپترهای آل‌خلیفه حدود پنج ساعت بر فراز منطقه به پرواز درآمدند.
اعلام حمایت عربستان، امارات و مصر از حکم علیه آیت‌الله
وزارت امور خارجه مصر اقدام بحرین را حرکتی در راستای عمل به مسئولیت‌هایش در قبال شهروندان خود و حفظ حاکمیت کشور دانست. در بیانیه قاهره، شیخ عیسی به درهم آمیختن فعالیت‌های دینی و سیاسی متهم شده است. تلاش برای برافروختن آتش طایفه‌گرایی سیاسی هم عنوان اتهامی است که آل‌خلیفه به رهبر معنوی جمعیتی زده است که در پنج سال گذشته تنها به بیان اعتراض‌ها و انتقادهای خود با توسل به مسالمت‌آمیزترین وجه روی آورده بودند.
امارات کشوری که به کرشمه عربستان سعودی، سطح رابطه خود با تهران را به دلیل تنش در رابطه ایران با یک کشور دیگر کاهش داد نیز با توییت وزیر مشاور در امور خارجه این کشور در خصوص اتفاقات بحرین، موضع خود در خصوص این حکم را مشخص کرد. انور قرقاش در توییتر نوشت: تا کی باید صبر کرد تا برخی کشورها تحریک به خشونت کنند و به وحدت ملی و همبستگی مذهبی اخلال وارد کنند؟ به نظر ما تصمیم دولت بحرین برای لغو تابعیت عیسی قاسم در این راستاست.
عربستان که نقش پدرخوانده بحرین در تمام رخدادهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را بازی می‌کند و در عمده موارد هم رژیم آل‌خلیفه تنها نسخه‌های صادر شده از سوی آل‌سعود را امضا می‌کند، این‌بار هم برای منامه سنگ تمام گذاشت و حمایت خود از تمامی اقدامات حقوقی و قضایی که بحرین در سرکوب شهروندانش اتخاذ می‌کند را اعلام کرد.
دری که به روی اصلاحات بسته شد
حقوق بشر واژه مانوسی برای اکثریت شیعه سرکوب شده در بحرین نیست که اگر بود جواب ۵سال سرکوب بی‌امان الوفاقی‌ها سکوت مجامع به اسم حامی حقوق بشر در سطح بین‌المللی نبود. با اینهمه روز گذشته دیده‌بان حقوق بشر در بیانیه‌ای اعلام کرد که سلب تابعیت آیت‌الله عیسی قاسم، رهبر شیعیان بحرین این کشور را با روزهایی سخت مواجه خواهد کرد. مقامات بحرین درها را به روی اصلاح سیاسی می‌بندند و در عین حال آتش خشم مخالفان را برمی‌افروزند. اقدامات مقامات بحرین از جمله سلب تابعیت عیسی قاسم باید با تبعات و عواقبی روبه‌رو شود نه اینکه فقط نسبت به این اقدامات ابراز نگرانی کرد.
نگرانیم که آیت‌الله فرصت پاسخگویی نیافت
امریکا می‌گوید از اقدام آل‌خلیفه شوکه شده است اما حقیقت این است که روندی که دولت مرکزی در بحرین با توقف فعالیت‌های الوفاق از ١٠ روز پیش آغاز کرده بود باید به چنین نتیجه غیرقابل باوری منتج می‌شد. جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه امریکا مسئولیت اعلام موضع واشنگتن را در این خصوص بر عهده گرفت.
اعلام موضعی که شاید چندان هم مورد انتظار بحرین و عربستان نبود. به گفته منابع مطلع، منامه پیش از این نیز از سوی امریکایی‌ها برای توقف پاره‌ای از اقدام‌های خشونت‌آمیز و رویکردهای تند علیه شیعیان تحت فشار قرار گرفته بود.
در بیانیه وزارت امور خارجه امریکا آمده است: ما همچنان نسبت به سلب تابعیت شهروندان بحرینی به شکل «ظالمانه» و عواقبی که به دنبال خواهد داشت و خطرناک بودن احتمال بدون تابعیت ماندن این افراد شدیدا نگرانیم. نگرانی ما زمانی بیشتر شد که شنیدیم آیت‌الله عیسی قاسم قبل از اینکه تابعیتش سلب شود قادر نبوده به اتهاماتی که به وی وارد کرده‌اند، پاسخ بدهد یا از طریق یک روند قانونی اعتراض کند. ما این پرونده را از نزدیک پیگیری می‌کنیم و از تمامی طرف‌ها می‌خواهیم در برخورد با این پرونده خویشتندار باشند. ما همچنین نگرانیم که این اقدامات به منحرف شدن بحرینی‌ها از مسیر اصلاح و آشتی بینجامد. راهی که رهبران بحرینی با حکمت در پیش گرفته بودند بهترین وسیله برای تقویت امنیت بحرین و برآوردن خواسته‌های شهروندان بود.
سخنگوی دفتر حقوق بشر سازمان ملل نیز در این باره گفت: اقدام بحرین در لغو تابعیت آیت‌الله شیخ عیسی قاسم با قوانین بین‌المللی غیرقابل توجیه است. با توجه به اینکه نمی‌توان برای صدور این حکم دلیل آورد، اقدامی کاملا غیرقابل توجیه است. مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق نیز تصمیم مسئولان رژیم آل‌خلیفه مبنی بر سلب تابعیت آیت‌الله عیسی قاسم، بزرگ‌ترین مرجع شیعیان بحرین را «دامن زدن به طایفه‌گرایی بین‌المللی» خواند.
رهبر جریان صدر عراق از انقلابی‌های بحرین نیز خواست که به انقلاب خود ادامه دهند. وی از مردم عراق نیز خواست تا برای پشتیبانی از مراجع‌شان در تمامی جهان به ویژه آیت‌الله عیسی قاسم در روز جمعه تظاهرات برگزار کنند. حزب‌الله لبنان، شورای وحدت مسلمین پاکستان، رییس مرکز حقوق بشر بحرین، جبهه اسلامی کار لبنان، جبهه کار بحرین و…
سوءاستفاده بحرین از مشکلات منطقه‌ای
انعکاس خبر لغو تابعیت شیخ عیسی قاسم در رسانه‌های بین‌المللی به خصوص امریکایی از نیویورک‌تایمز تا هافینگتون پست و واشنگتن پست همه با انتقاد از رویکرد آل‌خلیفه و توصیه به امریکا برای اعمال فشار بر منامه همراه بوده است. تحلیلگران مسائل منطقه می‌گویند که اقدام آل‌خلیفه تنها یک نتیجه مشخص دارد: به راه افتادن تظاهرات احتمالا غیرقابل‌کنترل و آمیخته به خشونت در بحرین آن‌هم در روزهایی که نه منطقه و نه جهان تحمل یک آشوب دیگر در منطقه را ندارد. ایران، نخستین کشوری بود که با بیانیه بی‌سابقه سردار سلیمانی به این اقدام دولت بحرین واکنش نشان داد و در تمام تحلیل‌ها هم گفته شده است که این اقدام بحرین، جرقه تنش بیشتر میان ایران و عربستان را زده است. وزارت امور خارجه امریکا که لغو تابعیت شیخ قاسم را به صراحت و با لحن بی‌سابقه‌ای محکوم کرده است می‌گوید که این موضع به معنای ایستادن در کنار ایران در مساله بحرین نیست. بحرین سال‌هاست که میزبان ناو پنجم امریکا در منطقه است و هرگونه تنش سیاسی و خیزش فراگیر خشونت‌آمیز می‌تواند منافع امنیتی امریکا در منطقه را به شدیدترین شکل ممکن تهدید کند. در حالی که اقدام‌های اخیر بحرین در سرکوب شیعیان با سکوت جامعه جهانی روبه‌رو شده بود و در بسیاری از موارد هم نهادهای حقوق بشری ترجیح داده بودند چشمان خود را بر این حرکات ببندند اما سلب تابعیت از شیخ عیسی مانند نورافکنی بود که تمام اقدام‌های پیشین آل‌خلیفه را هم به چشم جهان آورد.
دستگیری مجدد منتقد اصلی دولت که از شیعیان است در کنار ممنوع‌الخروج کردن فعالانی که قرار بود در نشست شورای حقوق بشر در ژنو شرکت کنند همه و همه در ٢۴ساعت گذشته به دادخواست‌هایی علیه آل‌خلیفه بدل شده‌اند.
شیخ‌علی سلمان که دبیرکل الوفاق است نیز اخیرا به ٩ سال حبس محکوم شده است و البته که وزارت کشور بحرین اعلام کرد که هرگونه حضور رهبران مذهبی در اجتماعات و ان‌جی‌اوهای سیاسی ممنوع است. بی‌بی‌سی در تحلیل سلسله اقدام‌های جدید بحرین در سرکوب معترضان می‌نویسد که به نظر می‌رسد آل‌خلیفه دوست داشت پرونده اصلاحات سیاسی در کشور را که به قدرت گرفتن حداکثر شیعه هم منتهی می‌شد، برای همیشه ببندد. بی‌بی‌سی در این خصوص می‌نویسد: تحریم انتخابات پارلمانی سال ٢٠١۴از سوی الوفاق در اعتراض به ناچیز بودن اقدام‌های اصلاح‌طلبانه منجر به قطع حیات سیاسی هرچند ناچیز این حزب در بدنه داخلی بحرین شد. در آن زمان هم یک مقام انگلیسی تاکید کرده بود که الوفاق با امتناع از ایفای نقش در چارچوب سیاسی موجود در حقیقت به اغما رفتن سیاسی خود را پذیرفت.
از سوی دیگر ظهور داعش در سوریه و عراق این ذهنیت را به آل‌خلیفه داد که غرب و امریکا به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و در راس آنها عربستان بیش از الوفاق نیاز دارند. اعراب در ازای همکاری‌های سیاسی و نظامی خود با امریکا و اروپا از آنها می‌خواهند که در امور داخلی این کشورها دخالتی نکنند. در خصوص بحرین انتقادهای غرب از آل‌خلیفه کاهش چشمگیری داشته است.
انفعال بس است، واشنگتن کاری بکند
هافینگتون‌پست در گزارشی در خصوص آنچه در بحرین رخ داد، می‌نویسد: اینکه دقیقا چه چیزی پشت‌پرده خلق بحران جدید سیاسی در بحرین بود سخت است اما در سه هفته گذشته بحرین گام‌های تنش‌آفرین بسیاری برداشته است و به نظر می‌رسد که تمام این گام‌ها برای تحریک مخالفان بوده است. سیاست بحرین بسیار پرریسک است که می‌تواند به ترویج شدید بی‌ثباتی و به راه افتادن تظاهراتی که حجم آن غیرقابل پیش‌بینی است، منتهی شود. اقدام‌های اخیر بحرین توهینی به جامعه مدنی و ضربه‌ای به روند اعتراض‌های مسالمت‌آمیز در این کشور بود. به نظر می‌رسد که دیگر متحدان قدرتمند و پروپاقرص منامه در واشنگتن و لندن نمی‌توانند ادعا کنند که بحرین در مسیر صحیح حرکت می‌کند یا اصلاحات دست و پاشکسته و ناچیز را نشانه پیشرفت در این کشور بدانند. به نظر می‌رسد که تطویل مساله بحرین و خاموش شدن معترضان با تهدیدهای آل‌خلیفه عملا جذابیت پرونده بحرین را برای غرب از بین برد. رژیم آل‌خلیفه هم سر خود را با مشکلات اقتصادی و همچنین بالا و پایین‌های بهای نفت گرم کرد. اما حقیقت اینجاست که حکومت‌های توتالیتر به دنبال به دست گرفتن تمام قدرت هستند حتی اگر این اقدام به ضرر خود آنها تمام شود.
گزارش‌های وزارت امور خارجه امریکا در خصوص اصلاحات می‌تواند هر محتوایی داشته باشد اما حقیقت در صحنه آن چیزی است که ما در سه هفته گذشته در بحرین شاهد آن بودیم. واشنگتن باید چند سال پیش به بحرینی‌ها می‌گفت: کافی است. همان روزهایی که جواب اعتراض‌های مسالمت‌آمیز مردمی، لشکرکشی با تانک‌ها بود. یک سال پیش امریکایی‌ها برای تشویق بحرین در‌راستای آنچه پیشبرد اصلاحات می‌خواندند ممنوعیت فروش سلاح به این کشور را برداشتند. اقدامی که ظاهرا مجوزی برای سرکوب‌های بیشتر شیعیان بود. وضعیت در بحرین فوق‌العاده‌تر از آن است که با بیانیه و ابراز نگرانی حل شود. امریکا باید سریعا کاری بکند و تحریم‌های تسلیحاتی را دوباره اعمال کرده و در خصوص تبعات بیشتر هم هشدار دهد. سفارتخانه امریکا در بحرین باید با هرآنچه از جامعه و نهاد مدنی در این کشور باقی مانده و کسانی که خارج از زندان‌های آل‌خلیفه هستند، دیدار کند و استراتژی خود را برای آنها توضیح دهد. باید به ایده‌های آنها گوش کند و مانع از این شود که دامنه بحران بسط و گسترش پیدا کند. دولت بحرین فکر می‌کند که می‌تواند با حذف مخالفان و از میان بردن جامعه مدنی کنترل کامل امور را به دست بگیرد اما این اقدام‌ها تاثیر منفی خواهد داشت.
بیانیه سپاه در مورد سلب تابعیت شیخ عیسی قاسم
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه‌ای با محکومیت شدید اقدام آل خلیفه در سلب تابعیت آیت‌الله شیخ عیسی قاسم، این اقدام را موجب شعله ورتر شدن مشعل انقلاب اسلامی بحرین و شتاب در فروپاشی رژیم دست نشانده این کشور دانست. در بخشی از این بیانیه آمده است: اقدام غیرانسانی و مغایر با حقوق شهروندی رژیم سفاک و نژاد‌پرست آل‌خلیفه در سلب تابعیت ذاتی رهبر شیعیان بحرین، آیت الله شیخ عیسی قاسم که در مغایرت با اصول و ارزش‌های دین مبین اسلام و هنجارهای شناخته شده بین‌المللی و در تضاد با عزت و کرامت مردم جهان عرب و ملت بحرین صورت پذیرفت محصول راهبرد و سیاست‌های اسلام ستیزانه نظام سلطه و صهیونیسم و توطئه آل‌سعود به شمار می‌رود.
این بیانیه می‌افزاید: تردیدی نیست اقدام نابخردانه آل‌خلیفه علیه شخصیتی که نماد برجسته روحانیت معظم شیعه محسوب می‌شود موجب شعله‌ورتر شدن مشعل انقلاب اسلامی بحرین و شکل‌گیری قیامی ویرانگر علیه رژیم وابسته و حاکم بر این کشور خواهد شد. در ادامه این بیانیه با تاکید بر اینکه به زودی بنیان‌های کاخ ظلم و ستم دست‌نشاندگان امریکای جنایتکار با عزم و اراده انقلابی مردم بحرین فرو خواهد ریخت، تصریح شده است: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به سران رژیم پوسیده و فاقد مشروعیت آل‌خلیفه که دچار پوکی استخوان سیاسی شده و با تکیه بر تفرعن رژیم کودک کش آل‌سعود شمشیر جنایت روی مردم مظلوم بحرین کشیده است هشدار می‌دهد در صورتی که دست از ادامه ماجراجویی‌های صهیونیست‌پسند برنداشته و تسلیم خواسته‌های برحق مردم این کشور نشود به سرنوشت دیکتاتورهای تشییع جنازه شده سایر بلاد اسلامی گرفتار خواهد شد.
بحرین آبستن دور تازه تنش‌ها
اعتراضات مردم بحرین به لغو تابعیت آیت الله شیخ عیسی قاسم
شفقنا- حکومت منامه با لغو تابعیت شیخ عیسی قاسم، رهبر شیعیان این کشور (که اکثریت جامعه بحرین را نیز در دست دارند) بحرین را وارد دور تازه‌ای از تنش‌ها و مخاطرات سیاسی کرده است که حتی می‌تواند در کل منطقه خلیج فارس نیز تأثیرگذار باشد اتهام صوری که به شیخ عیسی قاسم زده شده است، تبلیغ قوم‌گرایی و خشونت‌ورزی و حرکت در مسیر منافع غیربحرینی‌ها است. در همین ارتباط وزیر کشور بحرین با اعلام خبر لغو تابعیت شیخ عیسی قاسم مدعی شد، این روحانی شیعه حین سخنرانی‌ها و فتواهای خود، از اختیارات مذهبی‌اش سوءاستفاده سیاسی کرده است و در مسیری گام برداشته که منافع ملی بحرین را به خطر انداخته است.
روزنامه ایران نوشت، اما آنچه که دولت بحرین منافع ملی خود می‌داند در واقع منافع حکومتی است. شیخ عیسی قاسم در سال‌های اخیر از منتقدان صریح پادشاه بحرین بوده است وبه احقاق حقوق شیعیان در این کشور تأکید کرده است. اما سران این کشور مدعی هستند، شیخ عیسی قاسم عامداً ناآرامی‌هایی را در جهت مبارزه با پادشاه پایه‌ریزی کرده و هدفش سرنگونی حکومت بحرین بوده است.
برکناری شیخ عیسی قاسم و گرفتن حق شهروندی از وی، بخشی از مقابله فزاینده اخیر دولت بحرین با شیعیان این کشور است. شیعیان که اکثریت جامعه بحرین را تشکیل می‌دهند مقابل دولت بحرین قرار داشته و دولت منامه نیز همواره به مقابله با آنان پرداخته است.
ش.د9501286