(روزنامه اطلاعات ـ 1395/06/21 ـ شماره 26535 ـ صفحه 12)
حملات گرگ‌هاي تنها راهبرد جديدي است که گروه‌هاي تروريستي به ويژه داعش آن را در پيش گرفته‌اند و در واقع اقدامي شخصي است که عامل آن به تنهايي و بدون اينکه با گروهي ارتباط سازماني داشته يا از آن کمک دريافت کند، در حمايت از آن گروه، جنبش يا عقيده دست به اعمال خشونت‌آميز مي‌زند. از آنجا که گرگ‌هاي تنها با گروه‌هاي تروريستي ارتباط مشخصي ندارند و به تنهايي دست به عمليات مي‌زنند شناسايي آن‌ها براي نيروهاي امنيتي دشوار است .در سال‌هاي اخير القاعده و داعش طرفداران خود در کشورهاي غربي را به انجام حملاتي در قالب گرگ‌هاي تنها تشويق کرده‌اند. در اين ميان روزنامه واشنگتن پست از پديده گروه‌هاي تنها تحت عنوان کابوس جديد ياد کرده و روزنامه ديلي تلگراف نيز چگونگي جلوگيري از اين پديده را چالش بزرگ دستگاههاي امنيتي در غرب مي‌داند.در همين ارتباط کارشناسان امنيتي بر اين باورند اشخاصي که به شيوه فردي عمل مي کنند از داعش و القاعده و گروه‌هاي زيرمجموعه آن خطرناک تر هستند.
آنان پيش بيني کردند که اين تاکتيک جديد در ماه‌هاي آينده سير صعودي پيدا کند.اما در مورد وجه تسميه گرگ‌هاي تنها بايد گفت که اين پديده فقط به گروه‌هاي تروريستي محدود نمي‌شود بلکه هر شخصي را که با انگيزه‌هاي عقيدي، اجتماعي و رواني يا بيماري دست به حمله مسلحانه بزند در برمي‌گيرد.نگراني اروپايي‌ها و آمريکايي‌ها از تشويق تندروها به اقدامات فردي به جاي گروهي بسيار افزايش يافته است زيرا کشف و شناسايي عمليات فردي بسيار دشوار تر از گروهي است. به نظر مي‌رسد تبديل شدن مبارزان خارجي که از عراق سوريه بازگشته‌اند، به عوامل عمليات معروف به گرگ‌هاي تنها باعث نگراني شده است به همين دليل پليس انگليس در مورد ملحق شدن جوانان انگليسي به گروه‌هاي افراطي در سوريه هشدار داد به ويژه اينکه ميانگين اين افراد پنج نفر در هفته اعلام شد .ديلي تلگراف نوشت،اين جوانان پس از اينکه از افکار و عقايد گروه‌هاي اسلامگراي افراطي اشباع مي‌شوند به انگليس باز مي‌گردند.
گرگ‌هاي تنها در اروپا و آمريکا
حادثه تيراندازي «عمر متين» آمريکايي افغاني الاصل به يک باشگاه شبانه در شهر اورلاندو آمريکا که 50 کشته بر جا گذاشت، نمونه‌هاي مشابه ديگري از حمله دو برادر «البکراوي» به بروکسل در مارس گذشته با 35 کشته و 135 مجروح بود. اما مغز متفکر حملات خونين نوامبر 2015 گذشته در پاريس نيز شخصي به نام «عبدالحميد اباعود» و دوستش «صلاح عبدالسلام» بودند که پليس بلژيک آنان را در فهرست افراد تحت تعقيب که به سوريه مهاجرت کرده بودند، قرار داده بود، از همين رو براي دستگاههاي اطلاعاتي فردي شناخته شده بود.
يک فيلم ويدئويي از اباعواد حاکي از اين بود که در کشتن 90 زنداني داعش دست داشت. وي به طور غيابي در سال 2015 به اتهام سربازگيري براي سفر به سوريه محاکمه و به 20 سال زندان محکوم شد.در مورد حمله شارلي ابدو نيز وضعيت چندان تفاوتي با قبل نداشت به اين معني که عوامل حمله دو برادر به نام‌هاي شريف و سيعد کواشي بودند که زير نظر دستگاه اطلاعاتي فرانسه قرار داشتند و يک بار زنداني و بازجويي هم شده بودند اما در نهايت در ژانويه 2015 حمله به دفتر شارلي ابدو را اجرا کردند.
آيا گرگ‌هاي تنها جنگجويان جديد داعش هستند؟
حمله به باشگاه شبانه در اورلاندو، کشته شدن دو پليس در فرانسه و حملات مشابه ديگر در پاريس و آلمان سوالات زيادي در مورد ماهيت اين عمليات مطرح مي‌کند تا جايي که برخي بر اين باورند که در اين حملات نشانه‌هاي پديده معروف به گرگ‌هاي تنها ديده مي‌شود که ويژگي آن حمله غيرمنتظره تسليحاتي است.به گفته کارشناسان همانطور که از نام پديده گرگ‌هاي تنها معلوم است، هر فردي مي‌تواند بر اساس انگيزه‌هاي عقيدتي دست به حمله مسلحانه بزند از همين رو بعيد نمي‌دانند که عمليات اورلاندو و پاريس اقدامي انتقام جويانه داعش از حملات سنگين ائتلاف بين‌المللي عليه مواضع آن در عراق و سوريه و ليبي باشد.
نگاهي به شيوه اجراي اين عمليات نيز نشان مي‌دهد که داعش قدرت طراحي حملات جديد و گسترده در غرب را از دست داده است اما در مقابل نيز تعداد زيادي بر اين باورند که حملات گرگ‌هاي تنها نشانه ضعف اطلاعاتي در تعقيب و پيگيري تندروها است به اين دليل که اکثر عوامل اين حملات از سوي نهادهاي امنيتي شناخته شده بودند و پرونده‌هاي قضايي داشتند.اينجا اين سوال مطرح است که آيا هسته‌هاي خفته يا همان تندروهاي فردي خطر تروريستي در دنياي معاصر خواهند بود؟
شکل‌گيري پديده گرگ‌هاي تنها
اصطلاح گرگ‌هاي تنها در طول يک شبانه روز شکل نگرفت بلکه ريشه آن به دهه نود در بين گروه‌هاي تروريستي باز مي‌گردد و معني آن اين است که يک شخص به تنهايي دست به عمليات تروريستي بزند بدون اينکه گروه مرکزي نقشه آن را طراحي کرده باشد بلکه عمليات به شکل فردي در نزديک ترين محل صورت مي‌گيرد.اصطلاح گرگ‌هاي تنها در آغاز هزاره جديد مطرح شد و ابومصعب السوري سرکرده يک گروه موسوم به الطليعه يکي از تئوريسين‌هاي آن بود به اين معني که ديدگاه خاص خود را در اين خصوص مطرح کرده و خواستار اين نوع از عمليات تروريستي شده و گفت که با توجه به اينکه نظارت و مراقبت بر هسته‌هاي فردي از سوي نهادهاي امنيتي دشوار است بايد چنين گروه‌هاي براي انجام عمليات تروريستي تشکيل شود.وي گفت که اجراي عمليات فردي و يا دستگيري عامل آن تاثيري بر سازمان ندارد.
معروف‌ترين مبلغان عمليات گرگ‌هاي تنها چه کساني بودند؟
در همين ارتباط «هشام نجار» پژوهشگر اسلامي در اين باره گفت:سرشناس ترين کساني که محرک عمليات گرگ‌هاي تنها بودند، «ابويحيي الليبي»، «ابوبکر ناجي»، «ايمن الظواهري» و «اسامه بن لادن» بودند که هر يک در اين خصوص اظهاراتي در تحريک و توسعه پديده گرگ‌هاي تنها داشته و آن را تفکري جهادي مي‌دانستند که با انگيزه و توجيهاتي صورت مي‌گيرد که نيازي به دستور فرمانده ندارد. وي در گفت وگو با روزنامه اليوم السابع گفت:«خليل الحکايمة» بيشتر از سايرين به اصطلاح «جهاد فردي» توجه داشت و اولين کسي بود که راهبرد تکامل يافته براي اين نوع جهاد را در سال 2007 خواستار شد و از آن تاريخ به بعد عمليات موسوم به جهاد فردي افزايش يافته و به گرگ‌هاي تنها معروف شد. به اين ترتيب به نظر مي‌رسد پنچ سرکرده تروريستي که معروف ترين آنان الحکايمة و ابوبکر ناجي و العدناني بودند بر استفاده از عمليات معروف به گرگ‌هاي تنها تاکيد داشتند و در واقع عمليات فورد هود (آوريل 2014) در قالب همين حملات صورت گرفت.
داعش رکوردار عمليات گرگ‌هاي تنها
تفکر گرگ‌هاي تنها در زمان رهبري اسامه بن لادن بر القاعده چندان رشد نکرده و در مراحل اوليه خود بود اما بعد از او در زمان ايمن الظواهري به ميزان زيادي افزايش يافت و پس از آن نيز داعش از آن تقليد کرد و در بين گروه‌هاي تروريستي رکوردار متوسل شدن به اين نوع عمليات است.
نکته قابل ملاحظه اينکه اين نوع عمليات در ژانويه 2014 و پس از اطلاعيه‌هايي که القاعده بين گروه‌هاي زيرمجموعه خود در عراق و سوريه توزيع کرد بار ديگر قوت گرفت. مضمون اين اطلاعيه‌ها اين بود که عمليات گرگ‌هاي تنها، مجموعه افراد در اختيار نداشته از کسي دستور و پول و سلاح نمي‌گيرد بلکه خود به تنهايي نقشه عمليات را طراحي و هماهنگ و اجرا مي‌کند و همه اين اقدامات را بدون اطلاع کسي انجام مي‌دهد.
روشن است که اين گونه عمليات موجب سردرگمي نهادهاي امنيتي دولتي مي‌شود زيرا امکان دسترسي به افراد يک گروه و پيدا کردن سرنخ براي عمليات بعدي و يا متوقف کردن عوامل اجراي عمليات را ندارند.بيشتر عمليات تروريستي که از زمان القاعده در اروپا رخ داده است به دست گرگ‌هاي تنها بوده که متشکل از افرادي تندرو هستند که تحت رهبري يک گروه نيستند بلکه عمليات خود را با الهام از تفکراتي که بيشتر از طريق فضاي مجازي دريافت مي کنند، به اجرا در مي‌آورند.به اين ترتييب اصطلاح گرگ‌هاي تنها اولين بار توسط القاعده شکل گرفت و در مجله اسنباير که القاعده از سال 2010 منتشر مي‌کند، اولين مقاله از «انور العولقي» تحت عنوان گرگ‌هاي تنها منتشر شد. جالب اينکه بيشتر عوامل گرگ‌هاي تنها از مدارس سلفي‌ها در اروپا يا کساني که پناهندگي سياسي گرفته‌اند جذب مي‌شوند و اخيرا نيز جذب افراد از طريق اينترنت صورت مي‌گيرد.اين افراد که تابعيت اروپايي دارند اما نسل دوم سوم مهاجران به شمار مي‌آيند، اغلب با تبعيض روبه رو هستند يا مورد ظلم قرار مي‌گيرند به اضافه اينکه برخي از آنان مبتلا به افسردگي و بي انگيزگي هستند.
اکنون بايد پرسيد براي جلوگيري از اين پديده که موجي از ترس و وحشت را در اروپا ايجاد کرده است آيا مي‌توان تمام جوامع بشري را تحت نظارت گرفت و يا احتمال داد که هرلحظه در معرض حمله هستند؟پاسخ روشن است و اينجاست که گفته مي‌شود گرگ‌هاي تنها به کابوس غرب تبديل شده است. «ابومحمد العدناني» سخنگوي تازه به هلاکت رسيده داعش در يک نوار صوتي توصيه کرده بود که بايد براي کشتن هر آمريکايي يا فرانسوي يا متحدان آنان تلاش کرد و اگر با بسته انفجاري و گلوله اين کار ممکن نيست بايد با سنگ ، چاقو و يا پرت کردن آنان از بلندي يا زير گرفتن آن با خودرو اين کار را انجام داد.به اين ترتيب شکل عملکرد گرگ‌هاي تنها به تدريج تغيير و پيشرفت کرد تا جايي که داعش به تنها گروهي تبديل شد که چنين عملياتي را در پيش گرفت و مهمترين نمونه‌هاي آن تيراندازي يک جوان به سمت جهانگردان در تونس بود که داعش مسئوليت آن را برعهده گرفت. حمله «نضال مالک حسن» به پايگاه فورد هود در تگزاس با 13 کشته در سال 2009 نمونه ديگر آن بود.همچنين بازوهاي تبليغاتي داعش با انتشار دو فيلم ويدئويي از طرفداران خود خواستند حملات بيشتري را در خاک فرانسه انجام دهند.
در يکي از دو کليپ ويدئويي، مردي که به زبان فرانسوي صحبت مي‌کند، با قدرداني از عامل تروريستي حمله نيس، طرفداران داعش را به انجام عمليات بيشتر در خاک فرانسه تشويق مي‌کند.در اين ويدئو، بخشي از اظهارات سال 2014 «ابو محمد العدناني» بارگذاري شده است که در آن از عاملان تروريستي فردي معروف به «گرگ‌هاي تنها» براي انجام عمليات انتحاري دعوت مي شود.اما فيلم ويدئويي دوم نيز دو تروريست «فرانسوا اولاند» رئيس جمهوري فرانسه را خطاب قرار داده و به تشديد حملات عليه مردم اين کشور تهديد مي‌کنند و کشتار مردم نيس پاسخي به عمليات هوايي فرانسه در سوريه و عراق عنوان مي‌شود. اما اولين عمليات گرگ‌هاي تنها در اروپا به دست «محمد مراح» با تابعيت فرانسوي و الجزايري رخ داد، وي با تيراندازي در سال 2012 هفت نفر از جمله سه کودک يهودي و يک خاخام را کشته و شش نفر ديگر را نيز مجروح کرد. حادثه نيس نيز يکي ديگر از همين عمليات گرگ‌هاي تنها بود که در جريان آن راننده يک کاميون فرانسوي‌هاي حاضر در جشن ملي در شهر نيس را زير گرفت و 80 نفر را کشت و 15 نفر را مجروح کرد .يک هفته پس از آن نيز حمله شهر مونيخ رخ داد به اين معني که يک تروريست مجهز به تبر و چاقو به مسافران قطاري در نزديکي شهر «وورتسبورگ» واقع در شمال غرب مونيخ حمله و چند نفر را مجروح کرد.پس از آن نيز يک يا حداکثر سه تروريست ابتدا يک مرکز خريد و سپس مترو مونيخ را هدف حمله قرار دادند.
وجه مشترک اين سه حمله تروريستي که در فاصله زماني کوتاهي رخ داد، نشان مي‌دهد که چنين عمليات تروريستي به برنامه ريزي پيچيده نياز نداشته و با تعداد اندک مهاجمان و استفاده از تجهيزات ساده مانند کاميون، تبر و سلاح‌هاي معمولي براي قرباني گرفتن امکان پذير است.نگاهي به اين عمليات نشان مي‌دهد که تروريست‌ها، حملات سازماندهي شده و گسترده مانند حمله به دفتر نشريه شارلي ابدو يا حمله مرگبار همزمان به سالن کنسرت موسيقي باتاکلان، ورزشگاه و سه رستوران در پاريس طي يک شب يا حمله به فرودگاه و سپس مترو بلژيک به فاصله چند ساعت را کنار گذاشته‌اند و تاکتيک تروريستي جديدي را در پيش گرفته‌اند که براساس آن، يک و نهايت سه تروريست با ابزاري بسيار ساده به مراکز عمومي حمله مي‌کند.
خطر تاکتيک پديده گرگ‌هاي تنها
تاکتيکي که در چنين حملاتي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، موجب شده است امکان شناسايي تروريست‌ها براي پليس دشوار شود و علاوه بر اين تعداد اماکني که احتمال دارد هدف بالقوه مهاجمان باشد، به ميزان زيادي افزايش يافته است در نتيجه اين وضعيت توان نيروهاي امنيتي براي حفاظت از اين اماکن را کاهش مي‌دهد. بنابراين شاهديم که چگونه تروريست‌ها به جاي افزايش شمار قربانيان عمليات خود ترجيح داده‌اند موج وحشت در بين مردم را شدت دهند تا جايي که شهروندان عادي اروپايي از حضور در مترو، مراکز خريد و حتي خيابان هراس دارند زيرا از نظر آنان چه بسا در اين اماکن، هدف حمله گرگ‌هاي تنها قرار بگيرند. هر چند تاکتيک موسوم به گرگ‌هاي تنها هنوز تاثير مورد نظر داعش را نداشته است اما کساني که به دلايل عقايد افراطي و يا عوامل ديگر دست به اين عمليات مي‌زنند اميدوارند با کاهش فاصله زماني حملات گرگ‌هاي تنها و افزايش تعداد تهاجم آنان، به هدف خود برسند.
انتقال مجدد پديده گرگ‌هاي تنها از داعش به القاعده
عمليات مونيخ تنها دو روز پس از دعوت الظواهري سرکرده القاعده از نيروهاي خود به ربودن خارجي‌ها و تبادل آنان با زندانيان القاعده صورت گرفت و در نتيجه در يکي از کليساهاي فرانسه شش نفر گروگان گرفته شده و کشيش آن نيز کشته شد.دفتر پليس اروپا يورپل اعلام کرد حملات موسوم به گرگ‌هاي تنها خطر بزرگي براي اروپا است و هنوز اين عمليات تاکتيک ترجيحي داعش و القاعده به شمار مي‌آيد. «رالف توبهوون» کارشناس مسائل تروريستي در آلمان در مورد اينکه چرا عمليات گرگ‌هاي تنها بسيار خطرناک است، گفت:شخصي که در فهرست تعقيب و پيگيري نهادهاي امنيتي از جمله پليس و اطلاعات قرار ندارد، مانند يک هسته پنهان عمل مي‌کند و هر لحظه ممکن است افراط گرايي دروني او حادثه ساز شود از همين رو نمي توان نتايج چنين عملياتي را پيش بيني کرده و يا مانع از وقوع آن شد.
وي گفت:يک نفر با آرامش و به شکل تدريجي به يک تروريست تبديل مي‌شود و نقشه عمليات تروريستي را که به کابوس نهادهاي امنيتي تبديل شده است، طراحي مي‌کند و اين چيزي است که در سال 2011 رخ داد به اين معني که در آن زمان يک جوان از کوزوو به نام «اريد اوکا» که 21 سال داشت دو سرباز آمريکايي را با شليک گلوله به سر آنان کشته و دو نفر ديگر را نيز مجروح کرد.در اين حال،داعش با مونتاژ يک ترانه آلماني، گرگ‌هاي تنها را به عمليات تروريستي در آلمان، آمريکا، اروپا و روسيه تشويق و تحريک مي‌کند و با استفاده از موسيقي هيجاني از آنان مي‌خواهد نقشه عمليات را به دقت طراحي و اجرا کنند . همچنين اين گروه تروريستي مهاجران عرب پاريس را براي عمليات فردي جذب مي‌کند.کارشناسان معتقدند اينترنت وسيله خوبي براي روج افکار گرگ‌هاي تنها و انجام عمليات خشونت آميزي است که قابل پيش بيني نيستند.
در اين ميان گفته مي‌شود شمار زيادي از اعضاي داعش خود را براي عمليات گرگ‌هاي تنها آماده کرده و در کشورهاي اروپايي به ويژه فرانسه حضور دارند در حالي که داعش از طريق پايگاه‌هاي اجتماعي و اينترنتي و برخي وسايل جديد ارتباطي با عناصر خود در کشورهايي که کنترل امنيتي قوي دارند، ارتباط برقرار کرده و دستور اجراي عمليات گرگ‌هاي تنها را به آنان مي‌دهد.در اين ميان فرانسه به دليل تعداد زياد مهاجران عرب بيش از ساير کشورها مستعد وقوع عمليات گرگ‌هاي تنها است به اضافه اينکه شمار زيادي از جوانان فرانسوي مغربي الاصل تحت تاثير عوامل اقتصادي و فرهنگي به گروه‌هاي تروريستي ملحق شدند .
از طرفي فهمي هويدي نويسنده معروف مصري معتقد است که پديده گرگ‌هاي تنها حامل اين پيام به حاکمان و سردمداران است که رواج ظلم و ستم و سرکوب انسان را به بمب‌هاي ساعتي تبديل مي‌کند که هر لحظه آماده انفجار است و در اين صورت انتقام نه به توطئه چيني نياز دارد و نه به گروه‌هاي تروريستي که نقشه عمليات را طراحي و اجرا مي‌کنند زيرا يک نفر از کساني که مورد ظلم و سرکوب قرار گرفته است انگيزه خاصي براي انتقام جويي پيدا کرده و ديگر نيازي به تحريک و آموزش و تامين مالي ندارد. از طرفي،تجربه سوريه و عراق نشان داد که اقدام هاي نظامي نمي‌توانند روش کامل و بدون نقصي براي مقابله با جريان هاي افراطگرا باشد.وهابيان تندرو در عربستان، القاعده در افغانستان و پاکستان، داعش در سوريه و عراق؛ خانه بعدي بنيادگرايي کجاست؟ اطلاعات خطرناکي از بنگلادش به گوش مي رسد.جمعيت بنگلادش 160 ميليون نفر و سطح رفاه در اين کشور پايين است. سرعت اينترنت کم است ولي نه آنقدر کم که امکان ايميل زدن به داعش ميسر نباشد.
ش.د9502045