(روزنامه اعتماد ـ 1395/07/03 ـ شماره 3632 ـ صفحه 10)
روحاني در جملاتي كوتاه همه آنچه را كه بايد در خصوص نارضايتي‌هاي ايران از اجراي برجام مي‌گفت بر زبان آورد و با يك تير هم چندماه باقيمانده از دولت اوباما را نشانه رفت و هم به رييس‌جمهور بعدي هشدار داد كه هر گونه بدعهدي در اجراي برجام، به بي‌اعتباري بيشتر ايالات متحده در سطح جهان منتهي خواهد شد. ٩ ماه از اجراي برجام گذشته است و رييس دولت يازدهم در نخستين حضور در نيويورك در اين بازه زماني تاكيد كرد كه تعلل ايالات متحده در اجراي تعهدات قانوني‌اش در ماه‌هاي گذشته اشتباهي راهبردي است كه بايد فورا جبران شود. روحاني همان‌گونه كه پيش‌بيني مي‌شد به دست‌اندازي‌هاي حقوقي كنگره به توافق هسته‌اي و تلاش براي تحت الشعاع قرار دادن آن هم اشاره كرد و با اشاره به يكي از اقدام‌هاي غيرقانوني مسبوق به سابقه در امريكا گفت: آخرين نمونه اين اقدام‌ها راي ديوان عالي امريكا در تاييد دست اندازي به ميلياردها دلار اموال ملت ايران در سال‌هاي گذشته است. اين تجربه به دنيا نشان داد كه گروه‌هاي فشار صهيونيستي مي‌توانند از طريق مصوبات غيرقابل دفاع كنگره، حتي عالي‌ترين نهاد حقوقي و قضايي امريكا را به نقض بديهي‌ترين اصول آمره حقوق بين‌الملل عرفي و قراردادي وادارند.
ماموريت شيخ ديپلمات
ماموريت حسن روحاني در نيويورك، اين عبارتي بود كه نيويورك‌تايمز براي گزارش پوششي خود در خصوص حضور رييس‌جمهور ايران در سازمان ملل انتخاب كرد؛ تيتري كه منطبق با پيش بيني‌ها و پيش فرض‌ها در خصوص مهم‌ترين سوژه رايزني‌هاي حسن روحاني در نيويورك بود. روحاني به عنوان عاليرتبه‌ترين مقام دولت يازدهم از تريبون‌هاي متفاوت در نيويورك استفاده كرد تا از ايران پسابرجام بگويد كه براي سرمايه‌گذاري‌هاي اقتصادي امن است، از ايراني بگويد كه برخلاف فضاسازي‌هاي منفي در چندسال تحريم‌هاي ظالمانه در ٩ ماه گذشته به تمام تعهدات خود در قالب برجام عمل كرده اما هنوز با بدعهدي‌هاي امريكا در آزاد كردن ايران از محدوديت‌ها و فشارهاي اقتصادي روبه رو است. در شرايطي كه ايران در ٩ ماه گذشته از منظر جذب سرمايه خارجي و رفت و آمدهاي هيات‌هاي اقتصادي روند رو به رشد خوبي را تجربه كرده و در بحث توليد و فروش نفت هم با سرعت فوق‌العاده‌اي پيش رفته است اما برخي محدوديت‌هاي بانكي و مالي كه امريكا مي‌گويد به پرونده هسته‌اي ربطي نداشته و مربوط به ديگر اختلاف‌ها با تهران است در برابر افزايش تجارت بين ايران و شركاي تجاري اروپايي‌اش مانع ايجاد كرده است. با وجود گذشت ٩ ماه از اجراي برجام و سفرهاي متعددي كه جان كري، وزير امور خارجه امريكا مي‌گويد صرفا براي كمك كردن به تسريع رابطه تجاري تهران با ساير كشورها در پسابرجام انجام داده اما بانك‌هاي اروپايي از ترس تنبيه‌ها و مجازات‌هاي وزارت خزانه‌داري امريكا براي پروژه‌هاي بزرگ و كلان در ايران، اعتبار تامين نكرده‌اند.
رسانه‌هاي متفاوت امريكايي در پوشش اخبار مربوط به حضور حسن روحاني در نيويورك به اين مساله اشاره كرده‌اند كه برجام، توافقي بود كه ميان دو انتخابات نفسگير در ايران و امريكا حادث شد و درحالي كه جمهوري‌خواهان امريكايي تلاش مي‌كنند با تخريب يا تحت الشعاع قرار دادن آن برگ‌هاي بيشتري را در سبد انتخاباتي خود قرار دهند در ايران نيز مخالفان حسن روحاني تلاش مي‌كنند تاثيرات اقتصادي حصول برجام را كم جلوه دهند تا به شكست روحاني در انتخابات رياست‌جمهوري سال ٩٦ كمك كنند. در حالي كه در ٩ ماه گذشته، محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه و ديگر اعضاي تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي چه در بعد داخلي و چه در بعد خارجي تلاش كرده‌اند اروپايي‌ها را براي وادار كردن امريكا به عمل به تعهداتش تحت فشار قرار دهند، اين‌بار اين حسن روحاني بود كه در هر ديدار خود با هر مقامي از كارشكني‌هاي امريكا گلايه كرد و تلاش كرد ماهيت بازيگر ناسازگار بودن امريكا در روند اجراي برجام به عنوان يك توافق چندجانبه را به رخ بكشد.
دومينوي تصويب طرح‌هاي ضدايراني در مجلس نمايندگان آمريكا
مجلس نمايندگان امريكا روزهاي چهارشنبه
و پنجشنبه تمام وقت سرگرم تلاش براي در تنگنا قرار دادن ايران در پيچ و خم‌هاي
قانوني اين كشور بود. تصويب لايحه پشت سر لايحه. از به ثمر رساندن لايحه‌اي كه
ايران را به شكنجه بهاييان و نقض پيمان بين‌المللي حقوق بشر متهم مي‌كند تا تصويب
طرح بررسي دارايي‌هاي خارجي مقام‌هاي ايراني كه گفته مي‌شود هدف از آن رديابي و
افشاي دارايي‌هاي احتمالي مقامات ايراني در بانك‌هاي خارجي است و البته راي مثبت
به طرح ديگري كه در سايه آن پرداخت‌هاي نقدي به ايران ممنوع خواهد شد. در سايه طرح
بررسي دارايي‌هاي خارجي مقام‌هاي ايراني كه در مجلس نمايندگان تصويب شد رديابي و
افشاي دارايي‌هاي احتمالي مقامات ايراني در بانك‌هاي خارجي ميسر خواهد شد. اين طرح
تنها يك حلقه از دومينوي طرح‌هاي تحريمي است كه كنگره امريكا تصويب مي‌كند و نام
آن را هم «شفافيت مالي» گذاشته است.
در شرايطي كه اين طرح تصويب شود كه البته اين پروسه به تصويب نهايي از سوي باراك اوباما احتياج دارد، واشنگتن تلاش خواهد كرد تا فهرستي از اموال منتسب به مقامات ارشد دولتي و نظامي ايران در بانك‌هاي خارج از كشور تهيه كند. در آن صورت، وزير خزانه‌داري امريكا بايد ٢٧٠ روز پس از ابلاغ قانون، گزارش خود را در خصوص دارايي‌ها يا حساب‌هاي ٢٠٢ مقام ارشد ايراني در بانك‌هاي خارجي منتشر كند. كاخ سفيد كه در چندماه اخير به شكل بي‌سابقه‌اي مشغول بحث با مجلس نمايندگان و مجلس سنا براي مهار كارشكني‌هاي آنها در حوزه توافق هسته‌اي است اين‌بار هم تهديد كرد كه لايحه بررسي اموال مقام‌هاي ايراني در خارج از كشور را وتو خواهد كرد چراكه چنين قانوني مي‌تواند به افشاي اسناد و داده‌هاي محرمانه سرويس‌هاي اطلاعاتي امريكا منجر شود.
جلوگيري از پرداخت‌هاي نقدي به ايران در آينده نيز يكي ديگر از طرح‌هاي جنجالي است كه باراك اوباما مي‌گويد آن را وتو خواهد كرد. اين طرح زماني در مجلس نمايندگان مطرح شد كه اخباري در خصوص فرآيند تبادل زندانيان با ايران و پرداخت همزمان 1/7 ميليارد دلار مربوط به يك پرونده قضايي ميان دو كشور منتشر شد و دولت امريكا اعلام كرد كه اين رقم را نقدي به تهران پرداخت كرده است. نمايندگان جمهوريخواه قصد دارند با تصويب قوانين جديد از پرداخت نقدي يا تسويه بدهي‌هاي واشنگتن به تهران بدون نظارت كنگره، جلوگيري كنند. در بخشي از طرح شماره ٥٩٣١، موسوم به «قانون جلوگيري از باج‌دهي به ايران در آينده»، عنوان شده است كه از اين پس هرگونه پرداخت به ايران در ارتباط با دعاوي قضايي ميان دو كشور، بايد «به صورت مورد به مورد و بر اساس مجوز مشخصي كه از سوي وزارت خزانه‌داري صادر شده»، انجام گيرد.
زلزله‌اي كه با صدور مجوز فروش بويينگ به ايران رخ داد
دوگانه تحريم و ترغيب، اين سياستي است كه در داخل ايالات متحده از سوي دولت و كنگره در قبال ايران اجرايي مي‌شود. درست در فضايي كه تندروهاي مخالف توافق تلاش مي‌كنند با افزودن متمم‌هاي قانوني يا تصويب لايحه‌هاي جديد، برجام را تحت‌الشعاع قرار دهند، بدنه‌هاي اجرايي تحت فرمان باراك اوباما تلاش مي‌كنند از حجم فشارها بكاهند. در ٧٢ ساعت گذشته، چراغ سبز دولت ايالات متحده براي فروش بويينگ و ايرباس به ايران به تابوشكني در رسانه‌هاي اين كشور تعبير شده است. تجارتي كه آخرين بار در سال ١٩٧٧ با فروش بويينگ‌هايي به ايران عملا به اغما رفت تا روز چهارشنبه كه وزارت خزانه‌داري امريكا مجوز صدور اين هواپيماها به ايران را صادر كرد. گفته مي‌شود كه با صدور اين مجوز كلان در حقيقت دولت اوباما به ديگر كمپاني‌ها و شركت‌ها هم چراغ سبز نشان داده و تضمين كرده است كه مي‌توانند در روزهاي پسابرجام به سرمايه‌گذاري در ايران اطمينان كنند. يك مقام بانك خصوصي در ايران در گفت‌وگو با خبرگزاري فرانسه در اين خصوص مي‌گويد: يك تابو شكسته شده است و از اين پس بانك‌هاي بزرگ و كمپاني‌ها ترس سابق براي نزديكي به ايران را ندارند. اين مجوز مي‌تواند كانال‌هاي مالي را براي حضور بانك‌هاي بزرگ در قراردادهاي ايران در سطح بين‌المللي به راه بيندازد.
رسانه‌هاي امريكايي پس از سخنراني حسن روحاني در مجمع عمومي سازمان ملل متحد كه در آن امريكا به بدعهدي در برجام متهم شده بود اعلام كردند كه كمتر از يك روز پيش از اين سخنراني و در حالي كه هيات ايراني در امريكا حضور داشتند، وزارت خزانه‌داري امريكا اين تابو را شكاند تا حسن نيت خود در اجراي برجام را به تصوير بكشد. اين رسانه‌ها تاكيد كردند كه با صدور اين مجوز كه براي نخستين‌بار از زمان انقلاب اسلامي ايران صادر شده است، حسن روحاني مي‌تواند در داخل در سال انتخابات بر اين نكته تاكيد داشته باشد كه ايران در حال بازگشت كامل به بازارهاي جهاني است. هرچند كه نه ايرباس و نه بويينگ زماني را براي تحويل دادن هواپيماهاي مورد توافق به ايران اعلام نكرده‌اند اما خبر صدور اين مجوز به اندازه كافي زلزله خبري در رسانه‌هاي بين‌المللي به نفع تجارت با ايران را به راه انداخته است.
تجديد ديدار وزرا
روز پنجشنبه نخستين نشست وزراي امور خارجه ايران و ١+٥ از زمان ورود برجام به فاز اجرايي در ماه ژانويه در نيويورك برگزار شد. در حقيقت هيات‌هاي سياسي متفاوت ايران و ١+٥ از حاشيه‌هاي جلسات مجمع عمومي سازمان ملل متحد براي برگزاري كميسيون برجام و ديدار در سطح وزرا استفاده كردند. موضوع تحريم‌ها و تعلل اروپا و امريكا در حل مشكلات بانك‌ها و موسسات مالي از طريق تسهيل مراودات مالي و ارايه تضمين‌هاي لازم اصلي‌ترين مساله مورد بحث در نشست وزيران بوده است كه گفته مي‌شود به درخواست ايران صورت گرفته است. جان كري و محمد جواد ظريف نيز پيش از ديدار در سطح وزراي ايران و ١+٥ با هم ديدار دوجانبه‌اي براي بحث در خصوص مسائل اجراي برجام و اختلاف‌ها در اجراي آن داشتند. در همين راستا ظريف و موگريني نيز ديدار دوجانبه‌اي با هم داشتند. سخنگوي فارسي زبان وزارت امور خارجه امريكا پس از اين ديدار در خصوص جزييات مورد بحث وزرا گفت: در اين نشست جان كري وزير خارجه و ارنست مونيز وزير انرژي حضور داشتند كه مروري بر اجراي برجام شد و كري تاكيد كرد كه امريكا به تعهداتش بر اساس برجام عمل كرده و در آينده نيز به آن عمل خواهد كرد.
موگريني: تكرار مي‌كنم آزمايش موشكي ايران نقض برجام نيست
فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا پس از نشست در سطح وزراي ايران و ١+٥ در جمع خبرنگاران تاكيد كرد كه اين جلسه به شكل خاص منحصر به چند و چون اجراي برجام بوده است و البته كه اين توافق در حال اجرا است. وي با اشاره به سه گزارشي كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي منتشر كرده، تاكيد كرد كه ايران تمام گام‌هايي را كه بايد برداشته است و همچنين تحريم‌هاي هسته‌اي نيز برداشته شده‌اند. وي همچنين به اراده جمعي در ١+٥ براي پيشبرد اجراي برجام اشاره كرده و افزود: همه ما قويا بر اهميت سياسي برجام واقف هستيم، اهميت سياسي كه به جهان نشان داد كه حتي سخت‌ترين و پيچيده‌ترين پرونده‌ها نيز با ديپلماسي و گفت‌وگو قابل حل و فصل است. رييس كميسيون سياست خارجي اتحاديه اروپا همچنين تاكيد كرد كه نتيجه حصول برجام در رابطه ميان ايران و اروپا كاملا ملموس است و به رشد ٤٣ درصدي تجارت ميان ايران و اتحاديه اروپا در سال جاري نسبت به سال گذشته اشاره كرد. وي اذعان داشت ميزان فروش نفت ايران به كشورهاي اروپايي تقريبا به ميزان اين فروش در سال‌هاي پيش از تحريم رسيده است. موگريني در بخش پرسش و پاسخ‌ها در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالي در خصوص فعاليت‌هاي موشكي ايران براي چندمين بار در چندماه گذشته تاكيد كرد كه در جلسه‌اي در سطح وزرا در خصوص اين مساله صحبت نشده است چراكه مساله موشكي ايران بحث هسته‌اي نيست كه در برجام به آن اشاره شده و در جلسه وزراي ايران و ١+٥ در خصوص برجام به آن پرداخته شود. وي همچنين تاكيد كرد كه آزمايش‌هاي موشكي ايران نقض برجام نيستند.
خبرنگار ديگري از موگريني در خصوص اشاره حسن روحاني به بدعهدي‌هاي امريكا در مجمع عمومي سوال كرد و اينكه آيا اين مساله نيز در نشست وزرا مطرح شده است كه مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در اين خصوص گفت: بله در اين خصوص بحث كرديم هم در جمع و هم در ديدارهاي دوجانبه. ما براي تسهيل تجارت با ايران با بانك‌ها و بخش‌هاي اقتصادي و مالي رايزني‌هاي بسيار داشته‌ايم. اين پروسه‌اي است كه شايد برخي از ما علاقه‌مند باشيم سريع‌تر انجام بگيرد اما حقيقت نيز مسا‌‌له‌اي است كه بايد با آن مواجه شويم. به هرحال از سوي تمام طرف‌هاي حاضر در اين توافق تعهد قوي براي ادامه حركت در مسيري كه آغاز شده وجود دارد و البته اين مسير تاكنون هم نتايج بسياري داشته است. با اين‌همه بايد تلاش شود تا ايراني‌ها نتايج ملموس اين توافق را در زندگي روزمره خود احساس كنند. همه ما در جلسه وزرا توافق كرديم كه بايد با اراده بيشتري در مسير اجراي برجام حركت كنيم.
ادامه دومينوي ديدارها در نيويورك
محمدجواد ظريف كه در نيويورك باقي مانده است، برنامه‌هاي فشرده و متعددي را در حاشيه اين اجلاس دنبال مي‌كند. ديدار و رايزني جداگانه با وزراي خارجه انگلستان، كرواسي، مجارستان، اردن، مصر و عمان با محوريت گفت‌وگو درباره روابط دوجانبه، مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي از جمله برنامه‌هاي ديروز ظريف بود. ديدار با دبيركل صليب سرخ جهاني از ديگر برنامه‌هاي ديروز ظريف در نيويورك بود كه طي آن دو طرف در خصوص لزوم كمك‌رساني فوري به مردم جنگ زده در يمن و سوريه رايزني كردند. رياست اجلاس وزراي خارجه سازمان اكو و سخنراني در شوراي روابط خارجي امريكا از ديگر برنامه‌هاي وزير امور خارجه ايران بود.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=55326
ش.د9502333