بالاخره بعداز گمانه زني هاي مختلف بر سرابقاء يا تغيير ژنرال راحيل شريف، دوره سه ساله فرماندهي اين ژنرال محبوب مردم پاکستان خاتمه يافت و ژنرال قمر جاويد باجوا که حکم فرماندهي او اخيرا توسط رئيس جمهوري پاکستان امضا شده است، رسماً سکان فرماندهي ارتش اين کشور را بر عهده گرفت.انتخاب فرمانده ارتش پاکستان درهر دوره اي همواره خبرساز بوده است. اين موضوع از دومنظر قابل توجه است: اول اين که پاکستان يک کشور هسته اي است و دوم اين که دارايي هاي هسته اي اين کشور دراختيار ارتش قرار دارد. به هرشکل نکته قابل توجه اين است که انتخاب فرمانده جديد ارتش پاکستان با استقبال جامعه مدني اين کشور مواجه شده است.
در نخستين واکنش خارجي به انتصاب قمر جاويد باجوا به فرماندهي ارتش پاکستان، سفارت آمريکا در اسلام آباد با صدور بيانيه اي از اين انتصاب استقبال واعلام کرد:خواستار کمک به پاکستان در مسير تلاش هاي اين کشور در امر مبارزه با تروريسم هستيم.دراين بيانيه همچنين آمده است: خواستار آن هستيم تا به پاکستان کمک کنيم به قول ها و وعده هاي خود مبني بر اجازه ندادن به تروريست ها براي استفاده از خاک اين کشور عليه همسايگانش، عمل کند. گفتني است آمريکا بارها پاکستان را متهم به کم کاري و عدم برخورد جدي در مبارزه با برخي گروه هاي تروريستي از جمله «شبکه حقاني» کرده ومدعي است پاکستان آنگونه که بايد، با اين گروه تروريستي برخورد نمي کند و اجازه مي دهد عوامل اين گروه عليه افغانستان و نيروهاي آمريکايي مستقر در اين کشور عمليات انجام دهند.
همچنين ژنرال بازنشسته بيکسرام سينگ فرمانده سابق ارتش هند از ژنرال قمرجاويد باجوا بعنوان يک ژنرال حرفه اي واقعي و برجسته يادکرده است. براساس اطلاعات منتشر شده، ژنرال باجوا در سال 2007 ميلادي تحت رهبري ژنرال بيکسرام سينگ به عنوان فرمانده يک تيپ درعمليات حفظ صلح سازمان ملل درکنگو فعاليت داشته است.بگفته سينگ بايد صبر کرد تا ببينيم باجوا چگونه خود را مطرح خواهد کرد.
ژنرال باجوا درسوابق خود، فرماندهي سپاه راولپندي ( يکي از مهمترين ستونهاي نظامي ارتش پاکستان در کل خط کنترل موسومLOC )ونيز تاسيسات راهبردي در داخل و اطراف اسلام آباد را برعهده داشته است. گفته مي شود يکي از دلائل اصلي انتخاب وي ، دارابودن دانش و تجارب گسترده در پرونده هاي مهم بخصوص کشمير و خطLOC بوده که اين روزها اوضاع ناآرامي را پشت‌سر مي‌گذراند. همچنين سرعت در تصميم‌گيري و فرماندهي و پايبندي به نظم و انضباط حرفه‌اي از جمله ويژگي‌هاي فرمانده جديد ارتش پاکستان ذکر شده است.
ژنرال راحيل شريف درشرايطي پست فرماندهي را به سپهبد قمر جاويد باجوا تحويل مي دهد که براساس نظر مردم، مسئولان، احزاب ونهادهاي مختلف پاکستان توانست در دوره سه ساله خدمت خود، کارنامه قابل قبولي به ويژه درحوزه مبارزه با تروريسم به جا بگذارد.راحيل شريف بدون شک محبوب ترين وموفق ترين فرمانده ارتش پاکستان بوده که در اوج محبوبيت بازنشسته شده است.بسياري از مردم و احزاب پاکستان خواستار تمديد دوره فرماندهي راحيل شريف بودند ، اما وي شخصاً مخالف ادامه حضورش در سمت فرماندهي ارتش بود و از مدت ها پيش اعلام کرده بود که قصد ماندن در اين سمت را ندارد.ژنرال شريف در آخرين ماه ها و هفته هاي خدمت خود درارتش، حضور زيادي دربرنامه ها ومراسم مختلف و درمجموع حضور زيادي مقابل دوربين رسانه ها داشت و به نظر مي رسد وي با محبوبيتي که در زمان فرماندهي ارتش کسب کرده است، برنامه هايي براي دوران بازنشستگي خود دارد.
سپهبد قمر جاويد باجوا فرمانده جديد ارتش پاکستان تجربه زيادي در امور منطقه کشمير و مناطق شمالي پاکستان دارد و در مناصب و مسئوليت هاي مختلف در ارتش خدمت کرده است.برخلاف بسياري ازمقامات پاکستان که هند را دشمن اصلي کشور خود مي دانند، فرمانده جديد ارتش پاکستان افراط گرايي را بزرگ ترين تهديد براي پاکستان مي داند.اين امرنشان مي دهد که با وجود تغيير فرمانده ارتش ، راه ژنرال راحيل شريف ادامه خواهد يافت و گفتمان حاکم تغيير نخواهد کرد.
ژنرال باجوا ميراث دار ژنرال راحيل شريف
نوازشريف نخست وزير پاکستان مهماني مفصلي را به مناسبت خاتمه دوره سه ساله فعاليت ژنرال راحيل شريف در کاخ نخست وزيري ترتيب داد و تعاريف و تمجيدهاي مفصلي را از عملکرد وي به عمل آورد.اين درشرايطي بود که روابط بين بخش هاي ارتش و دولت پاکستان در طول سال هاي گذشته همواره با تنش هاي جدي همراه بود.
در اين رابطه گفته مي شود با وجود توصيه‌هاي شهباز شريف برادر نواز و سر وزير ايالت پنجاب و نيز چوهدري نثارعلي خان وزير کشور به نخست وزير مبني بر ابقاي ژنرال راحيل شريف در سمت خود ، شخص نواز شريف با تمديد دوره فرماندهي ژنرال راحيل شريف موافق نبوده است.به نظر مي رسد يکي از دلايل اصلي اين موضوع ، محبوبيت بيش از اندازه وچشمگير ژنرال راحيل شريف نسبت به ساير سياسيون اين کشور بخصوص نوازشريف بوده است.اين محبوبيت چشمگير در عمل قدرت و وزنه بخش نظامي را نسبت به بخش غيرنظامي و در مقايسه با ساير دوره ها سنگين‌تر ساخته است.
تحليلگران مسائل داخلي پاکستان معتقدند ژنرال راحيل شريف با رويکرد جسورانه، حرفه اي وروشن خود مسيرمبارزه با تروريسم درپاکستان را تغييرداد. درشرايطي که در دوره فرماندهي ژنرال ضياء الحق که بهره برداري از جهادگران به‌عنوان يک ابزار نظامي درافغانستان خطLOC عليه هند آغاز شد، ژنرال راحيل شريف اولين نظامي بود که به افرادي که به نام دين و از طريق تروريسم بدنبال ضربه زدن به پاکستان بودند، اعلان جنگ داد.
وي باراه اندازي عمليات «ضرب عضب» در ژوئن 2014ميلادي در از بين بردن پايگاههاي طالبان در وزيرستان شمالي هيچ ترديدي از خود بروز نداد.براساس آمارمنتشرشده از سال 2008 تا 2013 دست‌کم صدها نفر از شهروندان پاکستان درنتيجه انجام حملات تروريستي کشته شدند.همزمان بااوجگيري فعاليت هاي داعش در مناطق عراق و سوريه و چشم‌انداز احتمالي حضور داعش در پاکستان، ارتش در دوره فرماندهي ژنرال راحيل شريف توانست با هرگونه زمينه اي که بتواند به اوجگيري فعاليت هواداران اين گروه در پاکستان بيانجامد به شدت برخورد کند.به عبارت ديگرارتش پاکستان تلاش کرد هرگونه ظرفيتي که احتمال الحاق به داعش داشته باشد را هدف قرار داده و در نطفه خفه کند.
کشته شدن ملک اسحاق سرکرده لشگر جهنگوي به همراه پسر و 12 تن از همراهانش در ايالت پنجاب که براساس اطلاعات منتشره درصدد پيوستن به گروه داعش بود، يک نمونه از اينگونه فعاليت ها به حساب مي‌آيد. ژنرال راحيل شريف علاوه بر به حداقل رساندن تهديدات تروريستي درداخل اين کشور، توانست دولت را نيز که دراين مسير در ترديد به سر مي برد، با خود همراه کند و يک موفقيت واقعي را براي تامين امنيت در پاکستان رقم بزند.
يکي ديگر از دستاوردهاي ژنرال راحيل شريف پاکسازي دومين شهر مهم پاکستان يعني کراچي از اخاذي، آتش افروزي و فعاليت هاي مجرمانه ومسلحانه بود.اين فعاليت ها که با فعاليت برخي سياستمداران و احزاب سياسي ( از جمله احزاب سرشناس مردم و جنبش قومي متحده)نيز مرتبط بود، شرايط را به‌گونه اي در کراچي ناامن کرده بود که نزديک به سه دهه کسي جرات سروسامان دادن به اين وضع را نداشت. به هر شکل ژنرال راحيل شريف درشرايطي دوره سه ساله فرماندهي خود را به پايان رساند که از منظر افکارعمومي و جامعه مدني پاکستان در قامت يک قهرمان ملي جلوه کرد.
اين درشرايطي بود که سلف وي يعني ژنرال اشفاق کياني با وجود تمديد دوره فرماندهي اش، چنين شرايطي را تجربه نکرد. وي حتي به‌دليل ترس از واکنش ستيزه جويان جرات نکرد تا نيروي نظامي به وزيرستان شمالي اعزام کند. به هرشکل با آمدن ژنرال باجوا، همانگونه که خواجه آصف وزيردفاع پاکستان اعلام کرده تغييرفرماندهي در ارتش، سياست هاي کلي ارتش را تغيير نخواهد داد و سياست هاي ارتش همچنان بدون تغيير اساسي، ادامه خواهد يافت.
به عبارت ديگرتغييري در سياست عمومي ارتش وگفتمان حاکم ايجاد نخواهد شد ومسير ژنرال راحيل شريف ادامه خواهد يافت. وي در راستاي نهايي کردن تلاش‌ها براي نابودي مظاهر تروريسم در پاکستان گام برداشته و احتمالاً شتاب بيشتري به عمليات ضرب عضب در اين کشور خواهد داد. موضوعي که بنظر مي رسد در راس اولويت ها ومطالبات افکارعمومي پاکستان قرار دارد.
همچنين از آنجا که پيش بيني مي شود لحن تهديدات هند در آينده عليه پاکستان تندتر خواهد شد، لذا احتمالاً وي تلاش خواهد کرد تا مقابله با تهديدات يادشده را مديريت کند. انتظار مردم پاکستان اين است که دربرابر تهديدات هند بايد محکم و پايدار ايستاد که اين موضوع به نحوه مقابله ارتش اين کشور بستگي دارد. همزمان افکار عمومي اين کشور نيز انتظار دارد تا بخش غيرنظامي يا همان دولت فدرال بگونه اي در برابر تهديدات فزاينده هند برخورد کند که اين کشور بخود اجازه ندهد پاکستان را مورد استهزا و تمسخر قرار دهد. جامعه مدني پاکستان انتظار دارد تا فرمانده جديد ارتش پاکستان علاوه بر اولويت بخشي به محورهاي تامين امنيت مرزهاي پاکستان وحذف تروريست ها و افراطيون از صحنه اين کشور، نقشي کليدي را در تقويت نهادهاي مدني و استقرار مستحکم منافع ملي جديد با هدف تامين آينده اي امن و مرفه براي اين کشور داشته باشد.
چالش‌هاي پيش‌روي ژنرال باجوا
اگرچه اوضاع امنيتي کلي درپاکستان بهبود يافته است اما افزايش حملات تروريستي اخير در ايالت بلوچستان و مناطق قبايلي يادآوري تلخي است مبني براينکه پاکستان براي مبارزه با تروريسم راهي طولاني درپيش دارد . با توجه به ريشه‌هاي قوي ستيزه جويي و افراط گرايي در ساختار اجتماعي پاکستان بايد اذعان کرد که اين دو مقوله از جدي ترين چالش هاي پيش روي فرمانده جديد ارتش پاکستان محسوب مي شود.به اعتقاد سناتور عبدالقيوم (ژنرال بازنشسته ارتش و وابسته به حزب مسلم ليگ نواز ) ارتباطات خارجي ستيزه جويان با سازمان اطلاعاتي هند نيز مزيد برعلت بوده و باعث گرديده تا خشونت‌ها در ايالت بلوچستان تشديد شود. سوالي که دراينجا مطرح مي شود اين است که آيا سياست ژنرال باجوا متفاوت تر از سلف خود خواهد بود؟ اکرام سيگال يک تحليلگر امور دفاعي پاکستان گفته است به احتمال زياد فعال تر خواهد بود چرا که به زعم وي، فرمانده جديد ارتش پاکستان نقش کليدي در تغيير دکترين ارتش براي مقابله موثربا تهديد ستيزه جويان داشته است.
به نظر اين تحليلگر ، ستيزه جويي و افراط‌گرايي بعنوان فوري ترين تهديد، نقش مضاعفي نسبت به تهديد سنتي و هميشگي يعني هند پيدا کرده است.گذشته ازاين بزرگترين چالشي که ژنرال باجوا با آن مواجه است اين است که دولت فدرال را براي اجراي بهتر و سريع تر برنامه ملي مبارزه با تروريسم موسوم بهNAPمتقاعد سازد. موضوعي که ژنرال راحيل شريف بابت آن همواره نگاهي انتقادي نسبت به عملکرد دولت داشت.
چالش مهم و بزرگ ديگر پيشبرد پروژه بزرگ کريدور اقتصادي پاکستان- چين موسوم بهCPEC خواهد بود. اجراي اين پروژه 46ميليارد دلاري در شرايطي توسط چين درحال پيگيري است که درميانه گروهي ازچالش هاي داخلي، منطقه اي و بين المللي قرار گرفته است. ازاين رو اجراي موثر اين پروژه منوط به اجراي يک رژيم امنيتي بسيار قوي محلي خواهد بود. همچنين تعامل موثر با افغانستان براي فرمانده جديد ارتش يک ضرورت اجتناب ناپذيرخواهدبود.
درمجموع بسياري ازتحليلگران محلي نسبت به فرماندهي جديد ارتش پاکستان در تمامي حوزه ها اميدوار بوده وانتظار دارند تا ميراث ژنرال راحيل شريف همچنان چراغ راه ژنرال قمر جاويد باجوا باشد. در اين حال، يکي از فرماندهان عالي سابق ارتش پاکستان و از تحليل گران صاحب نام اين کشور معتقد است در دوره فرماندهي جديد ارتش پاکستان که ژنرال 'قمر جاويد باجوا' عهده دار آن شده است، انتظار مي‌رود روابط و همکاري هاي دفاعي-نظامي و امنيتي پاکستان با ايران بيش از پيش تقويت شود.
سپهبد 'طلعت مسعود' در گفتگو با خبرنگار ايرنا گفت: اعتقاد دارم ژنرال باجوا نسبت به فرمانده قبلي ارتش پاکستان، اولويت و اهميت بيشتري به روابط و همکاري با ايران به ويژه در حوزه هاي دفاعي-نظامي قائل خواهد بود.ژنرال 'قمر جاويد باجوا' که در روزهاي هاي اخير رسما از سوي رئيس جمهوري پاکستان به عنوان فرمانده جديد ارتش اين کشور منصوب شده بود، در مراسمي رسمي، سکان فرماندهي مقتدر ترين نهاد پاکستان را از ژنرال راحيل شريف تحويل گرفت.اين تحليلگر ارشد و مقام سابق ارتش پاکستان که از شناخته‌شده‌ترين چهره‌هاي صاحب نظر در اين کشور محسوب مي شود، گفت: ژنرال باجوا از هرگونه تقويت روابط ايران و پاکستان، اعم روابط و همکاري هاي سياسي، اقتصادي،تجاري و به ويژه دفاعي، نظامي و امنيتي ميان دو کشور همسايه و دوست به گرمي استقبال خواهد کرد.
سپهبد طلعت مسعود همچنين درباره رويکرد ارتش پاکستان در دوره فرماندهي جديد نسبت به موضوع افغانستان گفت: به نظر مي رسد ژنرال باجوا قصد دارد مسير بهبود روابط اسلام آباد-کابل را از طريق جلب اعتماد افغانستان نسبت به پاکستان دنبال کند.وي افزود: سياست کلي پاکستان در قبال افغانستان و ديگر مسائل منطقه اي با روي کار آمدن ژنرال باجوا به عنوان فرمانده ارتش تغيير نخواهد کرد و انتظارها اين است که رويکرد فرمانده سابق ارتش نسبت به مسائل افغانستان و هند همچنان ادامه يابد و در همان مسير تقويت شود.به اعتقاد سپهبد طلعت مسعود، ژنرال باجوا در ابتداي دوره فرماندهي خود سعي خواهد کرد رفتار هندي ها را به ويژه در خصوص تحولات مربوط به خط کنترل مرزي کشمير مورد ارزيابي و سنجش دقيق قرار دهد و ببيند که آيا هند با روي کار آمدن فرمانده جديد ارتش در پاکستان، تغييري در رفتار و خصومت هاي خود در قبال خط کنترل مرزي انجام خواهد داد يا نه.
اين فرمانده ارشد سابق ارتش پاکستان درخصوص مبارزه با تروريسم به عنوان يکي از مهم ترين وظايف ارتش و انتظارات مردم از اين نهاد گفت: ژنرال قمر جاويد باجوا در زمينه مبارزه با تروريسم، چاره ديگري جز ادامه دادن راه نسبتا موفقيت‌آميز سلف خود يعني ژنرال راحيل شريف، نخواهد داشت .ژنرال راحيل شريف در دوره فرماندهي خود توانست گام هاي موثري در عرصه مبارزه با تروريسم بردارد و با انجام عمليات ضدتروريستي گسترده، اقدامات خوبي در تقويت امنيتي پاکستان از جمله در منطقه بلوچستان انجام داد هرچند که مسائل و مشکلات امنيتي همچنان گريبانگير پاکستان است اما نسبت به چند سال قبل، پيشرفت‌هاي نسبتا خوبي ايجاد شده است.
وي گفت: مبارزه با تروريسم و محافظت از مرزهاي پاکستان در برابر نفوذ شبه نظامي، بطور طبيعي مهم ترين و نخستين خواسته و انتظار مردم و نهادهاي مختلف پاکستان از ارتش اين کشور است.سپهبد طلعت مسعود در خصوص روابط دولت و ارتش پاکستان در دور فرماندهي ژنرال باجوا به ويژه در حوزه سياست خارجي دولت پاکستان گفت: مسلما ژنرال باجوا سعي خواهد کرد در استقلال عمل دولت از جمله در حوزه سياست خارجي مداخله نکند اما درعين حال نواز شريف نخست وزير پاکستان در برخي مواقع از مشورت هاي فرمانده ارتش در بحث سياست خارجي دولت استفاده خواهد کرد که اين به معناي مداخله قدرت نظامي در امور سياسي تلقي نمي شود. به هرحال ارتش محدوديتي براي دولت پاکستان در امور سياسي و سياست خارجي ايجاد نخواهد کرد و نخست وزير آزادانه و با پشتيباني ارتش، به فعاليت هاي خود ادامه خواهد داد.
تقويت امنيت مناطق مرزي پاکستان با ايران، از اولويت هاي ارتش باشد.
ش.د9503406