(روزنامه اطلاعات – 1395/05/27 – شماره 26514 – صفحه 12)
روزنامه هاآرتص با انتشار مقاله‌ای از نقش منفی عربستان در مساله فلسطین طی سال‌های اخیر نوشت و در این باره به سخنان شبتای شاویت، رئیس پیشین موساد در تبلیغات جنبش "افسران برای امنیت اسرائیل" استناد کرد که خواستار استفاده از طرح صلح عربی شده و ریاض را موهبتی برای به زانو درآوردن ابو مازن (محمود عباس)، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین دانست.
به گزارش ایسنا، عوده بشارات، دبیر جبهه دموکراسی برای صلح و برابری طی مقاله‌ای در روزنامه عبری زبان هاآرتص نوشت، اگر بپرسید چطور بنیامین نتانیاهو ،نخست وزیر رژیم صهیونیستی علیرغم تمامی مسایل هنوز در قدرت است پاسخ آن ساده است: این شخص هیچ برنامه‌ای ندارد و تنها محتواهای جدیدی ارائه می‌کند که حتی طراحان برنامه نیز در کابوس‌هایشان آنها را ندیده‌اند.
زمانی که در طرح صلح عربی پیشنهاد عادی‌سازی روابط میان کشورهای عربی و اسرائیل پس از عقب‌نشینی از مناطق اشغالی داده شد، نتانیاهو بخش اول این طرح را دریافت و بخش دومش را حذف کرد .اکنون نیز نتانیاهو و هرتزوگ (رئیس بزرگ‌ترین حزب مخالف رژیم صهیونیستی) می‌خواهند با سرمایه‌گذاری در کشورهای عربی، فلسطینی‌ها را وادار به اطاعت کنند. مشکل در حقیقت این است که اگر بار دیگر فلسطینی‌ها تحت فشار جدید برای اطاعت از اسرائیلی‌ها قرار گیرند، چیزی از آن ها نمی‌ماند واز این جا می‌توان فهمید چرا همه کشورها هماهنگ با عربستان رنگ عوض می‌کردند و چرا منابع رسمی به روابط خود با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس افتخار می‌ورزیدند.
عوده بشارات در ادامه نوشت: عبدالمجید حمدان، یکی از مورخان در یکی از کتاب‌هایش عکسی از پیام ملک عبدالعزیز بن عبدالرحمان به آل فیصل آل سعود، پادشاه عربستان در اوایل قرن گذشته را منتشر کرده که در آن آمده است" من سلطان عبدالعزیز بن عبدالرحمان آل سعود در برابر آقای برسی کوکز، نماینده انگلستان هزار بار اعتراف می‌کنم که مخالف آن نیستم فلسطین به یهودیان فقیر یا غیر آنها و هر که انگلستان مناسب بداند، داده شود!اما زمانی که هیات فلسطینی در سال 1947 خواستار تایید بن سعود شد، وی به چشم خود اشاره کرد و گفت: فلسطین مردمک چشم من است و این خود نشانگر بالاترین حد رنگ به رنگ شدن و دورویی عربستان است.
بعد از آن در سال 1948 میلادی عربستان ستون فقرات و عامل اصلی در مخالفت با تصمیم تقسیم فلسطین بود و به این ترتیب بن سعود به دیوید بن گوریون که به دنبال توجیهی برای به کنترل درآوردن کشورهای عربی بود خدمت کرد و پس از آن بود که "تهدید" اعراب برای برپایی " اسرائیل" در سال 1948 خود را نشان داد.
اسناد مربوط به آن زمان نقش رهبران کشورهای عربی در این مساله را برملا می‌سازد، از یک سو جنگ لفظی و از سوی دیگر همکاری با انگلیس و یهودی‌های فلسطین. آنها اکنون تلاش می‌کنند چرخ تاریخ را به عقب بازگردانند اما این بار از اهرم قدرت عربستان آشکارا استفاده خواهند کرد.
صرف نظر از این اسناد که از نقش منفی و البته دو رنگی عربستان در طول سال‌ها در مساله فلسطین پرده برمی‌دارد، اخیرا رسانه‌ها و مطبوعات عربی اخباری را از سفرهای متقابل مسئولان عربستانی و اسرائیلی منتشر کردند که نشان از نزدیکی هرچه بیشتر دو طرف و وجود روابطی نه چندان پنهان و تمایل دو طرف برای عادی سازی روابط دارد، به نحوی که طی چند هفته اخیر انور عشقی، ژنرال بازنشسته عربستانی و مدیر مرکز پژوهش‌های استراتژیک عربستان سفری را به اراضی اشغالی انجام داد.
وی پس از این سفر در مصاحبه‌ای با بیان این که عربستان و اسرائیل منافع مشترکی دارند، اظهار داشت: در صورتی که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل به وعده خود عمل کند، عربستان به روندی مبادرت خواهد ورزید که کشورهای عربی را به آغاز عادی سازی روابط با اسرائیل ترغیب می‌کند و این امر تاثیر مثبتی بر روابط اسرائیل با اردن، مصر و دیگر کشورها خواهد گذاشت و ملک سلمان پیشگام عادی سازی روابط با اسرائیل خواهد بود.
همزمان میکائیل ملکیور، وزیر سابق امور اجتماعی اسرائیل گفت: به زودی اسرائیلی‌ها خواهند توانست به عربستان سفر کنند. وی گفت : حل و فصل اختلافات میان رژیم صهیونیستی و عربستان نزدیک است و روزی که اسرائیلی‌ها در آن بتوانند به عربستان سفر کنند بسیار نزدیک شده است.
در این حال،یک نویسنده سرشناس جهان عرب تاکید کرده است که عربستان سعودی هرگز دشمن رژیم صهیونیستی نبوده است، بلکه همواره در راستای عادی سازی روابط با این رژیم و خصومت با مخالفان آن گام برداشته است.
«عبد الله زغیب» طی مقاله ای در روزنامه السفیر لبنان با اشاره به عادی سازی روابط عربستان سعودی با رژیم صهیونیستی که اخیرا آشکارتر شده است، اعلام کرد : رژیم سعودی هرگز دشمن اسرائیل نبوده است و نمی توان چنین رویکردی نه در ادبیات و گفتمان دیپلماتیک این کشور و نه حتی در ادبیات تاریخی اسرائیل از زمان اشغال فلسطین مشاهده کرد.
وی تصریح کرده است که عربستان از آغاز تاریخ خود و به ویژه از زمان آغاز حکومت خانواده سلطنتی آل سعود درصدد حفظ روابط و منافع خود بوده است که با منافع کشورهای همسایه فلسطین اشغالی که در برهه ای از تاریخ وارد جنگ با رژیم صهیونیستی شدند، فرق می کرد.
این نویسنده برجسته جهان عرب تاکید کرده است که ریاض همواره سعی در اتخاذ اقدامات خصمانه علیه مخالفان آمریکا و رژیم صهیونیستی در جهان عرب و منطقه خاورمیانه داشته است؛ تا جایی که عملیات مقاومتی گروه های مقاومت لبنان و فلسطین را "ریسک" توصیف می‌کرد و در اجلاس سال ۲۰۰۲سران عرب در بیروت، با ارائه طرح صلح عربی زمینه ساز عادی سازی بیش از پیش روابط کشورهای عربی با اسرائیل شد.
زغیب در پایان تصریح کرده است که عربستان در حال حاضر مواضع خود در قبال عادی سازی روابط با تل آویو را علنی تر کرده است و "جنگ نیابتی" خود با ایران در عرصه های مختلف را هم بهانه‌ای برای همسویی بیشتر با رژیم صهیونیستی قرار داده است؛ هر چند که در اکثر این عرصه ها مانند یمن، سوریه و عراق شکست های تلخی را در برابر ایران متحمل شده است.
گرم شدن روابط عرب‌ها با اسرائیل به رهبری عربستان
روابط اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس در حالی علنی شده است که نگاهی به این روابط نشان می دهد که گرمی روابط دو طرف به دهه هشتاد و نود
باز‌می‌گردد و اکنون عرب‌های خلیج فارس دشمنی با ایران را دستاویزی برای تقویت روابط با اسرائیل قرار داده‌اند.به گزارش خبرگزاری تسنیم،در طول سه سال اخیر سه مسئول اسرائیلی به طور محرمانه با سه مسئول سعودی ملاقات داشتند و بنابر اعلام پایگاه بلومبرگ این دیدارها در رم ، جمهوری چک و نیز هند صورت گرفت.در جریان دیدارهای مزبور حاضران با خیال آسوده از چالش‌های مشترک سخن گفته و از ایران به عنوان دشمن مشترک یاد کردند و علاوه بر این به موضوع ثبات منطقه‌ای اشاره داشتند.
در این میان «دوری گولد» که در زمان انجام این ملاقات‌ها محقق مرکز سیاسی قدس بود در صدر سه مسئول اسرائیلی در دیدار با سعودی‌ها جا داشت و از سوی عربستان نیز می‌توان به انور عشقی که به خاندان حاکم سعودی نزدیک بوده و سفیر سابق عربستان در واشنگتن بود، اشاره کرد.
در این دیدارها انور عشقی ملاحظات خود را به زبان انگلیسی ثبت کرد و « شبیرا» یکی دیگر از طرف‌های اسرائیلی که با مسئولان سعودی دیدار داشت و رئیس هیئت وزارت خارجه اسرائیل بوده و در آن زمان به عنوان محقق مرکز سیاسی قدس در این گفتگو ها حاضر شد، ملاحظات و نکات خود را به زبان عبری ثبت کرده است.
یک اسرائیلی که در این دیدارها حضور داشت در مورد جزئیات این ملاقات ها و بحث هایی که در جریان آن مطرح شد، گفت : توافق صلح با عربستان چیز دور از دسترسی نیست بلکه باید شرایط مناسب فراهم شود و این نیز تحقق خواهد یافت، هرچند این شرایط فردا مهیا نمی شود اما پشت کوههای سیاه نیست به این معنی که هنگامی که گفتگو با طرف سعودی پایان یافت به خود گفتیم اینجا خاورمیانه ای وجود دارد که به آینده بهتر آن بسیار امیدواریم.
در تابستان 2015 دیدارهای سعودی و اسرائیلی کاملا علنی شد، زیرا در جریان دیداری که در موسسه «پژوهش های واشنگتن» صورت گرفت، دوری گولد رو به انور عشقی و در برابر دوربین ها گفت که منافع مشترک زیادی بین دو طرف وجود دارد.
در این میان نمی توان منافع مشترک و توسعه دامنه آن بین اسرائیل، اردن، مصر، عربستان و سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را که از آن تحت عنوان «ائتلاف سنی» یاد می شود، نادیده گرفت.چیزی که بر این منافع مشترک و مشابه مهر تایید می زند، نظر سنجی چند ماه پیش در عربستان است که نتایج آن نشان داد بیشتر مقامات سعودی بیش از اسرائیل از ایران بیم دارند و آن را عامل نگرانی خود می دانند.
درست است که روابط اسرائیل و عرب های حاشیه خلیج فارس و نیز مصر بین امید و ناامیدی در نوسان است ، اما برخی شخصیت های بلندپایه اسرائیل به طور بی سابقه ای در جهان عرب در رفت وآمد هستند.
شاهد این رفت و آمدهای بی‌سابقه اینکه «اسحق مولخو» فرستاده بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل اخیرا بارها عازم قاهره شد و دوری گولد نیز سفارت اسرائیل را در قاهره بازگشایی کرد.علاوه بر این عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر با یک هیئت از رهبران یهود به رهبری «مالکولم هانلاین» که به نتانیاهو نزدیک است، دیدار کرد و جالب اینکه السیسی گفت که به طور دائم با نتانیاهو گفتگو می کند.مصر پیش از اعلام خبر تسلیم دو جزیره صنافیر و تیران به عربستان به اسرائیل اطلاع داده بود که چنین تصمیمی دارد و در این میان آویگدور لیبرمن اخیرا فاش کرد که مصر به اسرائیل برای گفت‌وگو با حماس کمک می‌کند.
شخصیت های بلندپایه امنیتی اسرائیلی از جمله رئیس موساد چندی پیش عازم عربستان شدند و پایگاههای اینترنتی آمریکایی به نقل از منابع عربی اعلام کردند که «یئیر لبید» در نیویورک با ترکی فیصل که رئیس سابق اطلاعات عربستان و سفیر این کشور در آمریکا بود، دیدار کرد.
همچنین موشه یالون وزیر جنگ اسرائیل با ترکی فیصل در مونیخ دیدار کرد حال آنکه فیصل پیش از آن گفته بود: عرب ها در گذشته به تلاش های اسرائیل برای آشتی دست رد زدند و امروز این اسرائیلی ها هستند که صلح را نمی پذیرند.
در آغاز سال 2015 «یوفال اشتاینیتس» وزیر امور زیربنایی اسرائیل در ابوظبی با شخصیت های عالیرتبه اماراتی دیدار کرد به اضافه اینکه دوری گولد چند ماه پیش از آن عازم امارات شد و دفتر نمایندگی دیپلماتیک اسرائیل را در آنجا افتتاح کرد.
بنابر برخی منابع در هفته دو پرواز بین ابوظبی و اسرائیل صورت می گیرد و دو تن از بازیکنان تیم والیبال اسرائیل به نام های «اریئیل هلمان» و «شون وایگا» اخیر در قطر بازی کردند بدون اینکه هیچ گونه دشمنی نسبت به خود احساس کنند.به نوشته پایگاه میدل ایست، رئیس موساد سال گذشته با ملک عبدالله دوم پادشاه اردن دیدار کرد و «گادی ایزنکوت» رئیس ستاد ارتش نیز در دیدار با ملک عبدالله دوم در مورد دخالت روسیه در سوریه گفت وگو کرد، علاوه بر این دوری گولد یک سال پیش عازم اردن شد .در این مین «گولان» معاون رئیس ستاد ارتش اسرائیل در گفتگو با خبرنگاران گفت: بازوهای امنیتی اسرائیل به منظور کمک به مصر و اردن در مبارزه با داعش، اطلاعاتی را در اختیار آنان قرار می دهند.
همچنین بندر حیفا پر است از کامیون های اردنی به این معنی که تبادل کالا از اروپا به اردن از طریق خاک سوریه صورت می گرفت اما اکنون این کامیون ها وارد بندر حیفا می شوند و 60 درصد از صادرات اردن به اروپا و ترکیه از طریق همین بندر صورت می گیرد.علاوه بر این تجارت مستقیم بین اردن و اسرائیل رو به افزایش است به این معنی که میانگین تجارت کشاورزی بین دو طرف درفاصله سال های 2010 تا 2014 بیش از 35 درصد افزایش داشت.حدود یک سال پیش ملک عبدالله پادشاه اردن تصمیم گرفت که نام اسرائیل را در نقشه ها و کتاب های تحصیلی وارد کند.
در شرایطی که «ایوب قره» معاون وزیر همکاری منطقه ای نیز با شخصیت های بلندپایه اردنی در عقبه دیدار کرد، «یورام میتال» استاد دانشگاه بن گوریون گفت: چنانچه این رویکرد ادامه پیدا کند، نقشه ژئوسیاسی جدیدی را در خاورمیانه ایجاد خواهیم کرد.
به نوشته میدل ایست، اسرائیل و اردن و نیز آمریکا اخیرا در مرزهای سوریه دست به مانور نظامی زده و با هواپیماهای روس درگیر شدند به اضافه اینکه اسرائیل به منظور جمع آوری اطلاعات هواپیماهای بدون سرنشین را به مرزهای مشترک سوریه و اردن اعزام کرد.اما «خالد بن أحمد آل خلیفة» وزیر خارجه بحرین چندی پیش مدعی شد، ایران بیش از اسرائیل برای کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و ثبات منطقه خاورمیانه تهدید به شمار می آید!«عبد الله الشمار» یک دیپلمات سابق سعودی نیز اخیرا در گفتگو با وال استریت ژورنال گفت:اگر او اختیار تصمیم‌گیری‌ها را به دست داشت یک لحظه در همکاری با اسرائیل در تمام مسائل مربوط به سیاست هسته ای ایران تردید نمی کرد.
در همین ارتباط « یوئیل جوجانسکی» در موسسه پژوهش‌های «امنیت داخلی» اسرائیل نیز گفت که ترس از ایران و افسوس خوردن به سیاست آمریکا در تمام مسائل مرتبط با این موضوع موجب همکاری بین اسرائیل و عرب‌های خلیج فارس شده است.
وی افزود: بی تردید این وضع جای خوشبینی دارد و اخیرا روابط دو طرف با بهبود همراه شده است و بر همین اساس توافق شد که روابط با اسرائیل علنی شود.نکته ای که نباید از آن غافل ماند اینکه اگر مسئولان سعودی تا پیش از این نمی توانستند دیدارهای خود را با اسرائیلی ها علنی کنند، اما دیدار انور عشقی و دوری گولد به شکل علنی صورت گرفت و اکنون نیز بهبود روابط در پشت پرده در جریان است.
در این مورد می توان به پرواز بین اسرائیل و ابوظبی اشاره کرد زیرا به نوشته میدل ایست، هواپیمای ایرباس در هفته دو بار از تل آویو به ابوظبی پرواز دارد و در این مسیر از فراز فرودگاه اردن عبور می کند و پس از توقف کوتاه به سمت ابوظبی حرکت می کند.
رونق روابط تجاری عرب‌ها با اسرائیل
نکته دیگر اینکه روابط تجاری برخی کشورهای عرب خلیج فارس با اسرائیل اکنون به طور محرمانه رو به رونق است و «ملفل» یکی از تجار اسرائیلی در این باره گفت که هرچند تاجران عرب هنگامی که در تماس تلفنی از آنان در مورد آمادگی برای صادرات طلا و جواهرات به اسرائیل سوال می کنم، تلفن را قطع می کنند، اما واقعیت و نیاز بر سیاست غلبه کرده است و روابط در این سطح نیز با کشورهای عربی در جریان است.در این میان علی النعیمی که چندی پیش از وزارت نفت عربستان کنار گذاشته شد، اخیرا گفته بود که کشورش آماده صادرات طلای سیاه به هر نقطه از دنیا از جمله اسرائیل است.
جالب اینکه روابط تجاری بین اسرائیل و عرب‌ها در اصل از طریق ترکیه و قبرس صورت می‌گیرد به این معنی که اسرائیلی‌هایی که به طور مستقیم با کشورهای عرب خلیج فارس کار می کنند، هویت خود را علنی نمی کنند.پایگاه «لفانت» که به طور اختصاصی در زمینه الماس فعالیت دارد نقطه ارتباط بین فروشگاههای لفایف در نیویورک و لندن و دبی است و صدها اسرائیلی هر ساله با شرکت هواپیمایی قطر ایر و از فرودگاه دوحه عازم کشورهای شرق آسیا می شوند و به گفته یکی از مسئولان بورس اسرائیل« ما با آنها تبادل تجاری داریم».
از آغاز دهه هشتاد اسرائیل با کشورهای عرب خلیج فارس روابط تجاری داشته است و اوج این روابط آغاز دهه نود و زمانی بود که اسرائیل دفاتری را در قطر دایر کرد.در همین راستا تاجران سرشناسی مانند «اسحاق شوفا» و مدیران بانک «هبو علیم» در جستجوی فرصت های تجاری عازم کشورهای عرب خلیج فارس شدند و «ایتان فرتهایمر» یک تاجر اسرائیلی نیز برای جشنواره اسب های عرب به قطر رفت .
همچنین محصولات کشاورزی، شیر، چوب و نیز وسایل الکترونیکی از اسرائیل به کشورهای عرب خلیج فارس سرازیر شده است و قطری‌ها در بین بازیکنان فوتبال اسرائیلی به دنبال مسئولانی برای تیم های خود بودند به اضافه اینکه اسرائیل در نمایشگاه سلاح قطر شرکت کرد.در این شرایط تاجرانی از کشورهای عرب خلیج فارس در جستجوی فرصت هایی برای معامله با اسرائیل برآمدند و بانک های این کشورها نیز امکان سرمایه گذاری در سهام‌های اسرائیل و بازار بورس تل آویو را بررسی کردند.
علاوه بر این یکی از فرزندان خاندان حاکم یکی از کشورهای عرب چند آپارتمان توریستی در اسرائیل خریداری کرد.اما در سال 1995 روابط عرب‌ها و اسرائیل به دلیل ناامیدی عرب ها از سستی در روند صلح اسرائیلی- عربی عقب‌گرد داشت و از آن زمان این روابط با فراز و نشیب همراه بوده است.در فراز و نشیب این روابط دفتر نمایندگی اسرائیل در عمان در سال 2000 و در پی انتفاضه دوم فلسطین تعطیل شد و هشت سال پس از آن نیز دفتر منافع اسرائیل در قطر به دلیل عملیات «سرب گداخته» علیه غزه تعطیل شد.
با این تفاسیر این سئوال مطرح است که آیا روابط اسرائیل و عرب‌های خلیج فارس در برابر یک اوج گرفتن جدید قرار دارد؟در این خصوص می توان به اظهارات «اسحاق گال» کارشناس اقتصادی خاورمیانه که در مرکز «دیان» وابسته به دانشگاه تل آویو کار می کند، اشاره کرد.وی گفت: ما تقریبا در بازارهای کشورهای عرب خلیج فارس حضور نداریم بلکه در فواصل زمانی مختلف کالاهای مورد نیازشان را به طور غیرمستقیم به آنان می فروشیم اما بیشتر مسائل را نمی توان زیرمیزی انجام داد .
گال افزود: ما در کشورهای عربی خلیج فارس فاقد روابط اقتصادی هستیم و از نظر سیاسی نیز اسرائیلی‌ها نمی‌توانند با گذرنامه اسرائیلی وارد این کشورها شوند و اگر این کشورها منافع امنیتی با اسرائیل داشته باشند با آن وارد گفت‌وگو می شوند که این نیز به شکل پنهانی صورت می گیرد.
نکته قابل ملاحظه اینکه روابط اسرائیل با کشورهای مزبور بیشتر به شکل پنهانی صورت می گیرد هر چند این روابط در فواصل زمانی مختلف برملا می شود به این معنی که برخی سعودهای نزدیک به خاندان حاکم در صفحه تویتر به نام مجتهد از خرید هواپیما از اسرائیل به واسطه آفریقای جنوبی خبر دادند.بخش دیگری از این روابط که برملا شد از سوی مجله آتلانتیک بود مبنی بر اینکه اسرائیل به عربستان پیشنهاد کرد که سامانه گنبد آهنین را دریافت کند تا در جنگ علیه یمن مورد استفاده قرار دهد به اضافه اینکه اسرائیل حمله عربستان به یمن را تایید کرد.
علاوه بر این روابط امنیتی اسرائیل با مصر قوی است و مصر در دو سال اخیر نیروهای نظامی خود را وارد صحرای سینا کرد حال اینکه بر اساس توافق صلح با اسرائیل این اقدام ممنوع است اما موافقت اسرائیل با این اقدام نشان دهنده تغییر روابط دو طرف است که گفته می شو در راستای کمک به مصر در جنگ علیه داعش در صحرای سیناء صورت می گیرد.
در این میان باید پرسید اگر فرض را بر این بگذاریم که نیروهای مصری تروریسم را در صحرای سیناء از بین برده و در این محل مستقر شوند، اسرائیل با این وضعیت موافقت خواهد کرد؟در پاسخ باید گفت که نمی توان موافقت اسرائیل با این موضوع را تایید کرد.به هر حال اکنون در منطقه تغییراتی رخ داده است که دو سال پیش غیرقابل انتظار بوده و توهم به شمار می آمد.
ش.د9501649